Nee, Boris Dittrich is géén politicus die ook even moest schrijven

Op het jongstleden Boekenbal raakte Boris O. Dittrich in gesprek met een collega-auteur. Het was plezant, tot de drank de overhand nam op zijn gesprekspartner en de toon opeens grimmig werd: ‘Ja, jullie Bekende Nederlanders’, vormde de inzet voor een filippica die menig op de vroegere beroepsgroep van Dittrich gericht verwijt bevatte. ‘Want jullie vinden zo een uitgever, jullie komen meteen op de televisie met je boek, terwijl wij….’

Dittrich klinkt nog steeds ontstemd: ‘Hij bedoelde met dat wij: de echte schrijvers. Ik ben inderdaad een oud-politicus, zoals ik daarvoor een oud-rechter was, én ik schrijf graag. Mijn thriller W.O.L.F. was toen net verschenen en dan word je weer afgeschilderd als een politicus die zo nodig moet.’ Onterecht, oordeelt hij en daarin klinkt oprechte verontwaardiging door, als van een jongetje dat zich bij het knikkeren aan de regels houdt en niettemin onheus bejegend wordt.

Het is verfrissend om met Dittrich te spreken om zijn enthousiaste onbevangenheid, die haaks staat op het cynisme dat in deze populistische tijden iedere (oud-)politicus toegeschreven wordt. Geen spoor daarvan bij Dittrich. Zo zegt hij zelf alvast dat het vast niet handig is om te zeggen dat, bijvoorbeeld, zijn geliefde Nicci French-lectuur altijd tegenvalt bij het slot. En dat sommige personages in W.O.L.F. wat meer ruimte verdienden, om ze nog beter psychologisch uit te kunnen diepen – maar uitgeverij Cargo achtte een nog dikker boek commercieel onaantrekkelijk. Dittrich accepteert dat, al lijkt hij er eveneens oren naar te hebben de literaire vleugels eens wijd uit te slaan. Schrijven behelst nu eenmaal ultieme vrijheid en de grens tussen het spannende boek en literatuur met een L is al dun voor hem.

Wat hem in zijn proza vooral drijft, is nieuwsgierigheid naar de psychologische gesteldheid van zijn personages, in het bijzonder hoe iemand kan ontsporen. ‘Als rechter in Alkmaar en hoofd van de Psychiatriekamer ging ik met een klein autootje langs alle inrichtingen om te kijken of mensen langer tegen hun wil opgesloten moesten blijven. Ik heb toen zoveel geleerd over wat mensen beweegt.’

Thrillers of literatuur, het is geen kwestie waar hij wakker van ligt. Temeer daar hij als ‘alleslezer’ niet-nichegebonden leest, zijn favoriet Franz Kafka voorop. Maar liefhebbers van W.O.L.F. of zijn eerdere thrillerproza hoeven niet te vrezen: de personages Fatima en Gerhard zijn nog niet klaar met hun schepper; die komen geheid weerom. Hij ging ver om aan Fatima’s uiterlijk te komen. Hij had al bedacht wat deze Duitse politievrouw van Turkse afkomst zou doen, wat haar binnenwereld zou zijn, zocht alleen nog naar haar uiterlijk nog. Dat trof: in de U-Bahn zat een vrouw tegenover hem van wie hij direct wist: ze is Fatima. Dittrich bleef net zo lang in de metro tot ze uitstapte en daarna volgde hij haar, op gepaste afstand. Of dat raar is? Nee, hij móést dat doen.

Dittrich reist als mensenrechtenbehartiger, werkzaam voor de organisatie Human Rights Watch, met als standplaats Berlijn, vaak de wereld over. ‘Je weet niet wat je allemaal kunt doen tijdens een vlucht naar Tokio,’ zegt hij. Bijslapen, suggereert de interviewer, films kijken. Dittrich schudt resoluut van nee. Hij heeft zich geconditioneerd om dan al die uren te schrijven, om in de oorverdovende stilte aan boord over zo’n boek te kunnen nadenken. De riem is nog niet omgegord of het schriftje gaat al open, ‘en dan begint het te borrelen’.

Rest de vraag waarom het, uitzonderingen als Bram Peper daargelaten, vooral schrijvers van liberale signatuur zijn die boeken schrijven. Na Thorbecke, Jan Terlouw, Frits Bolkestein – en vooruit, Theo Joekes – is Boris O. Dittrich de jongste loot aan deze stam die échte boeken voortbrengt, dus geen pamfletten of columnbundels. Hij zegt: ‘Als politicus sta je in de aandacht en krijg je ook negatieve kritiek. De meeste oud-politici zijn blij dat ze daarvan verlost zijn. Misschien dat liberalen het best kunnen relativeren, zou dat het zijn?’