6 tips voor een nieuw leven
1. Verdwijn uit het zicht
Verdwijn per direct uit het zicht van vrienden, bekenden, familie en collega&#8217;s. Breek radicaal met alles en iedereen, zonder een spoor na te laten. De meeste mensen zal dat zwaarder vallen dan ze denken, maar deze hoge prijs moet nu eenmaal voor het nieuwe leven worden betaald. Houd er rekening mee dat de telefoons van wat tot voor kort het sociaal netwerk was, worden afgetapt door politiediensten. Vertrouw niemand. Laat iedereen in de waan dat je op raadselachtige wijze van de aardbodem bent verdwenen.
2. Verander van uiterlijk
Een plastisch chirurgische ingreep is het eerste dat bij het overwegen van een gedaantewisseling te binnenschiet, maar voor wie de anonimiteit verkiest, valt deze oplossing te ontraden. Volgens een woordvoerster van de Amsterdamse Jan van Goyenkliniek past de particuliere plastisch esthetische chirurgie niet in het stappenplan van iemand die naar identiteitstransformatie streeft. Ze verwijst naar een betreffende afdeling van het ziekenhuis van de hoofdstedelijke Vrije Universiteit, waar bijvoorbeeld slachtoffers van verkeersongevallen deskundig worden opgelapt. &#8216;Daar zijn ze ook gespecialiseerd in het geslachtelijk ombouwen van mensen, dus wie daar op uit is, heeft de mogelijkheid echt onherkenbaar te veranderen.&#8217; Begin er niet aan, adviseren experts. Vanwege de pakkans is het te riskant en bovendien is het een dure grap (een simpele facelift kost al 8250 euro). Beter is het om baard en snor te laten groeien (of af te knippen in het geval die aanwezig waren), een bril te gaan dragen (of, voor brildragers: over te schakelen op contactlenzen, eventueel gekleurde) en het haar te verven.
3. Zorg voor voldoende contanten
Particulier rechercheur Kees Sietsma hielp als politiefunctionaris de ontvoering van biermagnaat Freddy Heineken oplossen. &#8216;De factor geld is het allerbelangrijkst voor iemand die een andere identiteit wil aannemen,&#8217; weet Sietsma. Met het bemachtigen van de benodigde gefalsificeerde documenten is een fortuin gemoeid. Daarna moet de voortvluchtige zich verzekeren van een constante geldstroom om in het dagelijks levensonderhoud te voorzien. Best lastig voor iemand die moeite zal hebben zonder aantoonbaar arbeidsverleden ergens in loondienst te komen. Eigenlijk biedt alleen het vrije beroep soelaas (zoals Radovan Karadzic begreep, toen hij de alternatieve geneeskunde ging praktiseren) &#8211; tenzij met ambulante handel in het verleden genoeg miljoenen werden vergaard om verder te leven in de luwte van een tropisch palmenstrand.
4. Koop een paspoort
In Nederland werden het afgelopen jaar 55.940 paspoorten en 131.570 identiteitsbewijzen gestolen. Identiteitsfraude is in ons land de snelst groeiende variant van criminaliteit. Jan Grijpink, hoogleraar Keteninformatisering in de Rechtsstaat aan de Utrechtse universiteit en als raadsadviseur werkzaam bij het ministerie van Justitie, is gespecialiseerd in de bestrijding van identiteitsfraude. &#8216;Zolang degene wiens identiteit is gestolen daar geen nadeel van ondervindt, is het heel lastig om te zien dat er op één identiteit twee mensen zitten,&#8217; zegt Grijpink. Om die reden meent hij zeker te weten dat Radovan Karadzic hulp kreeg bij de uitvoering van zijn besluit om voortaan als Dragan David Dabic door het leven te gaan. &#8216;Dat kan niet anders, want blijkbaar was er niemand die protesteerde en ging er nergens een pieper af. Dit is een uniek geval van identiteitsfraude. Meestal gaat het om een dief die er met iemands geld vandoor wil gaan of een pensioenuitkering achterover wil drukken.&#8217;
Identiteitsfraude is volgens Grijpink symptomatisch voor een samenleving waar technologie het antwoord is op toenemende anonimisering. &#8216;Op het gemeentehuis in een dorpje waar iedereen elkaar kent, val je direct door de mand als je er probeert om met valse documenten iets voor elkaar te krijgen.&#8217; De hoogleraar herinnert zich de zaak van een korpschef bij de Wegenverkeersdienst van de Rijkspolitie. &#8216;Die man kreeg op een gegeven moment een stroom van boetes omdat hij te hard zou hebben gereden met zijn Mercedes. Iemand heeft hem behoorlijk getreiterd door rond te rijden in een Mercedes met hetzelfde nummerbord als hij had. Alles bij elkaar heeft het twee jaar geduurd voordat deze dubbelganger werd ontmaskerd. Dat was in 1993.&#8217;
Sindsdien moest een golf aan hoogtechnisch vernuft gesjoemel met identiteit een halt toeroepen: ter bescherming van het individu kwamen er nóg meer magneetstrips, irisscans, lokaliseerbare mobieltjes, DNA-aflezers, bewakingscamera&#8217;s en vingerafdrukherkenningssystemen. &#8216;Toch denk ik dat het een illusie is om te denken dat grootschalig toegepaste technologie een einde zal maken aan kleinschalige identiteitsfraude,&#8217; zegt Grijpink.
5. Gedraag je niet te braaf
Een les die Raymond Dörr van het Rotterdamse recherchebureau Dörr opdeed in de tijd dat hij nog bij de douane werkte: mensen die iets te verbergen hebben, gedragen zich opvallend aangepast. &#8216;Het is bekend dat illegalen er op de snelweg worden uitgepikt doordat ze langzamer dan honderd kilometer per uur rijden. Omdat ze als de dood zijn dat ze worden geflitst en aangehouden als ze honderdéén rijden.&#8217; Dat Karadzic er vermomd als overjarige hippie allerminst onopvallend uitzag, dunkt Dörr een bewijs voor &#8216;s mans slimheid. &#8216;Wat mij opviel, was dat hij precies het omgekeerde deed van wat je van iemand in zijn situatie zou verwachten. Hij zat niet ondergedoken in een omgeving die nieuw voor hem was, maar hij bleef letterlijk dicht bij huis. Ik vond het ook interessant om te lezen dat hij feestjes van ambassades bezocht. Op dat soort bijeenkomsten wemelt het meestal van de agenten van de geheime dienst. Daar heeft hij dus gewoon mee staan praten en handen mee geschud. Niemand koesterde enige argwaan. Daarom zeg ik: wat je ver weg zoekt, is vaak dichtbij.&#8217;
6. Lieg consequent over vroeger
Met een nieuwe identiteit door het leven gaan, lukt het beste met steun van de overheid. Tienduizenden Amerikanen worden beschermd tegen de wraakzucht van de georganiseerde misdaad tegen wie zij in strafzaken belastende verklaringen aflegden. In het kader van het Witness Protection Program krijgen zij een nieuw paspoort, verhuizen naar een verre uithoek en blijven tot aan hun dood onvindbaar. In Nederland gaat het volgens Justitie om &#8216;enkele gevallen&#8217; per jaar. De criminoloog Frank Bovenkerk schreef een (later nog verfilmd) boek over Bella Bettien, een Nederlandse die zaken deed met de Colombiaanse drugsmaffia en uiteindelijk dankzij een Italiaans getuigenbeschermingsprogramma van de aardbol lijkt te zijn verdwenen. &#8216;Ik heb geen idee hoe het met haar gaat,&#8217; zegt Bovenkerk. &#8216;Uit Amerikaans onderzoek blijkt dat het leven met een nieuwe identiteit niet iedereen makkelijk afgaat. Consequent over jezelf liegen, is moeilijk. Het is belangrijk om een profiel te hebben dat in de buurt komt van wie je zelf bent. De criminelen in dat programma hebben nogal eens de neiging zichzelf hogere rapportcijfers toe te kennen dan ze vroeger op school hadden. Ook vallen ze vaak door de mand doordat ze terugvallen in het criminele gedrag, omdat dit het enige specialisme is dat ze beheersen.&#8217;