In memoriam / Elizabeth Taylor
Mijn eerste associatie met Elizabeth Taylor is het beeld van een krijsende Martha in Who&#8217;s Afraid of Virginia Woolf?: rauw, overrompelend, emotioneel, magisch, geweldig. Dit is hoe ik haar leerde kennen: een actrice van formaat, een raspaard, een &#8216;echte&#8217;. Hoe meer ik me na haar dood in haar leven verdiep, hoe meer ik erachter kom dat zij vooral een mooie filmster was met een talent dat maar zelden de kans kreeg om zich daadwerkelijk te manifesteren.
Gebaseerd op slechts haar uiterlijk zagen mensen een prachtige, succesvolle toekomst als filmster voor Taylor weggelegd. Door een lichamelijke afwijking had ze niet één maar twee rijen wimpers, waardoor haar ogen haar op zeer jonge leeftijd de uitstraling gaven van een wijze, volwassen vrouw. Ze begon aan een van de meest memorabele carrières in Hollywood ooit. Gevangen in het studiosysteem, waarbij je als acteur contracten moest tekenen voor jaren, in verhouding niet veel betaald kreeg en de rollen moest spelen die je opgedragen kreeg, verlangde ze ernaar serieus genomen te worden als actrice. Ze wilde geen ster zijn maar speler. Hongerig zocht ze naar de juiste projecten, maar de studiobazen lieten het lang niet altijd toe dat zij haar eigen keuzes maakte.
In 1957 trouwde Taylor met producer Michael Todd, een energieke levensgenieter die haar een gevoel van vrijheid en autonomie gaf. Haar derde man was naar eigen zeggen haar grootste liefde. Het is dan ook vreemd om te zien dat ze in de talkshow Person to Person op de vraag: &#8216;Blijf je, nu je getrouwd bent, films maken?&#8217; antwoordt: &#8216;Films maken kan me niets schelen, ik vind het veel belangrijker om een goede vrouw te zijn dan een grote actrice.&#8217; Cat on a Hot Tin Roof zou haar allerlaatste film worden voor ze zich als huisvrouw voorgoed aan haar man zou overleveren. Todd had dat in een gentlemen&#8217;s agreement met de studiobazen afgesproken.
Toen stierf Todd bij een vliegtuigongeluk. Ze waren vierhonderd dagen getrouwd geweest. De ontroostbare actrice kreeg twee weken vrij om te rouwen, waarna ze weer verder moest met Cat on a Hot Tin Roof. De afspraak tussen Todd en de studio&#8217;s werd nietig verklaard. De film die ze na Cat on a Hot Tin Roof gedwongen draaide, leverde haar een Oscar op, maar heeft haar nooit kunnen bekoren. Nadat ze hem in besloten kring voor het eerst zag noemde ze BUtterfield 8 een &#8216;piece of shit&#8217;. Ze nam de Oscar aan, zei: &#8216;Thank you very much,&#8217; en verliet haastig, met piepende adem, het podium.
Dikmaakpak
Pas tijdens de opnamen van Cleopatra werd Taylor opnieuw verliefd op acteren &#8211; niet door de rol, maar door de man die ze op de set ontmoette: Richard Burton, berucht rokkenjager, maar vooral een gerespecteerde, door iedereen serieus genomen, intellectuele, &#8216;echte&#8217; acteur. In sneltreinvaart verloor ze haar hart aan haar mannelijke, intelligente tegenspeler. &#8216;Ik leerde hem filmster te zijn en hij leerde mij acteren,&#8217; zou ze na zijn dood in een interview zeggen.
Door Burton durfde ze haar filmsterrenimago los te laten en accepteerde ze de hoofdrol in Who&#8217;s Afraid of Virginia Woolf?. In Hollywood is het taboe om een personage te spelen dat ouder is dan jezelf. Maar Liz kwam tien kilo aan, liet elke dag wallen en een onderkin aanbrengen, droeg een dikmaakpak rond haar taille en speelde op haar drieëndertigste de rol van een vrouw van achter in de veertig. Als een wild dier zet ze de helft van een koppel neer dat te lang bij elkaar is, niet met en niet zonder elkaar kan en alle beleefdheid ver achter zich heeft gelaten. Wars van ijdelheid laat ze zich diep in haar ziel kijken en durft ze op een kwetsbare manier gestalte te geven aan deze krachtige, maar naar liefde hunkerende vrouw. Als je haar zo bezig ziet, vol vuur en gekte, zie je geen mooi filmsterretje dat onderdrukt wordt door kortzichtige, machtige Hollywoodmannen, maar een hyper moderne, bevrijde actrice die haar lelijke kanten durft in te zetten om een verhaal te vertellen dat iedereen raakt.
IJdelheid is de vijand van iedere acteur. In een kleedkamer mag je onzeker in de spiegel naar de beste kant van je gezicht staren, maar op het toneel of voor de camera mogen uiterlijk en imago nooit een factor van belang zijn. De kunst is om zoveel mogelijk in het moment te zijn, alleen dan zal dat wat er te zien is raken en ontroeren. Ook in The Taming of the Shrew durft Taylor meer te zijn dan een popje met te veel wimpers. Door de invloed van toneelspeler Richard Burton boort ze iets in zichzelf aan wat haar tot meer maakt dan alleen een gepolijste ster. Elizabeth Taylor kon het wel, maar werd door publiek en Hollywood met harde hand in het keurslijf van het sterrendom gedrukt. Na haar dood zei iemand over haar roem, die ondanks de weinige rollen die ze tot haar eigen teleurstelling na haar vijftigste nog mocht spelen, nooit afnam: &#8216;We don&#8217;t need her work, we just need her!&#8217; Elizabeth Taylor was dus meer ster dan actrice &#8211; tegen wil en dank.