Cliteur

Naast de vele behartigenswaardige dingen die Paul Cliteur zegt in zijn interview in VN 47, kwam hij ook met een gedachte die ik helemaal niet kon volgen. Hij pleit voor een ‘religie zonder moraal’ en verwijst daarbij onder meer naar wat Spinoza over God zei. Spinoza was geloof ik zo’n beetje de eerste die dat soort gedachten durfde opschrijven, maar na bijna drie eeuwen Verlichting zouden wij toch beter moeten weten: godsdiensten zijn per definitie hardnekkig moralistisch. Goden hebben immers altijd ‘meningen’ over het gedrag en de levensdoelen van hun sterfelijke onderdanen en in elk geval de goden van de drie monotheïstische godsdiensten hebben dat; zelfs zeer uitgesproken. Die leefregels komen in de plaats van de rede. Zodra een mens gaat redeneren, zijn eigen rede volgt, plaatst hij zich strikt genomen boven de leefregels die God gesteld heeft. Verlichte gelovigen marchanderen met dat beginsel. En terecht. Hoe weinig heldhaftig het er ook uitziet, het leverde de...