<div class="lead">
De PvdA nagelde haar eigen Kamerlid William Moorlag aan de schandpaal omdat hij mensen goedkoop in dienst nam in zijn sociale werkplaats. Dubbelhartig, want de partij heeft zelf een grove verslechtering van de positie van arbeidsgehandicapten toegestaan, schrijft Max van Weezel.
</div>
Het was een van de meest merkwaardige toespraken die ik een politicus ooit heb horen houden. Op de politieke ledenraad van de PvdA in Amersfoort, najaar 2014, verdedigde Diederik Samsomhet bezuinigingsbeleid van het tweede kabinet-Rutte. Het ging onder meer over het plan van staatssecretaris Jetta Klijnsma van Sociale Zaken en Werkgelegenheid om nieuwe intreders de toegang tot de sociale werkvoorziening te ontzeggen. Samsom leek daar bedenkingen bij te hebben. Hij maakte zich zorgen over de toekomst van zijn dochter Benthe, die gehandicapt was en op een speciale middelbare school zat om te leren lezen en rekenen. Hij vroeg zich hardop af of voor kinderen als Benthe nog plaats was op de arbeidsmarkt. ‘Ik zie met angst en beven dat we als maatschappij de onderste sport van de maatschappelijke ladder steeds hoger optrekken.’ De gedachte daaraan greep hem naar de keel. De sociale werkplaatsen noemde hij ‘een zegen’ voor arbeidsgehandicapten en hun ouders. ‘Ik voel haast de fysieke opluchting bij het bestaan van de sociale werkvoorziening. Een beschutte plek, weg van de jachtige hyperprestatiemarkt, in eigen tempo.’
Desondanks verdedigde hij als een leeuw de bezuinigingen die Klijnsma wilde doorvoeren, want de sociale werkplaatsen zorgden er ook voor dat mensen met een handicap niet aan het reguliere arbeidsproces deelnamen. ‘Wij kiezen voor het lastige verhaal.’ Het kostte me enige moeite zijn redenering te volgen.
De laatste weken is binnen de PvdA veel te doen geweest over William Moorlag, het Kamerlid dat in een vorig bestaan directeur van sociale werkplaats Alescon in Assen was geweest, en toen de wet had ontdoken door arbeidsgehandicapten via een uitzendbedrijf goedkoop in dienst te nemen. Partijvoorzitter Nelleke Vedelaar drong op zijn verwijdering uit de Tweede Kamerfractie aan. Partijleider Lodewijk Asscher verdedigde hem aanvankelijk maar toen toch weer niet: hij polste of de nummer negen op de lijst bereid was zich vrijwillig terug te trekken. Moorlag werd aan de schandpaal genageld als man die zich bediende van schijnconstructies waar de partij te vuur en te zwaard tegen streed. Uiteindelijk oordeelde de commissie-Noorman dat hij met de beste bedoelingen had gehandeld en dus in de Kamer <a href="https://www.telegraaf.nl/nieuws/1538839/pvd-a-kamerlid-moorlag-mag-blijven">kon blijven</a>. Asscher haalde opgelucht adem: ‘Het is goed dat we er samen zijn uitgekomen.’
<q class="pull-left">Het idee van Klijnsma om arbeidsgehandicapten reguliere arbeidsplaatsen te bieden werd een fiasco: de gemeenten werkten niet mee.</q>
Boeiender dan het stormpje in een glas water rond Moorlag lijkt me eerlijk gezegd de vraag wat er terecht is gekomen van de intentie van Rutte II om mensen die zich met moeite op de onderste sport van de maatschappelijke ladder kunnen handhaven uit de sociale werkplaatsen te weren omdat ze beter aan het reguliere arbeidsproces kunnen deelnemen. Een gedachte die niet alleen door de VVD maar ook door PvdA’ers als Samsom, Klijnsma én Asscher van harte werd ondersteund.
<h3>Fiasco</h3>
Het bleek makkelijker gezegd dan gedaan. In het Sociaal Akkoord dat werkgevers, vakbonden en kabinet in 2013 met elkaar sloten werd afgesproken dat de particuliere bedrijven 100.000 arbeidsgehandicapten in dienst zouden nemen, de overheid nog eens 25.000. De ‘garantiebanen’ werd dat genoemd. De gemeenten kregen er van de ondertekenaars van het Sociaal Akkoord nog een opdracht bij: voor arbeidsgehandicapten die extreem veel begeleiding nodig hadden moest ‘beschut werk’ worden gecreëerd. Het ging om 30.000 arbeidsplaatsen. Voor alle zekerheid werd dat ook nog eens vastgelegd in artikel 10b van de Participatiewet die in 2015 de Wet Werk en Bijstand, de Wet Sociale Werkvoorziening en de Wajong verving. Het liep uit op een fiasco. In een interview met de Volkskrant moest Klijnsma constateren dat het bedrijfsleven zijn best deed om mensen met een handicap aan een ‘gewone baan’ te helpen (&#8216;Zij maken dan schoon, zetten koffie en halen taart, zodat andere werknemers in een bedrijf minder belast worden&#8217;) maar de gemeenten niet. FNV-voorzitter Ton Heerts drukte zich nog krasser uit. ‘Als gemeenten doen alsof ze niets met beschut werk te maken hebben, vind ik dat een grove schending van het sociaal akkoord,’ zei hij in Binnenlands Bestuur.
Dat de gemeenten achterbleven bij het bedrijfsleven had twee oorzaken: veel ministeries, provincies en gemeenten hadden de schoonmakers en het kantinepersoneel in de jaren daarvoor geprivatiseerd. Er was nu geen behoefte meer aan mensen die koffiezetten en taart haalden. Bovendien klaagden ze steen en been over de bezuinigingen waarmee de invoering van de Participatiewet gepaard was gegaan. Ze hadden niet genoeg geld om voor garantiebanen en beschut werk te zorgen, zeiden ze. Om hun targets toch te halen bedienden veel gemeenten zich van een eenvoudige truc: ze schakelden de sociale werkplaatsen, die zouden worden gesloten, in. De arbeidsgehandicapten konden daar gewoon dozen blijven inpakken en beddengoed sorteren, alleen niet tegen de arbeidsvoorwaarden die ze gewend waren. In feite ontstonden bij Pantar, de Haeghe Groep en Robedrijf twee soorten arbeidsgehandicapten: ouderen bleven vallen onder de Wet Sociale Werkvoorziening die aan de Participatiewet voorafging. Ze ontvingen 130 procent van het wettelijk minimumloon, bouwden pensioen op en hadden recht op vrije dagen en een reiskostenvergoeding. De nieuwkomers moesten zich tevredenstellen met 100 procent van het minimumloon. Zonder pensioen. Zonder reiskostenvergoeding.
William Moorlag kreeg van het partijbestuur en de Jonge Socialisten het verwijt dat hij met zijn uitzendbureau de cao voor de sociale werkvoorziening heeft ondermijnd.
Maar Moorlags gemeente Assen was lang niet de enige gemeente die dolgraag van die ‘goudgerande’ cao af wilde. Door het ‘beschut werk’ uit te besteden aan de sociale werkplaatsen werd voor nieuwe gevallen precies hetzelfde doel bereikt: minder salaris, slechtere arbeidsvoorwaarden. Dat gebeurde onder het goedkeurend oog van minister Asscher van Sociale Zaken en Werkgelegenheid en zijn staatssecretaris Klijnsma. ‘Het gaat ons om gelijk loon voor gelijk werk,’ herhaalt Vedelaar de hele tijd. Maar van die gelijke behandeling is sinds de invoering van de Participatiewet in de sociale werkplaatsen juist geen sprake meer.
Diederik Samsom overdreef met geen woord toen hij de nieuwe aanpak van de arbeidsgehandicapten een lastig verhaal noemde.

Macht