<div class="wpg-element paragraph">
12-04-2008 Door Kees Driessen
IT&#8217;S A FREE WORLD&#8230; ­– De camera van Ken Loach beweegt altijd. Loach volgt zijn personages, stapt midden in een groep ruziënde mannen, rijdt mee als ze op een motor stappen. Zijn camera volgt de acteurs, niet andersom. De spelers hoeven nu eens niet voor elk shot op hun markers te gaan staan; dat geeft ze veel vrijheid en resulteert in voortreffelijke acteerprestaties. De speelfilms van Loach lenen de esthetiek van reportages en ogen daarmee realistisch. Zo wil de regisseur het, omdat hij met zijn films werkelijke maatschappelijke misstanden aan de kaak stelt. In It’s a Free World&#8230; toont hij het lot van legale en illegale Oost-Europese arbeiders in Engeland en het morele grensgebied waarin hun opdrachtgevers belanden. Het is niet Loach’ beste film, daarvoor is het verhaal te schetsmatig, maar toch grijpt de film je regelmatig bij de keel. Omdat Loach zijn stijl meesterlijk beheerst.
REDACTED ­– Maar het is niet Loach’ bedoeling dat we echt denken dat het een reportage is. Er gebeurt niets om de aanwezigheid van de camera te benadrukken: het is geen fake documentaire. Brian De Palma’s heftige Redacted lijkt dat in eerste instantie wel. De film, gebaseerd op een waargebeurd verhaal, gaat over gruweldaden door ontspoorde Ameri­kaanse soldaten in Irak. De Palma doet alsof alle beelden door camera’s in de film zijn opgenomen. We kijken mee door de digitale camera’s van soldaten, we zien internetfilmpjes (gemaakt door soldaten en door opstandelingen), nieuwsbeelden en opnamen van surveil­lance­camera’s.
Toch is ook Redacted geen fake documentaire. Het is al snel duidelijk dat alles geacteerd is en dat De Palma deze beelden niet heeft gevonden. Dat zou ook moeilijk zijn geweest: we zien beelden van surveillancecamera’s van het Amerikaanse leger en van een intern verhoor. Zijn boodschap is juist omgekeerd: dit zijn de beelden die de media nooit bereiken. En daarom krijgen we nooit het hele verhaal te zien – behalve in fictie. Bij De Palma.
REC ­– De Spaanse horrorfilm REC (vernoemd naar de record-knop op een camera) is wél een volbloed fake documentaire. Dat wil niet zeggen dat de makers geloven dat iemand erin zou trappen (hoewel dat wel schijnt te zijn gebeurd bij toeschouwers van The Blair Witch Project van Daniel Myrick en Eduardo Sánchez uit 1999, een voorloper van REC), maar ze houden zich aan de regels van het format. De hele film wordt geschoten vanuit de camera van een lokale televisieploeg in Barcelona, die op pad is met de plaatselijke brandweer. Een reportage die afschuwelijk uit de hand loopt. We zien het ruwe materiaal, dat kennelijk zo is ‘aangetroffen’. Dus ook de momenten voor- en nadat de presentatrice haar verhaal doet of interviews houdt. De camera schudt en zwiept, is out of focus of te laat, rent mee de trap op of valt op de grond, wordt uitgezet en weer aangezet, waarna wij maar moeten gissen wat er in de tussentijd is gebeurd. Een stijl die vooral werkt bij de schrikmomenten van deze slimme, kleine horrorfilm.
</div>