<div class="lead">Wie een coalitie steunt, hoeft niet per se zijn eigen identiteit in te leveren</div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p>‘Ik zal geen vicepremier of minister onder Jan Peter Balkenende worden,’ zei Wouter Bos tijdens het zelfde lijsttrekkersdebat op Radio 1 waarin Balkenende hem van draaien en liegen betichtte. Als het CDA de verkiezingen won, zou de fractievoorzitter van de PvdA in de Tweede Kamer blijven. </p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p>Zulke dingen zeg je in verkiezingstijd, het kan de weifelende kiezer het laatste duwtje geven om op jou te stemmen in plaats van op de tegenstander. Het waarheidsgehalte van zulke uitspraken is gering. Na de verkiezingen van november 2006 liep het anders. Balkenende, die Bos een neuslengte was voorgebleven, wilde alleen een kabinet met de PvdA vormen als de partijleiders er zelf zitting in namen. Aan goedkope kritiek uit de Kamer had hij geen behoefte. Bos aarzelde en stemde uiteindelijk toe. Met rampzalige gevolgen. Drie jaar lang zat Nederland opgescheept met ministers die elkaar de tent uitvochten. Totdat het kabinet in 2010 viel over Uruzgan. Die ervaring smaakte niet naar meer.</p>
<p>Nu de SP is weggezakt in de peilingen, lijkt de verkiezingscampagne te gaan om de vraag: wie wordt premier, Rutte of Samsom? De lijsttrekker van de PvdA heeft inmiddels dezelfde uitspraak gedaan als zijn voorganger in 2006 ook deed: hij wil geen vicepremier of minister onder Mark Rutte worden. ‘De leider van de PvdA zit in de Tweede Kamer. Er is één uitzondering en dat is als de PvdA de grootste partij wordt,’ zei hij in Buitenhof.</p>
<p>Een verstandige uitspraak van de oud-Greenpeace-activist. Want Wouter Bos was niet de enige partijleider die spijt kreeg van zijn beslissing om minister te worden onder zijn grootste rivaal bij de verkiezingen. In 1981 werd Joop den Uyl vicepremier en minister van Sociale Zaken in een kabinet onder leiding van CDA’er Dries van Agt. Ze gunden elkaar het licht in de ogen niet en na acht maanden kwam er een eind aan het experiment. Wim Kok had er geen moeite mee vicepremier onder Ruud Lubbers te worden. Maar het kabinet moest bezuinigen en dat zette de verhoudingen binnen de coalitie onder druk. Bij de verkiezingen van 1994 verloor de PvdA twaalf, het CDA twintig zetels. Ook op Lubbers en Kok rustte geen zegen.</p>
<p>In de paarse jaren negentig pakte VVD-leider Frits Bolkestein het handiger aan. Partijgenoten als Hans Dijkstal en Annemarie Jorritsma mochten van hem vicepremier worden. Bolkestein bleef in de Kamer en had de handen vrij om dwarse standpunten in te nemen over de immigratie, de multiculturele samenleving, de EU en de NAVO. Waarmee hij de basis legde voor het huidige succes van de VVD. Wie een coalitie steunt, hoeft niet per se zijn eigen identiteit in te leveren – dat was de les van Bolkestein. Een les die na hem snel vergeten werd. Om het dualisme te bevorderen is het goed dat de leider van de tweede partij in de Kamer blijft.</p>
<p>Nu hopen dat Samsom woord houdt. Of is het Rutte die op 12 september moet beslissen of hij vicepremier of Kamerlid wordt?</p>
</p></div>


Max van Weezel

Gerelateerd