Op de valreep van het oude jaar kregen twee Haagse reclasseringsmedewerkers ontslag, een derde werd overgeplaatst. Reden: de aan hun zorg vertrouwde cliënt Juliën C. was kort daarvoor gearresteerd op verdenking van de moord op de achtjarige Jesse in Hoogerheide.
‘Hoewel hij ten tijde van dit verschrikkelijke misdrijf niet meer onder ons toezicht stond en er van proeftijd geen sprake meer was, heb ik (…) besloten om een intern onderzoek in te stellen naar de uitvoering van het toezicht,’ mailde directeur Sjef van Gennip van Reclassering Nederland het voltallige personeelsbestand van de organisatie. ‘Uit het onderzoek doemt een beeld op van grote onzorgvuldigheid, gemakzucht en desinteresse voor het vonnis.’ De directeur benadrukte hoe zwaar de arbeidsrechtelijke maatregelen tegen het tekortschietende drietal hem aan het hart gingen. Hij besloot zijn interne rondschrijven met de woorden: ‘Ik betreur meer dan ik onder woorden kan brengen dat door deze zaak onze organisatie schade oploopt. Ook jullie zullen hier last van hebben. Maatschappij, politiek en media zullen de komende tijd nauwgezet en zéér kritisch volgen hoe wij onze toezichttaak uitvoeren. Tijdens de komende regiobijeenkomsten zullen we hierover ongetwijfeld met elkaar doorpraten.’
Verbitterd
Half januari bekende stratenmaker Henk van D. uit Nieuw-Buinen dat hij een maand eerder de hand had geslagen aan de twaalfjarige Suzanne Wisman uit Tweede Exloërmond.
Anders dan Juliën C., die bekend stond als een psychopaat, had Henk van D. zich tot dan toe uitsluitend vanwege zijn losse handen bij justitie moeten verantwoorden. In eerste instantie maakte zijn advocaat Hans Klopstra zelfs wereldkundig dat Van D. een ‘brandschoon strafblad’ had, maar dat bleek tegen te vallen. In november deed zijn negentienjarige dochter Nicole nog aangifte wegens mishandeling. Daartoe had Van D. op 10 januari voor de rechter zullen verschijnen, ware het niet dat hij toen net vastzat op verdenking van de moord in Tweede Exloërmond.
Andrea Jongman liet zich in 2001 na achttien jaar huwelijk van Henk van D. scheiden. Ze is, zegt ze, ‘heel verbitterd’. Wat deden politie, justitie en de reclassering met de stroom signalen dat haar ex een steeds groter gevaar voor de samenleving was gaan opleveren? Niets, helemaal niets. Het kwam voor dat dochter Nicole op het politiebureau aangifte tegen haar vader wilde doen, maar dat ze onverrichterzake vertrok omdat de dienstdoende agent achter de balie formulieren wilde invullen. ‘Toen hij Suzanne vermoordde, stond Henk onder toezicht van de reclassering,’ zegt Andrea Jongman. ‘Van dat toezicht is dus weinig terecht gekomen. Niet dat me dat verder nog iets kan schelen. Wat er precies is misgegaan, mogen ze zélf uitzoeken.’
Laks optreden
Minister Remkes van Binnenlandse Zaken liet weten dat in verband met aanhoudende geruchten over het falen van het opsporingsapparaat en andere justitiële instanties ‘de onderste steen over Tweede Exloërmond boven moet komen’. Geen wonder dus dat ook bij Reclassering Nederland de schrik er stevig inzit. Als laks optreden van drie Haagse reclasseringswerkers indirect in verband met de gruweldaad van Juliën C. wordt gebracht, kan het moeilijk anders of er staat nóg een baan op de tocht: namelijk die van de functionaris die bij reclasseringsfiliaal Assen met de begeleiding van Van D. was belast.
Op het hoofdkantoor van Reclassering Nederland bevestigt woordvoerster Annet Teeuwen dat het dossier over de van de moord verdachte stratenmaker aanleiding gaf tot een tweede diepgaand onderzoek.
Op 4 november 2003 werd Van D. door de politierechter veroordeeld tot een werkstraf van twintig uur en een voorwaardelijke gevangenisstraf van een week. Op 14 juni 2005 zat hij opnieuw in de verdachtenbank in Assen. Wegens twee mishandelingen veroordeelde de politierechter hem tot een werkstraf van vijftig uur. Beide straffen werden uitgevoerd onder auspiciën van de reclassering.
In oktober vorig jaar werd Van D. opgepakt na een uit de hand gelopen ruzie met zijn buren in Nieuw-Buinen. Drie dagen zat hij in voorlopige hechtenis op verdenking van bedreiging, mishandeling en poging tot doodslag. De reclassering hield al een oogje in het zeil, maar kreeg vanaf dat moment meer bemoeienis met de inmiddels beruchte cliënt. Volgens Annet Teeuwen besloot de rechter-commissaris ‘zonder overleg met de reclassering het voorarrest op te heffen’. Het leek de magistraat raadzaam als Van D. zo snel mogelijk zou verhuizen om nieuwe explosieve uitbarstingen met zijn buren te voorkomen.
De reclassering zocht en vond eind vorig jaar in Nieuw-Buinen een andere woning voor de cliënt. ‘We hebben precies gedaan wat de rechter-commissaris ons vroeg. In dit specifieke geval is ons niets te verwijten,’ houdt woordvoerster Teeuwen vol, al moet ze erkennen dat Van D. het misdrijf pleegde op een moment waarop hij intensief contact met de reclassering had. Zoiets kan gebeuren. Cliënten van de organisatie worden nu eenmaal niet aan de ketting gelegd.
Balsturig cliëntengedrag
Het kordate optreden van directeur Van Gennip tegen de drie Haagse medewerkers die het beoogde contact met Juliën C. lieten versloffen, veroorzaakte intern veel beroering binnen de reclassering. Het had er alle schijn van dat de organisatie paniekerig reageerde op de strafrechtelijke vervolging die het Openbaar Ministerie aankondigde tegen de gezinsvoogd die gefaald zou hebben in de professionele begeleiding van Savanna, het driejarige meisje dat in Alphen aan de Rijn dood in een kofferbak werd aangetroffen. Als Jeugdzorg wordt aangepakt omdat van de opgelegde hulpverlening niets terecht komt, dan moet ook de reclassering voor gemaakte fouten boeten, was de redenering. Van Gennip bezwoer de ondernemingsraad dat het trio in ongenade geraakte employés absoluut niet in de categorie ‘zondebokken’ viel. De maatregelen waren het gevolg van ‘een aaneenrijging van vijf dingen die niet goed zijn gegaan’.
Oud-procureur-generaal Dato Steenhuis deed op verzoek van de reclassering onderzoek naar de procedures en afspraken die in het geval van Juliën C. niet werden nageleefd. Zijn rapport op basis waarvan de reclassering stappen ondernam, verdient volgens critici ternauwernood het predikaat ‘onafhankelijk’: Steenhuis was van 1994 tot 1998 hoofdbestuurslid bij Reclassering Nederland.
‘Justitie was als opdrachtgever het vertrouwen in de reclassering helemaal kwijt,’ legt een representant van het hogere echelon uit. ‘Door op de televisie te verklaren dat hij het niet langer pikt als werkers in hun taakuitoefening tekortschieten, hoopt Van Gennip het vertrouwen van het ministerie terug te winnen.’
De poging om de gebutste reputatie te herstellen, viel niet bij iedereen goed. ‘Een beheerder die volstaat met de vaststelling dat de protocollen duidelijk zijn, miskent dat organisaties door mensen worden gedragen,’ schreef emeritus hoogleraar Arnold Heertje op de opiniepagina van de Volkskrant naar aanleiding van de affaire.
Anderen vrezen voor een precedent. Door het falen van de drie Haagse medewerkers hoog op te nemen, wordt gesuggereerd dat Juliën C. nooit tot zijn gruweldaad was gekomen als het door de rechter opgelegde vonnis tot in de kleine lettertjes zou zijn uitgevoerd. In de praktijk is het naleven van afspraken vaak minder makkelijk dan het op papier lijkt. Zo is het strafrechtelijk veroordeelde geboefte dat niets voor resocialisatie voelt en verstek laat gaan op het reclasseringspreekuur zelden te traceren. Lastig voor de functionaris die de kans loopt ontslagen te worden omdat van het ‘traject’ niets terechtkwam. Het deel van de zachte sector dat moet toezien op de uitvoering van justitiële maatregelen kampt nú al met een tekort aan gekwalificeerde krachten. Wie zal er straks nog bij Jeugdzorg of reclassering willen werken als balsturig cliëntengedrag terugslaat op individuele werkers die moeten boeten voor het onvermogen van de organisatie? Aan de andere kant: na de publieke maatregelen tegen de drie collega’s die faalden in de zaak-Juliën C. zal de top van de reclassering zich wel achter het oor krabben alvorens met een analoog geval in de openbaarheid te treden.
‘Ik ga me niet kwaad meer maken over de reclassering,’ zegt Andrea Jongman, de ex van Henk van D. ‘Die tijd is voorbij. De reclasseringsmedewerkers kwamen en gingen. Ze wisten dat Henk gewelddadig was, maar ze konden hem niet op het rechte pad brengen. Dat is niemand gelukt. Ik zeg wel eens: al die mensen van politie, justitie en reclassering, ze praten heel veel, maar ze doen verrekte weinig.’

Rudie Kagie

Gerelateerd