Genreroman Sarah Waters
Het leukste aan genreboeken en -films zijn de steeds terugkerende elementen, of oneerbiediger gezegd, de clichés. In Sarah Waters&#8217; De kleine vreemdeling kunnen we veel horror- en thrillerclichés afvinken:
&#8211; Oud, vervallen landhuis met veel lege kamers: v
&#8211; Verarmde, zenuwzwakke familie: v
&#8211; Vroeg overleden dochter: v
&#8211; Huisarts als verteller, die voor alle mysterieuze gebeurtenissen een rationele verklaring heeft: v
Ook het soort mysterieuze gebeurtenissen komt rechtstreeks uit het handboek voor horror: plotseling verplaatste voorwerpen, telefoons die &#8216;s nachts opeens rinkelen, deuren die open- en dichtgaan zonder dat er iemand in de buurt is, en uiteraard de op muren geschreven boodschappen.
De kleine vreemdeling is een formuleroman. Dat is niet neerbuigend bedoeld. De vraag is: kan de schrijfster uit de voeten met de formule? Het antwoord is ja. Dat liet ze overigens al zien in Affiniteit, waarin ze beklemmend schreef over bovennatuurlijke verschijnselen, zonder zweverig of grotesk te worden.
Dit keer zit het mysterieuze element in een landhuis, Hundreds Hall. Het is net na de oorlog, de Engelse landadel verliest zijn macht. Hundreds Hall wordt al generaties bewoond door de familie Ayres, van wie nu alleen moeder, zoon en dochter (beiden ongehuwd) over zijn. Vader is overleden. Susan, het eerste dochtertje, ook. Moeder heeft zich daar nooit bij kunnen neerleggen. Dokter, al vanaf zijn tiende gefascineerd door Hundreds Hall, wordt een huisvriend en raakt betrokken bij de vreemde gebeurtenissen. Tegelijkertijd bloeit er iets op tussen hem en Caroline, de dochter des huizes.
Waters neemt de tijd om haar karakters en de omgeving te schetsen. Tijdens de eerste honderd bladzijden komt de enige aanwijzing dat er iets spannends gaat gebeuren van een vraag op de achterflap: &#8216;Of wordt de familie Ayres door iets onheilspellenders gekweld?&#8217;
Dan wordt een klein meisje gebeten door de anders zo brave hond van de familie. Vrijwel meteen schakelt Waters naar een hogere versnelling. De rest van het boek is zo rijk aan goed getimede cliffhangers en plotwendingen dat je haar die trage eerste hoofdstukken vergeeft.
De wisselvallige stijl is wél storend. Sterke dialogen met veel aandacht voor de details die een luchtig gesprek ongewild doen omslaan in een pijnlijk gesprek &#8211; een onhandige formulering, een ongeïnteresseerde toon &#8211; worden afgewisseld met een truttige zin als &#8216;plotseling leken alle stukjes van de puzzel op hun plaats te vallen&#8217; en passages waarin Waters alle spanning doodslaat. Dat is de schrijfster aan te rekenen, maar ook haar redacteur. Juist bij een roman waarin zoveel clichés voorkomen, is het belangrijk dat de stijl niet clichématig is.
Er zijn aanwijzingen dat Caroline lesbisch is. Ze weigert zich vrouwelijk te kleden. Haar relatie met dokter Faraday loopt stuk, omdat ze hem niet kan zien als meer dan een vriend. Waters schrijft nergens expliciet dat Caroline&#8217;s frustraties &#8211; en de geest van Hundreds Hall &#8211; uit onderdrukte seksuele gevoelens voortkomen, zoals ze ook in het midden laat wat er nou precies gebeurd is in het landhuis.
Wie dat wil, kan er op los interpreteren. Wie dat niet wil, leest een vermakelijk, spannend horrorverhaal.
Sarah Waters, ‘De kleine ?vreemdeling’, vertaling Nico Groen, Richard Kwakkel en Lucie van Rooijen, Nijgh &#038; Van Ditmar, 494 p., € 19,90

Vermakelijk horrorverhaal