Reportage / Terug naar Tripoli

Dokter Sedig Bendalla rijdt in zijn witte Mercedes over de snelweg langs Tripoli International Airport. Hij draagt een bril met getinte glazen, een maatpak van fijne blauwe stof en nette zwartlederen schoenen. Bendalla (57) heeft me zojuist van het vliegveld opgehaald. Het was voor het eerst in maanden dat er een civiele vlucht landde op Tripoli International. In de aankomsthal stonden paspoortcontroleurs zonder uniform. De etalages van de taxfreewinkels waren net zo leeg als de pinautomaten.

Er gaan geruchten dat er in een buitenwijk van de stad weer gevochten wordt. Een lange colonne van militaire voertuigen met de rebellen staat langs de weg. Bij elk checkpoint knikt dokter Bendalla vriendelijk naar de rebellen. ‘Wat beschermde hem?’ Die vraag spookt nog vaak door zijn hoofd als hij terugdenkt aan die twaalfde mei 2010. Zijn mobiele telefoon ging: ‘Tussen de brokstukken van een neergestort vliegtuig, tussen 103 doden, is één levend kind gevonden.’ Hij werd als orthopedisch chirurg bij de jongen geroepen, en hij zal nooit vergeten hoe hij naar het jongetje in coma keek, naar zijn ernstige fracturen, en zich afvroeg: wie ben jij? Waar kom jij vandaan? Wat heeft jou als enige beschermd? Hij besloot het kind naar de spoedafdeling te brengen van het Al-Khadra ziekenhuis, waar hij al jaren werkt en waar zijn vrouw als kinderarts de intensivecare-unit heeft opgericht. In de operatiekamer smeekte hij: ‘Geef me de kracht om dit kind in leven te houden.’ Toen de jongen na een urenlange operatie uit zijn coma ontwaakte, sprak hij woorden die Bendalla niet begreep. Het leek een soort Duits en klonk als: ‘Waar ben ik?’ Pas later werd duidelijk dat de jongen Ruben heette, dat hij uit het Nederlandse Tilburg kwam, dat hij met zijn ouders op safari in Zuid-Afrika was geweest en dat hij die dag in Tripoli wees was geworden. En vandaag, na achttien maanden waarin het leven van de dokter volledig op zijn kop is gezet, zet Sedig Bendalla zijn bril op zijn voorhoofd en wrijft met een hand in zijn ogen terwijl hij zegt wat hij toen dacht: ‘Jongen toch, ik weet hoe het voelt als je later je speelkameraden “mama” zal horen roepen.’

Dan trapt hij bruusk op het rempedaal. Er zit een groot gat in de weg. ‘Dit is de infrastructuur die Khadaffi ons gaf,’ zegt Bendalla. ‘Sh… Sugar, sugar, sugar,’ vloekt hij, als hij later nog een paar keer moet remmen. Hij is getraind in het inslikken van woorden.

Verzetsdaden

De tante van Ruben kwam naar Tripoli om hem op te vangen. En dokter Bendalla dacht aan de dood van zijn eigen moeder, vlak na zijn geboorte, en hoe ook hij opgroeide bij zijn tante. Hij wist dat Ruben en hij voor altijd verbonden zouden blijven. ‘Ik hoopte zo dat de jongen ooit weer zou kunnen lopen.’ Hij reisde mee naar Tilburg om Ruben naar huis te brengen. Hij werd benoemd tot officier in de orde van Oranje-Nassau. En weer thuis in Tripoli zette hij, naast de foto van zijn vier eigen kinderen, de foto van de Hollandse Ruben. Half november 2011 staat de foto van Ruben nog op dezelfde plaats in het huis van dokter Bendalla. Dit huis in Tripoli was een haard van verzet van gewone mensen tegen het regime van kolonel Khadaffi. De gezinsleden hielden hun verzetsdaden voor elkaar verborgen: ‘We vermoedden het, maar zeiden niets om elkaar te beschermen.’

Het jaar was zo anders begonnen. Dokter Bendalla’s oudste zoon Mohaned was met zijn jonge bruid naar Berlijn verhuisd. Mohaned specialiseerde zich in de orthopedie, zijn vrouw in de pediatrie. De geschiedenis herhaalt zich, dachten dokter Bendalla en zijn vrouw. Hamida Esahil en hij hadden elkaar op de medische faculteit in Tripoli leren kennen en hadden zich gespecialiseerd in het buitenland. Nu waren hun kinderen groot. Drie van de vier woonden nog thuis. Dochter Maha (20) studeerde toerisme aan de hogeschool in Tripoli. Majid (17) leerde voor ingenieur. En jongste zoon Marwan (13) verheugde zich al op de komst van Ruben, gepland in de lente van 2011. Dokter Bendalla had al een cadeau voor de jonge Tilburger: ‘Een traditioneel Libisch feestkostuum met een hoedje, een vest en een broek. Als een jongen dat draagt, weet je: het is een Libiër.’ In februari werd het bezoek voor onbeperkte tijd uitgesteld. ‘Door de gebeurtenissen’, zoals Bendalla het noemt. ‘Een Libiër zijn’ zou door ‘de gebeurtenissen’ een heel andere betekenis krijgen.

Domme mensen

De dokter herinnert zich nog haarscherp de allereerste toespraak van Khadaffi. Op 1 september 1969 om half zeven ‘s ochtends – Bendalla was toen vijftien jaar oud – klonk uit de radio: ‘Volk van Libië! Uw strijdkrachten hebben het corrupte regime omvergeworpen dat ons met zijn stank walging en afgrijzen inboezemde.’ Khadaffi beloofde dat ‘iedereen vrij zou zijn’. Bendalla zag hoe iedereen verheugd de straat op ging, maar hij merkte ook dat sommige mensen bang waren voor een ‘militaire revolutie’. Hij hoort het zijn vader nog zeggen: ‘De tijd zal het leren. Laten we afwachten met welke daden zijn woorden inhoud zullen krijgen.’ ‘Mijn vader was een wijs man,’ zegt Bendalla. In de beginjaren bracht Khadaffi inderdaad wezenlijke veranderingen. Zo gebruikte hij de hoge opbrengsten van de olie-export om het opleidingssysteem verbeteren. ‘In 1974 was ik een van de studenten aan de eerste medische faculteit van Tripoli. We hadden de beste professoren die voor ons vanuit Egypte naar Libië kwamen.’ In 1976 veranderde alles. Bij een studentenopstand werden meer dan tweehonderd studenten gevangengenomen in de universiteit van Tripoli en in Benghazi. Enkelen werden opgehangen. In hetzelfde jaar introduceerde Khadaffi zijn Groene Boekje. De industrie kwam in handen van de regering, persoonlijke bezittingen werden afgenomen. ‘Ik ben daar zelf nooit het slachtoffer van geworden, ik kom uit een middenklassegezin. Maar het heeft het land wel in moeilijkheden gebracht.’ De onvrede onder de mensen groeide. ‘Hoe hard je ook werkte, rijk werd je er niet van. En als je geld had, kon je er niet veel mee kopen.’

In 1983 vertrokken dokter Bendalla en zijn vrouw voor een paar jaar naar Stockholm om zich te specialiseren. Toen ze hun studie hadden afgerond, kwamen ze weer terug. ‘Mijn land had mij meer nodig dan elk ander land.’

In 1993 ging Bendalla aan de slag in het Al-Khadra ziekenhuis in Tripoli, het door Khadaffi opgerichte ‘groene’ hospitaal. Hij gaf ook les aan de universiteit: ‘De dochter van Khadaffi was een van mijn studenten.’ Bendalla merkte hoe Khadaffi-getrouwen werden voorgetrokken. ‘Iemand werd decaan van de medische faculteit omdat hij bevriend was met Saif Islam, de zoon van Khadaffi. Aan het hoofd van sommige instituten stonden domme mensen, terwijl de slimme onder aan de ladder bleven steken.’ De frustratie bouwde zich decennialang op, tot die in februari 2011 culmineerde. ‘Wij hadden duizenden redenen waarom we een verandering wilden,’ zegt Bendalla. ‘We zagen ons land teloorgaan. Khadaffi was onze oliebronnen aan het verspillen voor persoonlijk gewin en eigen glorie. We moesten de opbouw van ons land in eigen hand nemen.’

Vanaf februari, toen de eerste opstanden uitbraken, voelde dokter Bendalla de druk toenemen. Zijn neef Jamal nam deel aan de eerste betogingen en zag hoe duizenden mensen in de val werden gelokt. In de familie werd erover gesproken, daarbuiten niet. Het Al-Khadra ziekenhuis stond bekend als pro-Khadaffi. ‘Khadaffi-aanhangers maakten ons uit voor ratten en kakkerlakken. Wij pikten het gewoon. Ik beschouwde iedere patiënt als een patiënt. Ik keek naar de wond en probeerde die te genezen.’ Na afloop van zijn werk in het ziekenhuis, waar hij niemand kon vertrouwen, ging dokter Bendalla ondergronds. ‘Ik werd dan vaak bij gewonde revolutionairen geroepen. Ik had mijn dokterstas altijd bij de hand.’

Verstopt in antibiotica

Ondertussen begon Hamida Bendalla, zonder dat haar man het wist, een verzetskrant: De ogen van Tripoli. In de blauwe salon van hun woning, omringd door drie van haar kinderen, vertelt zij hoe de revolutie een ander mens van haar maakte. ‘Ik hield niet van Khadaffi, maar ik heb nooit vermoed dat er zo veel woede en kracht in mij zat. Ik haatte die man en zijn aanhangers. Als arts wil je mensen verzorgen, niet haten. Maar toen ik zag hoe Khadaffi zijn volk vermoordde, wist ik dat ik wilde helpen om van dit regime af te komen.’ Ze keek dag en nacht televisie, volgde alle binnen- en buitenlandse zenders, sliep nauwelijks. Ze vergeleek alle berichten met elkaar en maakte honderden pagina’s notities. En toen belde haar vriendin Khareia, die ook arts was en die vanaf het begin van de revolutie haar huis had opengesteld voor gewonde tegenstanders van het regime. ‘We moeten iets doen,’ zei ze. ‘Jij ook.’ En Hamida begon samen met haar dochter Maha pamfletten tegen het regime te schrijven. Ze leest eruit voor: nieuws over het leger van Khadaffi, frequenties van de televisiekanalen die verboden waren, namen van de stammen die in opstand kwamen, een anoniem gedicht. Waanzinnige haarbos, wij kennen uw waarheid. Niemand van ons wil uw woorden nog horen.Het was geen ongevaarlijk werk. ‘Maha printte wat ik geschreven had,’ vertelt Hamida. ‘Ik maakte vervolgens van elk vel een minuscuul rolletje. Dat verstopte ik in antibioticacapsules die ik overhandigde aan Khareia. Zij gaf ze weer door aan een ander, die ik niet kende. Die maakte er meerdere kopieën van en verspreidde de krant.’ Soms ging Hamida nog creatiever te werk. ‘Ik plukte vijgen in onze tuin, vouwde de pagina’s heel klein op en verstopte ze in het vruchtvlees. Dan reed ik met die gevaarlijke fruitmand naar Khareia’s huis. Zij woonde bij een sterk beveiligde militaire basis van Khadaffi. Steeds als ik naar haar toe reed, dacht ik dat het voor het laatst zou zijn, dat ze me deze keer gevangen zouden nemen.’

Rattenmeisjes

Terwijl haar moeder aan haar verzetskrant werkte, zette dochter Maha met haar vriendinnen in het geheim kleine verzetsacties op touw. ‘Ik verstopte naaigerei en een rode lap stof in mijn handtas,’ vertelt ze. ‘Een andere vriendin had een groene lap stof bij zich, en weer een andere een zwarte. En zo smokkelden we een vlag naar school.’ Ze naaiden op school de lappen stof aan elkaar en hingen de rood-groen-zwarte vlag van de opstandelingen uit het raam. ‘Een aanhanger van Khadaffi verraadde ons. Ze noemden ons op school al langer “de rattenmeisjes”.’ Ze werden bij het schoolhoofd geroepen. ‘Zij stond gelukkig aan onze kant en ze zei: “Jullie moeten voorgoed van school verdwijnen, voor jullie eigen veiligheid.”‘ Ook Majid raakte actief betrokken bij het verzet. Op zijn computer maakte hij een logo voor een nieuwe revolutionaire jongerenbeweging. ‘Schild van de vrijheid’, doopte hij die. Hij maakte cd’s en dvd’s met informatie om de voorstanders van het Khadaffi-regime te overtuigen. ‘Van de goede bedoelingen van de NAVO. Van het feit dat de opstandelingen geen Al-Qaida-leden zijn. Van de kwade bedoelingen van Khadaffi. Ik zei altijd: “Hé, ik heb van iemand een dvd gekregen, ik vind wel dat er stof tot nadenken op staat.”‘ Met zijn Toyota smokkelde hij ook geheugenkaarten en munitie voor de rebellen. ‘Telkens één kogel, verstopt onder de stoel.’ Zelfs zijn broertje Marwan probeerde zijn steentje bij te dragen aan de revolutie. ‘Op straat hoorde hij van alles,’ zegt vader Bendalla. ‘Hij was onze ogen op straat, hij wist wie waar heen ging, wie met de strijdkrachten van Khadaffi heulde.’ Soms bracht Marwan ook pamfletten rond. ‘Heel gevaarlijk was dat,’ zegt zijn moeder. Vader Sedig: ‘Als hij was gepakt, hadden ze ons huis in brand gestoken.’

Niet bang maar voorzichtig

Dokter Bendalla deed ondertussen gewoon zijn werk. ‘Ik moest een masker opzetten. Ik bleef vriendelijk tegen iedereen, geen gelaatstrek mocht hen achterdochtig maken.’ Hamida: ‘De ogen van Khadaffi volgden ons overal. Het was heel moeilijk om ons werk in het hospitaal te blijven doen. De verpleegsters op de intensive care steunden Khadaffi. Ze schreven rapporten over ons gedrag en gaven die door aan de geheime dienst.’

Op een avond in mei reed dokter Bendalla door het schemerdonker naar Bani Walid. Zijn iPhone rinkelde. Hij klemde zijn toestel tussen kin en schouder en hoorde iemand zeggen: ‘Sedig, let goed op. Ze zijn naar je op zoek. Je naam staat op de lijst van de geheime dienst.’ Die dag hadden de troepen van Khadaffi een van Bendalla’s neven, een advocaat, gevangengenomen in Bani Walid. Zijn broer belde hem om te zeggen dat tijdens de harde verhoren gezegd was: ‘En Sedig zullen we ook nog krijgen.’

Dokter Bendalla reed naar zijn twintig jaar oudere broer. ‘Wees niet bang maar voorzichtig,’ zei zijn broer. ‘Zet alles wat op jullie computer staat op een usb-stick en wis het van de computers.’ Hamida: ‘Toen Sedig ons vertelde dat ze het huis konden binnenvallen, heb ik met pijn in het hart elke pagina van de tweehonderd pagina’s uit mijn schrift getrokken. Maanden had ik er aan gewerkt. Ik verfrommelde elk vel.’

De inval kwam er niet. Vluchten naar Tunesië wilden ze niet. Dus gaf dokter Bendalla zijn gezin de opdracht: ‘Doe alsof je een gewoon leven leidt.’ Hijzelf bleef gewoon naar zijn werk gaan. En de gezinsleden zetten hun ondergrondse activiteiten voort.

Gestreepten

Het was 20 augustus 2011, midden in de vastentijd. Maha vierde die dag haar verjaardag, maar haar moeder had gezegd: ‘Nodig je vrienden dit keer maar niet uit. De 20ste van de ramadan is de dag dat Mohammed Mekka bevrijdde. De kans is groot dat dan ook hier het moment des oordeels zal uitbreken.’ En toen, op 20 augustus, precies om 20:20 uur, hoorden ze hoe vanuit alle minaretten en grote gebouwen in Tripoli hetzelfde gezang: Allahu Akbar Allahu Akbar.

Dokter Bendalla: ‘Het gezang was geen gewone takbir. Het was een teken. Overal in de stad was op hetzelfde moment de cd opgezet.’ Hamida: ‘We wisten dat dit het sein was om alle slapende cellen te wekken.’

De hele familie stond op van tafel en liep naar buiten. Dokter Bendalla: ‘En opeens zagen we wie wie was. We zagen dat de meesten van onze buren ook “gestreepten” waren.’ Op straat zongen alle mannen: ‘Allahu Akbar’. De vrouwen trilden met hun tong en lieten een hoog gezang horen. ‘Het was alsof iedereen in stilte had zitten wachten op die dag.’ Vijf minuten later hoorden ze overal schoten en gierende autobanden. De vrouwen gingen naar binnen. Dokter Bendalla liep met de buren in het donker naar het eind van de straat om de wijk af te zetten. ‘We stonden er met gelijkgezinden. Van velen had ik nooit geweten dat ze “met ons” waren. Nu stonden ze er met vuurwapens. Met stokken. Met messen. We barricadeerden, met alles wat we vonden, onze wijk tegen Khadaffi’s milities. Op hetzelfde ogenblik sloten in Tripoli duizenden, tienduizenden burgers hun straat af tegen de troepen van Khadaffi. Alsof uit het niets een enorme macht was opgestaan. Iedere man die daar in die donkere nacht in de straten van Tripoli stond, voelde: dit kan de laatste dag van mijn leven zijn, maar het is een belangrijke dag.’Zijn zoon Majid ging met zijn kompanen naar de hoofdstraat. ‘Het was een vreselijk gevecht,’ zegt Majid. En hij laat op zijn iPhone de foto’s zien die hij nam van de lijken langs de weg. De mannen vochten meer dan vierentwintig uur om hun wijk te beschermen. ‘Ikzelf had geen wapen,’ zegt dokter Bendalla. ‘Daar ben ik te oud voor.’ Soms werd hij bij ernstige gewonden geroepen. ‘Onze mannen vuurden op de militairen van Khadaffi. En we hebben ze verjaagd.’

Jezelf verwonden

Twee dagen later reed dokter Bendalla alleen in zijn witte Mercedes door de zwaar gehavende straten van Tripoli. Hij zag dode lichamen langs de weg en brandende auto’s. Als hij schoten hoorde, reed hij langzamer. Als de straten leeg leken, gaf hij extra gas. Hij arriveerde op de parkeerplaats bij het Al-Khadra ziekenhuis. Hij pakte zijn iPhone, stak een Marlboro Lights op en toetste de nummers in van vijf collega’s die hij vertrouwde. ‘Ik sta voor het ziekenhuis, het is zwaar beschadigd. Laten we samen naar binnen gaan.’

Het hospitaal ligt in een wijk waar die dagen nog zwaar gevochten werd. ‘Ik wachtte op mijn collega’s en we gingen naar binnen. De gangen en de muren waren vol bloed. Alle bedden waren leeg. Het water stroomde uit de waterleidingen. Uit de gasleidingen lekte gas. De Eerste Hulp was vernietigd. De meeste patiënten hadden kunnen vluchten, maar we vonden ook tien doden, in burgerkledij. Mijn collega en ik hebben ze op een brancard gelegd en naar het mortuarium gebracht. Terwijl we met de lijken over de binnenplaats naar de koelkamers liepen, werden we vanuit een nabijgelegen gebouw beschoten. De kogels floten langs onze oren. Daarna hebben we het bloed uit de gangen gedweild en wat orde in het ziekenhuis gebracht. Een week later konden we weer aan de slag. Of het nu revolutionairen of Khadaffi-aanhangers waren, we behandelden alle gewonden. Mohaned, mijn oudste zoon, droeg bij aan de revolutie door acties op internet en Facebook. Hij wilde zijn studie in Berlijn opgeven om hierheen te komen. Ik heb gezegd: “Kom maar, maar doe wel eerst je examens.”

Vrijdagavond 2 september kwam Mohaned aan in Tripoli, zegt dokter Bendalla. ‘De volgende ochtend hebben we ons samen aangesloten bij de rebellen in Bani Walid. We zijn een paar dagen samen aan het front geweest.’ De geboortestad van de dokter werd belegerd door strijders van de Nationale Overgangsraad. Men vermoedde dat de familie van Khadaffi zich er had teruggetrokken. Neef Jamal was een van de rebellen die de stad belegerde. ‘Ik kende de bergen goed omdat ik er vaak heb gejaagd,’ vertelt hij. Hij toont de foto’s van het front op zijn iPad. ‘Ik had een goed fototoestel mee dat ik ook als vizier gebruikte omdat de wapens te verouderd waren.’ In de begindagen van de revolutie had hij wapens gesmokkeld voor de rebellen. Zijn broer, die als kolonel het wapendepot van Khadaffi moest veiligstellen, gaf toen de wapens aan Jamal. Toen die broer ten slotte toch tegen de rebellen moest gaan vechten, zocht hij een manier om daaraan te ontkomen. ‘Wij wilden niet dat hij zijn ziel voor altijd zou beschadigen,’ zegt dokter Bendalla. ‘Ik zei tegen hem: je kunt vluchten en jezelf verbergen, maar als ze je pakken ben je dood. Of je kunt jezelf verwonden. Ik heb hem getoond waar hij zijn kalasjnikov moest zetten. Later, aan het front, zette hij de loop van zijn wapen tegen zijn knie en haalde hij de trekker over. De kogel kwam er aan de andere kant van zijn knie weer uit. Ik heb hem verzorgd en rust voorgeschreven tot de oorlog was afgelopen.’

Niet zo’n extreem land

In Bani Walid nam dokter Bendalla ondertussen deel aan de onderhandelingen tussen de rebellen en de stamhoofden die voor Khadaffi waren. Hij probeerde de laatsten ervan te overtuigen dat het geen nut had om Khadaffi nog langer te steunen. ‘En ik richtte samen met mijn zoon Mohaned een kleine polikliniek in als veldhospitaal voor de revolutionairen. Ik vroeg gegoede burgers om geld voor ambulances. Ze hebben er drie gekocht, om op die manier hun steentje bij te dragen. Zo gaat dat in oorlogstijd, iedereen doet iets.’Zijn vrouw Hamida zette bij de luchthaven van Tripoli een hospitaal op voor de vluchtelingen. ‘We gebruikten afgedankt materiaal van andere ziekenhuizen: de een bracht een ventilator mee, de ander een monitor, iemand anders had negen bedden over. ‘s Ochtends ging ik naar het Al-Khadra ziekenhuis, in de namiddag naar het vluchtelingenhospitaal.’

Dokter Bendalla bleef tot eind oktober in Bani Walid en is nu een kleine maand thuis. ‘Ik heb veel geleerd aan de frontlinie,’ zegt hij. ‘Ik zag zo veel mensen die bereid waren zich in te zetten, zonder een beloning voor hun daden te verwachten. Ze dachten aan iets dat groter is dan zijzelf.’

En nu? ‘Nu willen we zo snel mogelijk terug naar een normaal bestaan. De afgelopen acht maanden waren een periode van angst, opwinding en verwachtingen. Nu, na de bevrijding, moeten we weer wennen aan het dagelijks leven, weer iets opbouwen uit de ruïnes van ons vorige leven. We leven in een posttraumatische maatschappij. We hebben meer dan veertig jaar onder dit bewind geleefd, dat krijg je er niet zomaar uit.’

Wat de toekomst brengt, weet hij niet. ‘Ik kan niet inschatten welke impact de revolutie zal hebben. Maar ik heb deze revolutie wel tot een deel van mijn leven gemaakt.’

De meeste Khadaffi-aanhangers werken nog altijd in het ziekenhuis van de Bendalla’s. ‘Hier is de ongeschreven regel: als je van Khadaffi gehouden hebt, is daar niets tegen. Iedereen die hier tijdens zijn regime leefde, heeft voor en met Khadaffi gewerkt. Maar degenen die betrokken waren bij het folteren en doden van mensen moeten worden gestraft.’Hamida: ‘Ik ga weer dagelijks naar het ziekenhuis. Mijn vriendin Khareia is wel de politiek ingegaan. Maar ik weet niet welke rol vrouwen in het nieuwe beleid zullen kunnen spelen.’

Dokter Bendalla: ‘Het hangt ervan af of de extreme moslims ook hier de macht krijgen. Maar Libië is niet zo’n extremistisch land. We moeten afwachten.’ Hamida: ‘Ik kan nog niet stoppen met schrijven. Ik schrijf dagelijks op mijn blog.’ Zoon Majid draagt nog altijd zijn ‘schild van de vrijheid’. Hij laat zien waar tot een paar maanden geleden nog Khadaffi’s streng bewaakte hoofdkwartier Bab al-Azizia stond. ‘Het is door de burgers tot de elektriciteitsdraden aan toe leeggeroofd en afgebroken,’ zegt hij.

Vermisten

Op het plein, dat is omgedoopt tot het Martelarenplein, streetdancen zes jongens. Mensen rijden er rondjes in een witte koets met twee witte paarden. Tussen hen in lopen zestienjarigen met een vuurwapen om de schouder. Rebellen lopen in uniform door de straten of roken een sigaret naast hun trucks. Het tijdelijke bewind stelt hen voor om terug te keren naar hun burgerbestaan of zich te melden bij het nieuw op te richten leger. Waar Khadaffi zijn wanhopige toespraken tegen de rebellen hield, staat nu een springkasteel. Tussen de benen van de opgeblazen superman glijden peuters naar beneden. Hun moeders staan met kinderschoenen in de hand toe te kijken. Majid en zijn vrienden zamelen nu geld in voor door de oorlog getroffen families. Ze hangen foto’s op van de duizenden vermisten om te helpen ze op te sporen. Een van de buurjongens van de familie is verdwenen. ‘We weten niet of hij dood is of leeft,’ zegt dokter Bendalla. ‘Sinds hij op 20 augustus samen met ons de straat op ging, heeft niemand meer iets van hem gehoord. Een dag na de bevrijding kreeg zijn broer een telefoontje van een verpleegster dat hij gewond in een ziekenhuis lag. Toen de wegen veilig genoeg waren om hem op te zoeken, bleek hij daar niet meer te zijn. Iedereen uit de buurt is naar hem op zoek. Zijn ouders zijn zelfs met de bus naar Tunis gereisd, om daar in alle ziekenhuizen naar hun vijfentwintigjarige zoon te zoeken. Ook wij blijven zoeken, net zo lang tot we het bewijs hebben dat hij er echt niet meer is. Maar misschien heeft iets of iemand ook hem beschermd.’ De foto van de buurjongen ligt op de achterbank van zijn auto als we weer naar de luchthaven rijden. Dan licht de iPhone van dokter Bendalla op. Een sms’je uit Nederland. ‘Dag dokter Bendalla. Ruben heeft vandaag gefietst. Hij kan ook al goed tennissen. Wij hopen dat alles goed met u gaat.’

Anna Luyten werkt aan een documentaire over dokter Bendalla

Gerelateerd