Het bestaande beeld Vlaamse Debuutprijs 2004. Winnaar Gouden Ezelsoor. Haar eerste roman heette Slaap!
De flaptekst ‘De roman sloeg in als een bom. Slaap! is in dertien landen verkocht.’
De feiten De romanfabriek spuwt het ene na het andere product uit waaraan alle vondsten en trucs van een eeuw romankunst voorbij lijken te zijn gegaan. Zou er een nieuwe school zijn geboren? Simpele boekjes over simpele zaken voor simpelen van geest? Een vertrouwd stramien is er wel. Muizenissen binnen een beperkt wereldje dat de protagonisten alleen verlaten om – verpletterend uitstapje! – op een schoolplein hun kleuter op te halen. Waarna meteen terug naar het broeierig hol om de simpele exploratie van het simpele ik voort te zetten, bij voorkeur in verhouding tot een reeks al of niet gedroomde partners en als commentaar op het huwelijksgeluk of liever het gebrek daaraan. De bedoeling is dat het ik gelouterd uit een en ander te voorschijn komt. Min of meer gelouterd.
Het lijkt de stellige overtuiging van de schrijver dat wij daarin ten zeerste geïnteresseerd zullen zijn en dat wij onze boekenplanken zullen vullen met paperback na paperback vol muizenissen, een bibliotheek van damesgemijmer en damesaanvechtingen die ons rillingen van genot bezorgen.
Wegwerpartikelen zijn het, bundels bedrukt papier voor de dump.
Binnenwereld heeft buitenwereld nodig, muizenissen vragen om relativering, aanvechtingen kunnen niet zonder reliëf. In het extra van de stijl, de houding, de kijk op de wereld en het lef schuilt het genot voor de lezer.
Dat extra is zeker aanwezig in Reus van Annelies Verbeke. Haar boek danst tenminste en is niet, zoals de romans van veel dames of van het soort heren dat dameslezers wil behagen, een ellenlange, lauwe sliert van lamentaties.
Afstandelijkheid, ironie, sarcasme, gewiekste stijlbloemen, alles wat je méér verwacht is er. ‘Ik wilde dat zoiets wat betekende,’ voegt Annelies Verbeke aan een natuurbeschrijving toe.
‘Niets unieks. Er was geen reden tot paniek. Er viel weinig te herdenken,’ luidt haar commentaar bij een gezinsdrama. Ook een mooie: ‘In het begin had ik wel eens te kampen gehad met remmingen. Nadat ik een paar grenzen had verlegd, werd ik steeds beter in wat ik deed.’ En nog twee zinnen, ditmaal over een slome kerel: ‘Wim zat rechtop in bed een boek te lezen. Hij scheen een bijzondere relatie met het meubel te onderhouden.’ Zo mogen wij ondervoede consumenten het graag lezen. ’t Is een welkome afwisseling na al de bekogelingen met bloedeloze braakballen.
Maar al snel wordt het een maniertje, al dat flegmatieke en relativerende – een kwestie van kijk mij eens en daar gaan we weer, een dwangmatig minimaliseren.
Annelies Verbeke doet iets anders met relaties, overspel, pijntjes en damesdingen, en dat ze iets anders doet, is spannend, maar het vervelende is dat ze het blijft doen met relaties, overspel, pijntjes en damesdingen. Ze richt zich op ‘verstandige vrouwen van vijfendertig’, maar het blijven vrouwen van vijfendertig. Gelukkig slaagt ze er geregeld in de lezer te laten geloven in absurde wendingen en droombeelden.
We krijgen het verhaal voorgeschoteld van twee al redelijk rijpe zussen, Hannah en Kim, die beiden zijn getrouwd met een man die Wim heet en die er een vrolijk bedoeld ritueel op nahouden waarbij ze hun moeder vervloeken, door wie ze zich als kind in de steek gelaten voelden. Hannah interviewt freaks voor een freaktijdschrift en door een van de freaks ontdekt ze met een klap dat er meer is tussen hemel en aarde. Bovendien verliest ze een paar vingers. Ze vraagt zich af wie de reus mag zijn in de auto van het merk Wartburg die haar stalkt, terwijl haar bloedzuster Kim zelfmoord probeert te plegen omdat ze zwanger is geraakt van iemand die niet Wim heet. Ik vat de eerste helft van het boek maar even samen.
In de tweede helft gaat de baldadigheid met Annelies op de loop. Om de situatie te redden vliegt Hannah hals over kop met Kim naar Australië. De buitenwereld! Ze kopen daar een tweedehands auto en na een zandstorm in de woestijn treffen ze puur toevallig hun moeder aan, die als opperhoofd tussen een groep vrouwelijke aboriginals troont, de godin van een sekte die alleen mannetjesdieren eet en alle mannen wil uitroeien.
Kim en Hannah worden omgedoopt tot Kadee en Koorine. Hannah, alias Koorine, vindt het maar niks en weet, dankzij een relatie met een kameel, te ontsnappen. ‘Dergelijke verstandhoudingen betekenen veel in de woestijn,’ schrijft Annelies en ze lijkt het nog te menen ook. Zelfs de reus blijkt in Australië te zitten, op het toilet nog wel. ‘Ik ben je verdwenen vingers. Allemaal,’ bromt hij. ‘Ik ben de passies die je zegt te willen ontlopen maar die je nooit hebt gehad&#8230;’
O ja, even later blijkt ook Kim, alias Kadee, uit het voodookamp gevlucht en, met behulp van Hannah, brengt ze bij een oersteen haar kind ter wereld. Een oermeisje.
Uit is het boek en verdwaasd blijf je achter. Als ik moet kiezen tussen een fijnzinnig symbolisme met verrassende surrealistische wendingen of gigantische flauwekul, dan kies ik toch voor het laatste.
Annelies verbeke, REUS, Uitgeverij De geus, 218 PAGINA’S, € 18,90

Reputaties