<div class="lead">
Het publieke geweld tegen Afro-Amerikanen wordt in eigen kring keurig doorgegeven, alsof het om een antidotum gaat dat kleine jongetjes sterk moet maken.
</div>
Allemaal gekleurd, allemaal rond de dertig, toen, allemaal Amerikanen behalve ik. Een rondje jeugdherinneringen, tegen de achtergrond van Chicago en New York en voor mij dus Twente. Twente? Okay, whatever. En binnen de kortste keren dook de riem weer op, the belt, die de vader van zijn broek trok, om de zoon er flink van langs te geven. Liefdevol gegrinnik van herkenning. Reaching for the belt, ook moeders konden er wat van.  Ik dacht ­alleen: hoe komen die zo snel aan een riem? En moest toen bekennen dat het beeld van de striemende vader me deed giechelen, het idee alleen al.
‘Echt niet? Nooit?’ 
‘Nee, nooit.’ 
Iemand stond op, Carl heette hij (maar hij had nog een andere Afrikaanse naam waar hij mee experimenteerde) en verklaarde behoorlijk plechtig: ‘Dan ben jij niet echt zwart.’
Hier werd de aftuigende vader dus tot kernbeeld van zwartheid verheven. Je moet niets willen afdoen aan iemands jeugdherinneringen, maar om deze vernederende ervaring nu op een troon van authentieke zwartheid te hijsen leek mij nogal contraproductief. Zouden niet-gewelddadige zwarte vaders echt het einde inluiden van de zwarte cultuur?
Nu kom ik die riem weer tegen, bij de Afro-Amerikaanse auteur en journalist Ta-Nehisi Coates (spreek uit: Ta Nahasi). Hij schrijft een brief aan zijn vijftien-jarige zoon, in een prachtige, gedragen stijl die doet denken aan James Baldwin. Bitter is die brief ook: de Afro-Amerikanen worden ‘buitengesloten van de Droom, van de suburbs met perfecte huizen en uitwaaierende gazons.’
<q class="pull-right">Zouden niet-gewelddadige zwarte vaders echt het einde inluiden van de zwarte cultuur?</q>‘Dit is wat ik wil dat je weet: in Amerika is het traditie om het zwarte lichaam te vernietigen – dat is ons erfgoed.’ En tegelijkertijd laat Ta Nehisi zien hoe zijn eigen Afro-Amerikaanse vader, die ooit deel uitmaakte van de Black Panthers, bij tijd en wijle ook de riem hanteerde. ‘Want óf ik geef je ervan langs, of de politie.’ Hier wordt het publieke geweld tegen Afro-Amerikanen in eigen kring keurig doorgegeven, alsof het om een antidotum gaat dat kleine zwarte jongetjes sterk moet maken.
Misschien heeft Coates gelijk; zijn jeugd in West-Baltimore, waar hij alleen maar zwarte mensen tegenkomt, van wie grootvaders en ooms allemaal een niet natuurlijke dood zijn gestorven, en waar iedereen ‘ontzettend, door en door’ bang is voor de gevaren die elke dag weer wachten op straat (geweld, drugs, verkrachting, politie, wapens) vraagt ook van kleine jongetjes belachelijk veel wereldwijsheid. Op een kwade dag wordt Coates, net zestien, net uit school, op een haar na neergeschoten door een andere zwarte scholier – gewoon, verkeerde plek, verkeerde moment. Met zo’n jeugd in de benen kun je je iets voorstellen bij de angst die, zoals we sinds Fassbinder weten, zielen opeet: de constante angst, die overschreeuwd moet worden door kwade blikken en gangs en geweren en agressief gedrag. Stel je een zwarte buurt voor waar niemand zijn leven zeker is, geen dag: aan alle kanten belaagd worden, door zwarte buurtgenoten net zo goed als door blanke agenten. ‘Zwarte mensen hebben nergens macht over, en nog wel het minst over het lot van hun eigen lichaam, dat door de politie kan worden gekoeioneerd.’
Je denkt meteen aan Sandra Bland, de 28-jarige Texaanse die wordt aangehouden omdat ze van rijbaan is gewisseld zonder richting aan te geven. De agent die sommeert: ‘Doe je sigaret uit.’ De agent die eigenlijk tegen haar zegt: ‘Sla je ogen neer, brutale aap.’ Die hele geschiedenis van onderdanigheid en zwarten die blanken niet recht in de ogen mogen kijken. In vier woorden wordt het nagespeeld.
Vergeten is onmogelijk en onwenselijk. Maar het cultiveren van vernederingen als een heilige graal, gevolgd door de bede: ‘Verlos ons nooit van ons probleem, want dan zijn wij niet meer echt zwart’ – dat is dodelijk.

Gerelateerd