<div class="lead">
Filosoof Simone van Saarloos over het leven en de dingen. Deze week: we zouden de mensen aan talkshow-tafels onherkenbaar moeten maken. Gewoon, &#8216;Gast 1 komt praten over onderwerp X.&#8217; Dan luisteren we, zonder de figuur en de context de boodschap te laten overschaduwen.
</div>
Het interesseert me geen kut wat u van Sylvana Simons vindt. En in het beste geval interesseert het u ook niet wat ik van haar vind. Haar ouders, familie, geliefden en kinderen. Zij zijn de enigen die ik over Simons wil horen. Wanneer het publieke figuren betreft, ben ik voor een wet: van onderwerpen mag je altijd iets vinden. Ook ondeskundig. Over de mensen die het publieke debat aanzwengelen, mag je pas iets zeggen als je minimaal een jaar intensief met elkaar hebt doorgebracht.
We zijn aasgieren met een verkeerd afgestemd instinct. In plaats van af te komen op wat stervend is, cirkelen we boven dat wat levend rondhuppelt. Het zien van de zwerm aasgieren is dan genoeg om te concluderen: het rot daar beneden. Niemand checkt nog hoe het op de grond gaat. Enkele jaren geleden verkondigde cabaretier en schrijver Johan Fretz dat hij in 2025 minister-president van Nederland wilde worden. Hij schreef een roman over zijn gedroomde verkiezingen en ging op theatertour. Men leerde hem kennen in De Wereld Draait Door of Pauw &amp; Witteman, waar hij zijn overwinningsspeech opvoerde, die hij begon met het noemen van zijn vader – ‘een blanke Hagenees’ – en zijn moeder ‘uit Paramaribo, Suriname’.
Wel vorm, geen inhoud, luidde de kritiek. Alsof vorm (zoals de mix: wit en zwart) geen inhoud is.
Destijds zei Fretz: ‘In mijn boek beschrijf ik een toekomstige premier die gewoon twijfelt aan zijn eigen capaciteiten. De mens is grillig. Dat erkennen politici niet.’ Misschien erkennen politici geen grilligheid omdat burgers er even wars van zijn (de burger staat hier even gelijk aan de televisiekijker – dat is misschien overdreven maar waarom laten die twee rollen zich zo slecht onderscheiden?)
Sylvana is bekend als televisiepersoonlijkheid en mag nooit meer iets anders zijn. Elke stap die ze ver van haar leest zet, wordt uitgelegd als ijdelheid. Dat is een saai verwijt, want niemand kan zich daartegen verdedigen. Zodra je aan een verweer begint en je mond opentrekt, lijkt het weer op ijdelheid.
Ik denk aan wetenschappers die soms jaren achtereen in stilte aan een onderzoek werken. Wanneer hun onderwerp onverhoopt actueel wordt, schuiven ze aan bij talkshows en zijn ze ineens zichtbaar. Maar de mensen die altijd al zichtbaar waren om het een of ander, zijn onmiddellijk verdacht zodra ze zich aan de actualiteit verbinden.
<q class="pull-left">De aandachtstrekker die aandacht vraagt voor een ander onderwerp dan zichzelf, verwart ons. Voor hen wordt een fictieve ‘uitzwaaidag’ op 6 december georganiseerd.</q>
Zie Simons in het racisme-debat en Victoria Koblenko over Oekraïne. De één was altijd al zwart, de ander kwam altijd al uit Oekraïne. Denk aan cabaretier Marc-Marie Huijbregts. In DWDD bekende hij ooit dat hij al jaren een pruik droeg – zijn ‘cavia’. Stel nu dat Marc-Marie dit had gedaan op een moment dat er net veel ophef en nieuws was over de pruikenindustrie, bijvoorbeeld over de wijze waarop het verwerkte mensenhaar wordt aangekocht, de arbeidsomstandigheden in de naaifabriek, zoiets. Dan was de respons op zijn bekentenis vermoedelijk anders geweest. Hem zou zijn verweten dat hij de actualiteit misbruikte om zelf op televisie te komen. De aandachtstrekker mag alleen zichzelf gebruiken om aandacht te trekken. De aandachtstrekker die aandacht vraagt voor een ander onderwerp dan zichzelf, verwart ons. Voor hen wordt een fictieve ‘uitzwaaidag’ op 6 december georganiseerd.
Misschien kunnen we iets leren van de felle voorstanders van Zwarte Piet. Onherkenbaarheid van de Pieten zou een van de belangrijkste praktische argumenten zijn voor het zwart schminken van Sints hulpjes. Als het werkelijk zo moeilijk is om naar elkaar te luisteren zonder aan de kleur, het geslacht en het verleden van de spreker te blijven kleven, is het misschien een goed idee om de tafel bij DWDD voortaan anders aan te kleden. Elke gast gaat in het vervolg onder een geheel bedekkend gewaad. Iedereen onherkenbaar, iedereen dezelfde kleur. Doe maar een kalmerende tint, zoals het heldere blauw van de Afghaanse boerka. In het balkje waar normaal de naam van de gast staat, staat dan: ‘Gast 1, komt spreken over onderwerp X.’

Simon(e) van Saarloos

Gerelateerd