Het bestaande beeld Debuteerde in 1972 met de antiroman Ontbinding. De moeder aller marxistisch-leninistische taaltovenaars.
De flaptekst ‘De levensloop van Laura X. heeft de vorm van een lange, beweeglijke en grotendeels onzichtbare dans.’
De feiten Al van de eerste dag dat ik me bewust werd van de Nederlandse literatuur doet Lidy van Marissing aan romanvernieuwing en nog steeds is de Nederlandse roman niet vernieuwd. Na haar derde boek met experimenteel proza had ze nog zeven en na haar vierde nog drie lezers over, wat haar niet belette het experimenteren te vervolgen. In de jaren tachtig van de vorige eeuw, herinner ik me, verscheen haar experimenteel proza alleen nog als fotokopie in een ringband – zo wanhopig was de uitgever geworden. Onverdroten experimenteerde Lidy van Marissing voort. Ze was er immers goed mee terechtgekomen, ze was adviseur en bestuurslid en wat niet al geworden, van letterkundige belangenverenigingen en subsidiërende instanties, allemaal liefdewerk dat in gewijde stilte geschiedde, maar zelfs voor een subsidieverdeler geldt de plicht dat er ieder jaar een creatie moet worden opgehoest, al is het in de vorm van een anti-roman.
En Lidy van Marissing, zij ploegde voort.
De autobiografie van Laura X. schijnt haar negende anti-roman te zijn.
’t Is of een hagelbui over een korenveld is gegaan en geen halm heeft zich verroerd. Haar niet te stuiten vloed van anti-romans kreeg de ouderwetse romankunst er niet onder. Wat wil je, als je zelfs je laatste drie lezers blijft injecteren met vissenbloed?
De titel is al een signaal. De autobiografie van Laura X. Zoeken naar Eileen W. De ontrafeling van Theobald A.
De X moet een raadsel blijven, dat spreekt. De X staat voor Xantippe, meer niet. Laura Xantippe is een danseres, punt uit. De anti-roman die de autobiografie van Laura beweert te zijn gaat van de eerste tot de laatste bladzijde over de onmogelijkheid van een autobiografie. Dat schiet op. ‘Hoe en waar te beginnen?’ vraagt de schrijfster zich af en dan bevinden we ons al ver over de helft.
‘Zo springt van spiegel in spiegel het personage van schots op schots, van tak op tak, en probeert het nu eens van links, dan van rechts, nu van voren, dan van achter of van opzij, even van onder, dan weer van boven, goedschiks of kwaadschiks bukkend dan wel gestrekt zwaaiend de eigen dans te volgen.’
Ziedaar de beste samenvatting van het boek, geleverd door de schrijfster zelf. Ze had met deze regel kunnen volstaan. In plaats daarvan breit ze voort aan haar anti-autobiografie door het nu eens van links, dan van rechts te proberen. We krijgen de chloroformspuit van achteren toegediend en van opzij.
Keer op keer, in zinnen die soms nauwelijks van elkaar verschillen, probeert Lidy van Marissing ons te overtuigen van het feit dat de werkelijkheid onkenbaar is, dat de taal de werkelijkheid maakt, dat we niet denken maar worden gedacht, dat alles nu eens stroomt en vloeit en dan weer fragmentarisch is en dat ze de theoretische geschriften van de postmoderne deconstructivisten met inhalige belangstelling heeft gelezen.
‘Zodra ik deze zin aan je heb toevertrouwd legt hij zich over de nabije dingen heen als een schimmellaagje en zo verspreidt de betekenis zich over de omgeving.’
‘Iedere betekenis verandert, verandert onophoudelijk, en die verandering heeft haar weerslag op alle andere betekenissen én hun correspondenties: de verbindingen van elke afzonderlijke betekenis met elke afzonderlijke betekenis, en van elke afzonderlijke betekenis met alle andere betekenissen.’
Hallo, bent u daar nog?
‘Zo klein, zo verloren in de wereld die men werkelijkheid noemt; die wereld waarvan je de eindeloos verglijdende betekenis probeert te pakken te krijgen, terwijl je zelf intussen evenzeer verglijdt: een aan zichzelf ontsnappend beeld, dat alweer overgaat in iets anders op het moment dat het juist even schijnt stil te staan.’
Op die manier blijf je bezig. Wie het eindeloos verglijden probeert te pakken, heeft stof tot de dood. De hele poppenkast wordt in De autobiografie van Laura X. overhoop gehaald, van de ontoereikendheid van het geheugen tot gedaanteverwisselingen, van spiegellabyrinten tot dubbele dubbelgangers, van synchroniciteit tot ‘benaderingen’. De meeste van die thema’s zijn aan mij wel besteed, maar een auteur moet er uiteindelijk iets mee doen. Een boek volschrijven met niks en dan beweren dat het over onzichtbaarheid gaat, zo zijn we niet getrouwd. Lidy van Marissing blijft steken in de theorie. Over Laura X. komen we alleen te weten dat ze ‘bestaat uit vlees en bloed en een paar lagen kleding’ en de rest is gezwatel er omheen.
Na tweehonderd-en-zoveel bladzijden met een verleden ‘waaruit voortdurend ontelbare delen en deeltjes dansend verdwijnen, die soms later (zomaar of in elk geval zonder aanwijsbare reden, zoals gezegd te pas en te onpas) weer kunnen opduiken’ en met een verhaal ‘dat – zodra je het vertelt – op het punt staat uit elkaar te vallen’, een verhaal bovendien waarbij de betekenis van de gebeurtenissen ‘altijd in het ongewisse zal blijven’, na tweehonderd-en-zoveel bladzijden vol van dat soort klapwiekend gekreun en gesteun ben je geneigd te roepen: Kom toch eens klaar, klootzak!
Wat tegenover een dame vanzelf een hopeloze aansporing is.
Lidy van Marissing, De autobiografie van Laura X., Van Gennep, 240 pagina’s, € 17,90

Reputaties