Wat staat er op het spel in de vredesonderhandelingen tussen Turkije en de PKK?

Moord in Parijs
France 24
Op 31 december 2012 kondigde de Turkse premier Erdogan aan nieuwe vredesonderhandelingen te beginnen met de Koerdische afscheidingsbeweging PKK, in de gevangenis van de Koerdische leider Abdullah Öcalan. Twee weken later werden in Parijs drie Koerdische activistes vermoord. Nog altijd is niet opgehelderd wie deze moorden heeft gepleegd, maar niemand twijfelt eraan dat het politieke moorden betreft met als doel de onderhandelingen te verstoren. De activistes speelden geen rol bij de vredesbesprekingen, maar een ervan, Sakine Cansiz, was wel een legendarisch PKK-lid. De nieuwssite France 24 schreef een profiel over Cansiz, codenaam ‘Sara’, ‘A rebel with a cause’.

Tussen twee vuren
Holland Doc
Sakine Cansiz was in 1978 aanwezig bij de oprichting van de Koerdische Arbeiderspartij PKK door Öcalan. Zes jaar later zou de partij voor het eerst de wapens opnemen om een onafhankelijke Koerdische staat te forceren voor het grootste volk ter wereld zonder land. Miljoenen Koerden leven in de onofficiële staat Koerdistan op het grensgebied van Turkije, Iran, Irak en Syrië. Turkije-correspondent Bram Vermeulen bezocht in zijn documentaire Langs de grenzen van Turkije het Koerdische gebied. Hij laat zien hoe de Koerden zich tussen twee vuren bevinden. Lang niet alle Koerden staan achter de handelswijze van de PKK, maar ze lopen desondanks wel het risico om door de Turkse staat als terrorist te worden behandeld.

Wat wil de PKK?
BBC
In 2010 had BBC-journalist Gabriel Gatehouse in het Kandilgebergte in Noord-Irak, van waaruit de PKK opereert, een zeldzaam interview met Murat Karayilan. Karayilan is sinds de arrestatie van Öcalan in 1999 operationeel leider van de organisatie. In de jaren negentig liet Öcalan de eis voor een onafhankelijk Koerdistan varen. De PKK richtte zich voortaan op meer autonomie en vrijheid voor de Koerden binnen Turkije. Tegen de BBC zei Karayilan dat de PKK bereid was de wapens neer te leggen onder toezicht van de VN, als Turkije de Koerdische taal- en culturele rechten erkende. Er volgden vredesbesprekingen in Oslo die de Turkse premier Erdogan in 2011 afkapte, waarna het geweld escaleerde.

Waarom nu?
Time Magazine
Volgens Time-journaliste Pelin Turgut is Erdogan nieuwe besprekingen met de PKK begonnen om zijn aangetaste politieke positie te stutten. Politiek gezien was 2012 op vele fronten een moeizaam jaar voor de premier. Het oplossen van het Turks-Koerdisch conflict zou zijn kansen om in 2014 president te worden flink versterken. Ook is met het oog op mogelijke toetreding tot de EU en de vele conflicten in het Midden-Oosten de druk op Erdogan om vrede te sluiten vanuit de internationale gemeenschap toegenomen. Turgut: ‘De ironie wil dat zijn succes nu deels afhangt van samenwerking met Öcalan, die eens Turkije’s staatsvijand nummer één was.’

De rol van de Syrische oorlog
Al Monitor
In 1991 wisten de Koerden van de chaos tijdens de Eerste Golfoorlog gebruik te maken door een autonome Koerdische provincie te stichten in Noord-Irak. Eenzelfde scenario is momenteel in Syrië niet ondenkbaar. Het Turkse initiatief om de gesprekken met de PKK te heropenen komt dan ook op het moment dat de Syrisch-Koerdische partij PYD, die nauwe banden onderhoudt met de PKK, zich heeft ontpopt tot een derde grote speler in de Syrische oorlog. Volgens Al Monitor, een goed ingevoerde nieuwssite over het Midden-Oosten, wordt de positie van de PYD, die streeft naar meer vrijheid en democratie, in Noord-Syrië sterker en krijgen de Koerden lokaal steeds meer steun naarmate de islamisering van de Syrische oppositie toeneemt. Een nieuwe, autonome Koerdische provincie aan de andere kant van grens is een schrikbeeld voor de Turkse overheid.

Erdogans uitdagingen
Foreign Policy
De sleutel tot succesvolle vredesbesprekingen ligt in handen van Erdogan. ‘De Koerden waren gisteren al klaar om vrede te sluiten,’ schrijft Jake Hess in het magazine Foreign Policy. De grootste Turkse oppositiepartij CHP heeft geen bezwaar gemaakt tegen de onderhandelingen, het Turkse volk is het bloedvergieten zat en de invloed van het leger op de politiek is sterk verminderd. Maar terwijl Öcalan een ‘road map to peace’ van honderd bladzijden heeft geschreven, heeft Erdogan geen langetermijnvisie voor een vreedzame oplossing, analyseert Hess. Een duurzame oplossing is alleen haalbaar als Turkije eindelijk een compromis durft te sluiten met de PKK. Daarvoor zal Erdogan de besprekingen open moeten voeren en alle belanghebbenden aan tafel moeten krijgen – in of buiten de gevangenis.

Wie te volgen?
Twitter
Joost Lagendijk was van 1998 tot 2009 Europarlementariër voor GroenLinks, met als specialisatie Turkije en de Balkan. Momenteel woont hij in Istanbul, waar hij columnist is voor Today’s Zaman, een van de twee toonaangevende Engelstalige Turkse kranten. Op zijn Twitteraccount houdt Lagendijk het laatste Turkse nieuws bij en linkt hij door naar zijn columns.