Bloemlezingen poëzie
De polyglotte titel doet in de verte denken aan die van Wilfred Smits Adieu Sweet Bahnhof, maar Hotel New Flandres wil een puur Vlaamse poëziebloemlezing zijn en is vernoemd naar een hotel in Sint-Niklaas, stad van vele Vlaamse dichters, volgens de inleiders. De samenstellers pretenderen een min of meer objectief beeld van de Vlaamse dichtkunst van na 1945 te geven. Wie het grootste zichtbare of onzichtbare belang heeft gehad, krijgt ook de meeste plaats. Er is zelfs een sterrensysteem: vijf sterren voor de belangrijkste dichters, vier voor de iets minder baanbrekende, maar toch nog onontkoombare grootheden, drie voor de modale belichamers van een bepaalde richting, twee voor de jongeren, de einzelgängers en de meelopers, één voor de krieltjes.
Zo&#8217;n opzet heeft natuurlijk alles in zich om heisa te verwekken, en zo geschiedde. In Vlaanderen is al maandenlang een discussie gaande over de vraag of je de Vlaamse poëzie wel los kunt zien van de Nederlandse, en waarom sommige obscure hermetici van groter belang zouden zijn dan toegankelijke dichters als Luuk Gruwez of Charles Ducal.
Hoe objectief is de keuze eigenlijk? De samenstellers zeggen dat iedereen in aanmerking komt, pedofielen, &#8216;foute&#8217; dichters, populaire dichters, hermetici. Die objectieve oecumene heeft tot gevolg dat het werk van medesamensteller Dirk van Bastelaere met negen gedichten even belangrijk is als dat van de meest gelezen dichter Herman de Coninck (ook negen), bijna net zo belangrijk als dat van het kanon Hugo Claus (tien), en veel belangrijker dan dat van het vermeende mirakel Peter Verhelst (vijf). Kortom, her en der worden onder het mom van onpartijdigheid dichters op hun tenen getrapt.
Intussen valt niet te ontkennen dat ze in Hotel New Flandres een poging doen de canon te herschrijven, ook in de ogen van het geïnteresseerd toekijkende buitenland Nederland dat ziet dat een bij ons totaal onbekende dichter als Jan de Roek kennelijk iets belangrijks op gang heeft gebracht: de Pink Poets. Met een statistiekje wordt verder duidelijk dat voor dichteressen in Vlaanderen nog een schone taak ligt te wachten: ze hebben slechts voor anderhalf procent de staat van de Vlaamse poëzie beïnvloed en 1984 was het beste jaar, gevolgd door 1978. &#8216;Bename&#8217; en ordenen geeft menschen vrede,&#8217; Henriëtte Roland Holst wist het al.
Er is nog iets dat deze bloemlezing onderscheidt: de compromisloze toon waarop men zich afkeert van het huidige poëzieklimaat, van zaken als Gedichtendag, stadsdichters, show en entertainment. &#8216;Niet de hele wereld viert carnaval. Niet iedereen lust Rick de Leeuw,&#8217; roepen Van Bastelaere en de zijnen. En zo krijgt behalve de Vlaamse dichtersschare ook het publiek een veeg uit de pan: &#8216;Het beeld dat bij het grote publiek van poëzie bestaat, reikt waarschijnlijk niet verder dan de stereotypie: rijm, bidprentjes, zieleroerselen, candlelight, pointes, gezwollen retoriek, gemurmel, zoiets.&#8217; Kortom, een knuppel in diverse hoenderhokken, deze anthologie met literair-historische pretenties.
Tegenover de objectivistische ambities van de Hotel New Flandres-samenstellers staat het puur subjectieve van de bloemlezing Zwaan kleef aan van Hennie Vrienten, popster, maar in zijn vrije tijd poëzieliefhebber. Dit is Vrientens persoonlijke canon, zo geordend dat elk gedicht een volgend gedicht oproept. En dus reizen we van het eerste gedicht van Wislawa Szymborska naar een vers van Jan Eijkelboom en vervolgens naar Hans Faverey, vandaar richting Totius en zo verder, en komen onderweg gedichten tegen over de dood, over God, over de tijd, over de liefde, kortom voornamelijk traditionele thema&#8217;s, want Vrienten is nou juist helemaal niet bezig lezers op te voeden en om te praten. Hij geeft er zijn commentaar bij, sympathiek, toegankelijk, maar vooral persoonlijk. En nu en dan ook zelf behoorlijk poëtisch, bijvoorbeeld als hij een geil mannengedicht van Martin Bril beschrijft als &#8216;een column over een jongen vol zaad en een spijkerbroek vol meisje&#8217;.
Groter onderscheid dan tussen het strenge Hotel New Flandres en het lichte Zwaan kleef aan lijkt nauwelijks denkbaar. Toch&#8230; Al geldt bij Vrienten niet het objectieve belang, maar de aardigheid van het gedicht, hij zegt ook: &#8216;Ik vind het boeiend om gedichten te vinden van dichters die het niet hebben gehaald, ten onrechte de vergetelheid in zijn gesukkeld.&#8217; Onpersoonlijk getoonzet of niet, voor beide bloemlezingen geldt zo dat ze reageren op de bestaande canon. Want voorspelbare bloemlezingen zijn de dood in de pot.
‘Hotel New Flandres. 60 jaar Vlaamse poëzie, 1945-2005’, samengesteld en ingeleid door Dirk van Bastelaere, Erwin Jans en Patrick Peeters, Poëziecentrum Gent, 752 pagina’s, € 29,95. Hennie Vrienten, ‘Zwaan kleef aan. Een kettingreactie’, De Harmonie, 96 pagina’s, € 16,–

Gerelateerd