Het beste is om totaal geen indruk achter te laten. Het is niet zo prettig voor je ego, maar dat kun je bij een tweede ontmoeting alsnog briljant in stelling brengen. Wat ik iedereen van harte kan afraden: een vage indruk. Iemand herkent je wel, maar weet niet meer waarvan. Het gezicht, die stem, het komt hem bekend voor. Sterker nog: d&#8217;r was iets mee aan de hand. Maar wat?
Ik herken de Surinaamse douanerecherche wel meteen: het is dezelfde hindoestaanse man die mij bij twee eerdere gelegenheden heeft ondervraagd, terwijl andere passagiers met bulken van pakketten mochten doorlopen. Ik reisde toen met mijn man, en de rechercheur heeft het bestaan te vragen of &#8216;wij broers waren, toch?&#8217;. Nee, man en man. 
&#8216;Wat?&#8217;
&#8216;Partners, geliefden, getrouwd.&#8217;
Hierop volgde een korte stilte, ik meende altijd van ontroering, maar ik hou er een romantisch wereldbeeld op na dat nauwelijks correspondeert met de werkelijkheid, want wij moesten altijd mee, naar achteren, waar de ruimte niet gekoeld wordt en alleen gekleurde mensen worden onderworpen aan een totaal onderzoek.
Ik weet niets van bevallingen, maar het gemak waarmee vrouwen, nadat ze de Eer­ste We­reld­oorlog hebben on­der­gaan, blij kiezen voor de Twee­de, heeft me altijd verbaasd. Het moet zo werken: uiteindelijk is de baby er, een weldadige amnesie treedt in werking, en die houdt aan tot de twee bevalling te gebeuren staat. Dan pas het besef: &#8216;Ik wilde dit eigenlijk nooit meer.&#8217;
Vliegvelden hebben op mij dezelfde werking. Ik vind het daar unheimisch, je bent niet in je eigen land, het is nog steeds een ander, en alle wetten over eventuele staatsvijandelijke activiteiten staan hier op scherp. Maar hoe snel vergeet ik die ervaring weer wanneer ik in het KLM-toestel klim. Bij het eerste zakje nootjes is mijn geheugen gewist.
Ik dacht nu nonchalant langs de Surinaamse rechercheman te lopen, maar er gebeurde precies wat ik vreesde. Hij herkende me, maar zonder zich te herinneren dat ik die twee voorgaande keren ook al geen bolletjes of balen van het een en ander bij me had. Gretig hield hij me staande, ook man mocht meedoen, en toen hij ditmaal vroeg of we &#8216;neven&#8217; waren en er weer die ongemakkelijke stilte tussen ons hing, wist ik: dit wordt weer naar achteren.
Ja hoor, doorgestuurd naar de loods waar je ziet hoe andermans koffers gemaltraiteerd worden. De jouwe wordt van de band geplukt en het grote zoeken neemt een aanvang. Al die tijd hebben ze je paspoort. Dat stemt mij nooit ontspannen. Dan het onderhoud in een kantoortje, waar twee nieuwe, grimmig kijkende mannen jou ondervragen. Eerst een blik op de visa. &#8216;Zo, San­ders, je bent wel heel vaak naar Su­ri­na­me geweest.&#8217; Je kan de gewoonste vragen heel incriminerend laten klinken.
&#8216;En wat doe je voor werk, Sanders.&#8217;
Ik zeg dat ik schrijf en voor de radio werk. De hoofdondervrager werpt een minachtende blik naar zijn compagnon, en die herhaalt, haast lachend: &#8216;Sanders schrijft.&#8217;
Ineens, met hernieuwd enthousiasme, zegt de eerste: &#8216;Sanders, je bent toch niet hier om vervelende stukjes te schrijven over ons mooie Suriname.&#8217;
Die vraag was me rechtstreeks nog nooit zo gesteld, ik wilde natuurlijk zeggen: &#8216;Is dat dan verboden, dit wil toch een rechtsstaat zijn&#8217;, maar ik ben niet flink op luchthavens als mijn paspoort in handen van anderen is, en ik antwoord lafhartig: &#8216;Niet per se.&#8217;
&#8216;Zullen we die Sanders maar laten gaan,&#8217; smaalt hoofdondervrager, zijn compagnon grinnikt, en ik krijg mijn paspoort weer in handen. Zelfde protocol voor echtgenoot, minus dat gedoe over het schrijven, en een half uur later zijn we weer en route.
Ik zou dit akkefietje in het vliegtuig terug alweer vergeten zijn, als we op Schiphol niet werden opgewacht door een snuffelende hond, meteen in de slurf, een extra paspoortcontrole aan de slurf, een bagageband die door schotten is afgeschermd van de rest, waarna een extra stevige controle kan plaatsvinden.
Wij laveren hier behendig tussendoor, maar ik schaam me voor de intens keurige hindoestaanse vrouw, hoofd van een universitaire afdeling in Para­ma­ribo, met wie ik intussen heb kennisgemaakt. Die hond kroelt wat langs haar bepantyde benen, welkom in Nederland, de airco blijft draaien maar het onthaal is even verkillend.
Terwijl iedereen weet dat de grote drugshandel per containers wordt georganiseerd, via de havens. Ik zou toch nog eens nadenken over de effectiviteit van die symboolpolitiek, zeker als dit soort symbolen louter kwaad bloed zet, oud koloniaal zeer weer openrijt en vooral de nette passagiers het meeste treft: de Surinamers schamen zich voor Suriname, de Hollanders schamen zich voor Schiphol; de Nedersuri&#8217;s, het gros van de vlucht, komen gewoonweg schaamte tekort.
stephan.sanders@vn.nl

Gerelateerd