De zaak-Valerie Plame was nooit een zaak geweest zonder oud-CIA-agent Philip Agee, die in de jaren zeventig de namen van honderden geheim agenten verried. Het ont-maskeren van spionnen is sindsdien verboden. Agee, een overtuigd ‘Fidelist’, heeft zijn strijd voortgezet vanuit Cuba. Daar zocht Vrij Nederland hem op. ‘Leve het internet. Dáár laten de revolutionairen nog van zich horen.’

‘Kom woensdagochtend maar langs,’ had Philip Agee gezegd toen ik hem eindelijk telefonisch te pakken kreeg. In krantenberichten over de zaak-Valerie Plame, de CIA-medewerkster wier identiteit van de ene op de andere dag op straat lag, was zijn naam ineens weer opgedoken. En dat na een lange radiostilte: zijn boek Inside The Company: CIA Diary, waarin Agee de namen van honderden CIA-agenten openbaar maakte, verscheen eenendertig jaar geleden. Zijn daad leidde tot de Intelligence Identities Protection Act – die in het geval van Valerie Plame was overtreden door iemand met op zijn minst goede contacten in het Witte Huis.

Philip Agee. Op zijn vlucht was hij destijds ook in Nederland beland, maar na nauwelijks een halfjaar werd hij uitgezet. Tegenwoordig woonde hij op Cuba. Waar was deze oude man, die onze afspraak de afgelopen maanden telkens had verschoven, toch zo druk mee?

Die woensdagochtend is het guur. De golven slaan metershoog over de muur langs de Malécon. Philip Agee woont in Vedado, een weinig tot de verbeelding sprekende wijk in het centrum van Havana. Op de vierde verdieping van een flat uit de jaren vijftig bewoont hij een appartement met zijn Franse vrouw Giselle. Beware of the cats, staat er op een bordje aan de voordeur. Na een paar keer bellen klinkt er gerommel. Er worden tenminste vier sleutels omgedraaid. Dan gaat de deur open, en op de drempel verschijnt een bejaarde man in een badjas en op pantoffels. De bos met krullen is verdwenen, maar de ogen priemen nog net zo als op oude foto’s. Kom binnen, zegt Philip Agee, terwijl hij me een slap handje heeft. En meteen wil hij weten: ‘Now tell me, hoeveel van die CIA-vluchten zijn er op Schiphol geland?’ Zijn stem klinkt eerder vermoeid dan alert. Hij zegt dat hij zich al een paar dagen slecht voelt. Zit ik in het Hotel Nacional? Mooi, daar moet hij ook naar toe. Het is zijn vaste plaats om te e-mailen, want de internetverbinding thuis werkt maar zelden. Vier uur vanmiddag in de lobby, zegt hij. Een minuut later sta ik weer op straat.

Van de welvarende suburbs van Washington naar de communistische heilstaat: de weg die Philip Burnett Franklin Agee (1935) aflegde, was lang en hobbelig. ‘Ik zal strijden tegen de communistische, allesontwrichtende erosie van persoonlijke vrijheden over de hele wereld,’ zo omschrijft hij zijn gemoedstoestand in zijn CIA-dagboek. Het is dan 1957, en Agee kijkt vanaf de top van het Washington Monument uit over de regeringsgebouwen, ‘waar onze integriteit wordt verdedigd tegenover een ernstige bedreiging van buiten.’ Hij is eenentwintig en heeft acht jaar religieus onderwijs achter de rug: vier jaar jezuïetenschool, vier jaar aan de katholieke universiteit van Notre Dame.

De Sovjets hadden net op bloedige wijze de Hongaarse opstand neergeslagen, en zouden later dat jaar de Spoetnik naar de ruimte sturen. Op Agee miste de red scare zijn uitwerking niet. Een vriendin van de familie brengt hem in contact met ‘the company’ en Agee, gesjeesd als rechtenstudent en beducht voor het communistische spook, hapt toe. De CIA biedt bovendien een mooie kans om aan twee jaar militaire dienst te ontkomen. Op the farm, het trainingscomplex in Virginia, wordt Agee klaargestoomd voor de geheime dienst. Het hele scala komt aan bod: hoe je stiekem iemands post opent, hoe je vakbonden infiltreert, hoe je een paramilitaire operatie uitvoert.

Agees dagdromen ontstijgen de romantiek van het spionageboek nauwelijks: bij voorkeur wordt hij in Wenen gestationeerd, dicht bij het IJzeren Gordijn. Maar het loopt anders. Amerika maakt zich steeds meer zorgen over de invloed van Castro en zijn Cubaanse revolutie op het onrustige Zuid-Amerika. Nieuwe rekruten zijn hard nodig. In 1960 wordt Agee naar Quito gestuurd, drie jaar later verruilt hij Ecuador voor Uruguay. In beide landen is hij officieel politiek attaché op de ambassade. In de praktijk doet Agee wat hem op de farm geleerd is: hij infiltreert in politieke partijen en vakbonden, voedt journalisten met propaganda en hijst eigen verkiezingskandidaten met zakken vol dollars op het podium.

Maar Agee raakt in gewetensnood. De CIA blijkt geen ander doel voor ogen te hebben dan het in stand houden van de status quo. In het begin werd er nog wel eens over landhervormingen gesproken, maar met het succes van de Cubaanse revolutie was dat afgelopen. ‘Stabiliteit handhaven’, luidde de enige order uit Washington al snel. Daarbij pasten geen hervormingen. De CIA hield de corrupte oligarchen in het zadel.

Agee was een late bekeerling: hij bleef negen jaar bij de CIA. In 1969, tijdens een verblijf in Mexico, gaf hij er de brui aan.

Na zijn vertrek bij de CIA besluit hij alles wat hij geacht werd geheim te houden op te schrijven. In zijn boek zet Agee nauwkeurig uiteen hoe hij zijn dagen in Zuid-Amerika doorbracht. Als appendix publiceert hij een lijst van praktisch alle CIA-medewerkers die hij kent.

Inside The Company verschijnt in 1975, uiteindelijk in bijna dertig talen. Het slaat in als een bom. Agee blaast een groot deel van het CIA-netwerk in Latijns-Amerika op: haastig moet de dienst zijn medewerkers terughalen naar de Verenigde Staten.

Agee is dan allang begonnen aan een zwerftocht door Europa. Groot-Brittannië, Duitsland, Nederland, Frankrijk en Italië: overal wordt hij uitgezet. Zijn voormalige werkgever schildert hem af als een onbetrouwbare overloper, verslaafd aan drank, vrouwen en aandacht. ‘Kwam nog nooit een rokje tegen dat hem niet in verleiding bracht,’ vermeldt een CIA-memo. Als hij in 1979 geheime documenten wil ruilen met de Iraniërs om zo de Amerikaanse gijzelaars in Teheran vrij te krijgen, trekt Washington zijn paspoort in.

Saillant detail: in CIA-kringen geldt Inside The Company als verplichte literatuur. De dagelijkse praktijk was nog nooit zo accuraat geschetst.

Een uur later dan afgesproken loopt Agee de hotellobby binnen. ‘Luister,’ zegt hij, ‘Ik ben er met mijn hoofd niet bij, and I want to do this right. Ik moet zometeen dringend een paar e-mails versturen. Dat duurt hier zeker een uur. En vanavond moet ik een kennis van het vliegtuig halen. Bel me morgenochtend alsjeblieft voor een nieuwe afspraak. I’m sorry,’ zegt hij. Dan loopt hij weg.

– Onvervalste spionageromantiek: die goedhartige meid die hem in Parijs een schrijfmachine leende

De volgende ochtend mag ik langskomen. In de woonkamer wijst niets op het vorige leven van de bewoner. Aan de muur hangen schilderijen. De piano staat vol met foto’s, vooral van zijn twee zoons. Ze wonen allebei in de Verenigde Staten. ‘Okay,’ zegt Agee, ‘laat ik er maar niet omheen draaien, ik heb volstrekt geen zin in dit interview. Ik had van begin af aan nee moeten zeggen. Nobody gives a fuck about Phil Agee in 2006. Het is zinloos, verspilling van kostbare tijd. It’s not gonna make a fucking difference. Maar goed, ik heb toegezegd, dus laten we beginnen. Maar stel geen vragen waarop je het antwoord in mijn boeken kunt lezen. And please hurry.’

De uitbarsting blijkt kortstondig. Eenmaal aan tafel ontdooit Agee. Amsterdam heeft nog een speciaal plekje in het hart, al heeft hij er maar acht maanden gewoond. De Nederlandse woorden rollen nog makkelijk over de tong: Concertgebouw, Tweede Kamer. ‘In 1977 werd ik Engeland uitgegooid, omdat ze me staatsgevaarlijk vonden. De internationaal secretaris van de Labour Party zocht toen contact met de PvdA, die op dat moment in de regering zat. De PvdA besloot dat ik me in Nederland mocht vestigen, maar kort daarna wonnen de christen-democraten de verkiezingen. Zij wilden niet dat ik in Nederland bleef.’ Staatssecretaris Haars (CHU) verwees naar een artikel dat Agee in een Brits blad had geschreven. ‘Ik wilde aan iedereen laten weten: ik ben er nog, en ik ga door met mijn strijd. De staatssecretaris leidde daaruit af dat ik in Nederland herrie wilde schoppen. Daarom vernieuwden ze mijn visum niet. Ik had net een appartement betrokken aan het Olympiaplein, en ik zou onderzoek gaan doen bij het Transnational Institute aan de Paulus Potterstraat. Niemand zou last van me hebben. Mijn advocaat Willem van Bennekom is een zaak begonnen, maar de Tweede Kamer mocht over mijn uitzetting stemmen, en ik verloor.’ Een Amerikaanse lobby, zegt Agee. ‘Ik heb er geen bewijzen voor, maar het móét wel. Volgens de regering was ik een gevaar voor de nationale veiligheid, maar ze zeiden niet waarom.’

Vrij Nederland, De Groene Amsterdammer en de Anne Frank Stichting spanden zich voor Agee in. Vergeefs, op 13 maart 1978 moest Agee het land uit. Die ochtend trouwde hij met Giselle Roberge. De twee leerden elkaar kennen in Duitsland, waar Giselle danste in het Hamburg Ballet. ‘Giselle wilde per se trouwen. Het stadhuis had alleen nog plek op de dertiende, de dag van mijn uitzetting. Dus daar stonden we dan om acht uur in de ochtend. Er waren nog veel meer koppels die trouwden, voor ons waren twee punkers aan de beurt. We hebben nog met een heleboel vrienden ontbeten in Bodega Keyzer. Daarna was het voorbij.’ Met zijn Nederlandse vrienden van toen heeft hij geen contact meer. Niet met Harry van den Bergh, zijn vertrouweling binnen de PvdA, en ook niet met Gretta Duisenberg die hij bij het Transnational Institute leerde kennen. Hij vindt het jammer. ‘Gretta kon heel goed tennissen, dat weet ik nog wel.’

Giselle moest terug naar Hamburg om te dansen, maar Agee mocht Duitsland niet meer in. ‘We ontmoetten elkaar in de weekenden in Zürich, maar het was verre van ideaal. Uiteindelijk heb ik het erop gewaagd. Ik liet Giselle haar moeder in Parijs bellen om te zeggen dat ik naar Cuba was vertrokken, want er werd altijd meegeluisterd. Zelf stapte ik in een touringcar voor een excursie naar het Zwarte Woud, vermomd als toerist. Een goede vriend, met wie ik onderzoek naar de CIA in Europa deed, reed in de auto achter ons aan. Bij de grens mochten toeristenbussen zo doorrijden. Bij het eerste stadje ben ik uitgestapt. Ik vertelde ze dat ik me niet goed voelde en liever terug ging naar Zürich. Mijn vriend heeft me vervolgens naar Hamburg gereden.’ Door bemiddeling van de burgemeester van Hamburg mocht Agee er uiteindelijk blijven. Hij heeft er nog steeds een appartement. Giselle en hij brengen er elk jaar een aantal maanden door. ‘Het is de beste plek in Europa om te leven, kosmopolitisch en liberaal.’

Van werken kwam het nauwelijks in Nederland. Het beroep tegen zijn uitzetting slokte te veel tijd op. Wel slaagde hij erin om ook in ons land de namen van CIA-medewerkers boven tafel te krijgen, samen met Vrij Nederland-journalist Rudie van Meurs. Op 31 januari 1976 publiceerde dit weekblad uitvoerige details over CIA-agenten op de Amerikaanse ambassade in Den Haag: hoe ze heetten, waar ze woonden, wat ze deden. ‘Zo werkte ik in alle Europese landen met journalisten samen, het was een soort guerrilla journalism. Iedereen wilde weten welk ambassadepersoneel voor de CIA werkte.’ De methode was simpel. ‘Het State Department publiceerde twee lijsten: de Foreign Service List en het Biographical Register. Als iemand wel in het register stond, maar niet op de Foreign Service List, dan was de kans aanzienlijk dat hij voor de CIA werkte. Zeker als er in zijn cv een gat zat van enkele jaren. Dan kon je er donder op zeggen dat die persoon een lange CIA-training had ondergaan.’ Spook spotting, noemden Agee en zijn vrienden het. ‘In Parijs waren het zo’n vijftig man, in Rome net zoiets, in Londen zelfs vijfenzestig.’ In Den Haag ging het om een handjevol agenten. ‘Nederland werd niet onbelangrijk gevonden. Een klein land, maar wel een land waarvan je zeker wilde zijn. Een soort Panama.’ Bij elkaar opgeteld ontmaskerden Agee en de zijnen twee- tot drieduizend CIA-medewerkers over de hele wereld. Agee: ‘Bedenk in wat voor periode dit plaatsvond: in Brazilië, Guatamala, de Filippijnen, Griekenland, Argentinië, overal zaten vreselijke dictators. Vaak waren ze door de CIA in het zadel geholpen. Wat we deden, deden we uit solidariteit met de slachtoffers van de repressie.’

Agee’s publicaties zouden hebben geleid tot de moord op Richard Welch, het hoofd van de CIA in Athene die in 1975 voor zijn huis werd doodgeschoten door leden van een radicaal linkse terreurgroep. Alleen: niet Agee openbaarde Welch’ naam, maar het tijdschrift CounterSpy. ‘Welch deed iets wat iedereen hem had afgeraden: hij ging in het huis van zijn voorganger wonen. Dat moet je als CIA’er nooit doen. Ze hebben hem gevolgd en afgemaakt. Nu stoppen er toeristenbussen bij zijn huis.’

De moord die hij niet pleegde, Agee komt er nooit meer vanaf. Barbara Bush schreef het in 1993 op in haar memoires (Agee dwong rectificatie af bij de rechter), en onlangs kleunde de Washington Post weer mis. Maakt het uit wie Welch ontmaskerde? Had het niet net zo goed een van Agee’s spooks kunnen zijn? Verbeten: ‘Ik heb niemand in gevaar gebracht. Ik deed het om CIA-operaties te stoppen, niet om levens op het spel te zetten. Iedereen moest halsoverkop terug naar de VS, maar daar waren ze vervolgens veilig.’

Voormalig CIA-directeur Stansfield Turner bedacht de fraaiste omschrijving voor de praktijken van Agee: ‘Alsof je de handen afsnijdt van een chirurg-in-opleiding.’ Maar strafbaar was het niet: er bestond simpelweg geen wet die het ontmaskeren van spionnen verbood. Die wet kwam er uiteindelijk wel, in 1982. De ‘get-Agee-act’, ging deze al snel heten. Hemzelf konden ze weinig meer maken. Zelfs niet toen hij in 1987 voor het eerst weer terugkeerde naar Amerika, op een Nicaraguaans paspoort. Tientallen lezingen gaf hij er in de loop der jaren, en ook al had hij de interne geheimhoudingsplicht geschonden, de dienst liet hem met rust. ‘Een insider vertelde me dat de CIA een dossier van meer dan veertigduizend pagina’s over mij heeft. Maar ze konden me moeilijk vervolgen, want dan zou een deel van dat dossier openbaar worden. Ook de zaken die het daglicht niet konden verdragen.’

Opzichtig was de manier waarop de dienst Agee afschilderde als KGB-overloper (hij ontkent). Serieuzer waren de pogingen hem erin te luizen bij een drugsdeal. Onvervalste spionageromantiek: die goedhartige meid die hem in Parijs een schrijfmachine leende. Er bleek een zender in te zitten. ‘Dat ik daar in ben getrapt na al die jaren. Ik was te lang weg bij de dienst.’

Giselle komt binnen met een karaf water. Ik wil vragen of ze haar man, die venijnige windmolenvechter die zonodig klokken moest luiden, wel eens vervloekt heeft, en of ze in Hamburg niet veel gelukkiger is dan op Cuba, maar haar echtgenoot is er niet van gediend. Alleen híj zou worden geïnterviewd, immers. Dan toch maar over Valerie Plame, haar zaak had ons tenslotte weer op het spoor van Agee gezet. Cynisch, vindt hij: de oude Bush was, als baas van de geheime dienst en later als vice-president, de drijvende kracht achter de anti-lekwet die nu door iemand uit de kring van zijn eigen zoon overtreden is. De vergelijking met zijn eigen handelen acht Agee grotesk. ‘Dit is heel iets anders. De zaak-Plame behelst pure wraak op een vrouw wier man onwelgevallige dingen had geschreven over Irak. Wat ik deed, was ingegeven door idealisme. Het was spontaan, en er deden een heleboel mensen aan mee. En let wel, het was officieel niet verboden.’ Overigens betwijfelt Agee of het onthullen van de identiteit van Plame wél strafbaar is. ‘Het was een cheap shot, maar strafbaar? Wie het ook gedaan heeft, het was een eenmalig iets. Volgens de wet moet er sprake zijn van een patroon.’

Agee gebaart naar het raam: het appartement kijkt uit op de US Interests Section, een paar blokken verder langs de Malécon. Het is een ambassade die geen ambassade mag heten omdat de Verenigde Staten en Cuba geen diplomatieke betrekkingen onderhouden. Een rattennest, noemt Agee het. ‘Die mensen van de Belangensectie doen wat ik vroeger deed. Herinner je je de arrestatie van die vijfenzeventig dissidenten, een paar jaar geleden? Die dissidenten werden gefinancierd door de anti-Castro-Cubanen in Miami, die weer geld krijgen van door de Amerikaanse regering ondersteunde organisaties. Sommige van die dissidenten hadden een pasje waarmee ze vierentwintig uur per dag toegang hadden tot de US Interests Section. De hele wereld is over Cuba heen gevallen toen die lui gepakt werden, maar de dissidenten wisten wat er kon gebeuren als je de Amerikanen helpt.’

Tijdens het snelproces tegen de dissidenten werden alle regels van het internationale recht geschonden. Het vond achter gesloten deuren plaats en duurde maar een paar uur. Dichter-journalist Raul Rivero, de bekendste van de beklaagden en inmiddels weer vrij, zei later dat hij misschien iets voorzichtiger had moeten zijn: sommige bezoekjes aan de ambassade, bijvoorbeeld voor een sessie over persvrijheid, waren achteraf gezien onnodig polariserend. Maar een stroman was hij zeker niet, slechts een kritische intellectueel. Er was niets dat de eenzame opsluiting rechtvaardigde. Agee wuift de bezwaren weg. ‘Zonder zulke strenge wetten zou het eiland ten dode zijn opgeschreven,’ zegt hij. ‘Cuba is al vijftig jaar verwikkeld in een oorlog die het zelf niet gewild heeft. Het is David tegen Goliath.’ Geregeld wordt Agee uitgenodigd om de anti-imperialistische trom te roffelen op de staatstelevisie. Castro ontmoette hij drie, hooguit vier keer. Diens ondergeschikten spreekt hij vaker. ‘Ze weten me te bereiken als het nodig is,’ is alles wat hij erover kwijt wil.

Dat hij zelf jarenlang op de loonlijst van de Cubaanse geheime dienst had gestaan – ach, laat ze maar schrijven. Ondergronds gedoe, het ligt ver achter hem. Het internet, dat is tegenwoordig zijn favoriete wapen. Dáár laten de revolutionairen nog van zich horen, dáár lees je zaken die de mainstream press niet meer durft af te drukken. Wat als hij de digitale snelweg tot zijn beschikking had gehad, toen! Een database, voor iedereen toegankelijk, met audio en video misschien wel, zodat iedereen kon zien wat voor gewetenloos monster de CIA was. Hopelijk, zegt Agee, doet iemand van de nieuwe generatie nog eens een boekje open over de war on terror. Klokkenluiders zijn hard nodig. Neem zijn oude vriend William Blum, voormalig medewerker van het State Department. Hij schreef een boek over schurkenstaat Amerika, dat onlangs nota bene door Osama Bin Laden werd aanbevolen. Agee en Blum spreken elkaar geregeld – in cyberspace.

Op Cuba heeft Agee weinig vrienden. Hij heeft het meestal druk en hij is liever alleen. Zo nu en dan komt een van zijn buitenlandse vrienden hem bezoeken. Dan eten ze wat in het Hotel Nacional, nemen ze de nieuwste schandalen in Washington door en wisselen ze artikelen uit. Hét thema is op dit moment Venezuela. Agee: ‘De manier waarop Washington zich daar in de politiek mengt, verschilt nauwelijks van wat we vroeger deden. Het patroon is bekend: het Congres pompt miljoenen in organisaties met nobele namen als het National Endowment For Democracy. Die steken dat geld weer in kleinere adviesbureaus in Venezuela, zogenaamd voor ontwikkelingswerk. Ze vallen niet op omdat er vooral Venezolanen werken, maar die worden wel gescreened door de Amerikaanse ambassade. Bij die bureaus komen dus alleen oppositieleden binnen. Ze organiseerden de grote stakingen tegen Chávez, en ze waren de drijvende kracht achter het referendum over zijn aanblijven. Maar Chávez zit er nog steeds, dus richten ze zich nu op de verkiezingen in het najaar. Allemaal met geld van het Amerikaanse Congres. Denk daar eens goed over na, en vertel me waarom ik daar in de gewone pers niets over lees.’

‘The spy who came in from the cold’, en die reisagent werd. De stap is minder opzienbarend dan hij lijkt. ‘Bij de CIA heb ik er alles aan gedaan om een zuivere, positieve ideologie de nek om te draaien. Ook over Cuba heb ik ontelbaar veel leugens verkocht. Nu laat ik mensen de goede kanten van het communisme zien. Ik heb wat goed te maken.’

Duizenden Amerikanen haalde hij al naar Cuba. Agee nodigt zijn landgenoten uit de wet te overtreden, aangezien het embargo – nu al veertig jaar van kracht – Amerikanen verbiedt om ook maar een dollar op Cuba te besteden. Agee heeft het probleem deels omzeild door zijn internetreisbureau Cubalinda.com op de Bahama’s te registreren. Klanten betalen aan een bankrekening in Hamburg en vliegen via Mexico. Vier nachten Havana Salsa begint bij 235 dollar. Hij trekt louter progressieve Amerikanen. ‘Maar zelfs hen open ik de ogen. Amerika heeft zijn burgers zo lang een vertekend beeld van Cuba opgedrongen. Het is het meest vrije land dat ik ken. Cubanen zijn altijd aan het klagen, maar ze vergeten dat hun land al decennia op een hoog niveau presteert op het gebied van onderwijs, gezondheidszorg, sport en cultuur.’ En wat betreft de politieke dwang: ‘Iemand als Oswaldo Paya kan hier gewoon wonen. Ze houden hem wel in de gaten, maar de beroemdste dissident van het land zit niet in de gevangenis. Dat zegt toch wel iets? Kom daar in China maar eens om. En met dat land doet Washington wél zaken.’ Hij vervolgt: ‘Het is vreselijk oneerlijk hoe Cuba door het slijk wordt gehaald. Er werken duizenden Cubaanse artsen in het buitenland, onbezoldigd. In Venezuela, Honduras, sub-Sahara Afrika. Ze gaan naar plekken waar mensen zelden of nooit dokters zien. Er werken nu honderden artsen op kosten van de Cubaanse staat in de bergen van Pakistan, waar de aardbeving heeft huisgehouden. Waarom lees ik daar alleen iets over op wat ze alternatieve websites noemen?’

De geharde oud-spion slikt zowaar een brok weg als hij over de hoop van de latino-armen komt te spreken. ‘Hugo Chávez heeft de barrio adentro opgezet, een programma dat gratis gezondheidszorg biedt aan de armen. In Venezuela werken nu duizenden Cubaanse dokters. Ze gaan de stad uit en de arme wijken in. En ze nemen leraren Engels mee. Ook Cubanen.’

Chávez heeft hij nooit ontmoet, maar daar zal de volgende week tot zijn grote vreugde verandering in komen.

Bij toeval ontmoet ik ’s avonds in het hotel Agees kennis, die hij de avond ervoor van het vliegtuig heeft gehaald. Het is een Amerikaanse professor. Ze ontmoetten elkaar dertig jaar geleden in Cambridge. Hij vraagt me hoe het interview verliep en ik vertel hem over de tirade waarmee het begon. ‘Werkelijk? Waarschijnlijk was hij gewoon doodop. Hij is een onwaarschijnlijk harde werker. En we hebben gisteravond tot twee uur hier aan de mojito’s gezeten om zijn verjaardag te vieren. Phil is vandaag eenenzeventig geworden. Heeft hij dat niet verteld?’

The Company

In 1975 schreef oud-CIA-agent Philip Agee het boek Inside The Company:CIA Diary (1975) over zijn ervaringen. In CIA-kringen geldt het boek als verplichte literatuur: de dagelijkse praktijk was nog nooit zo accuraat geschetst. De Central Intelligence Agency (CIA) werd opgericht in 1947, als opvolger van het Office of Strategic Services. De dienst moest informatie over buitenlandse regeringen, bedrijven en personen verzamelen. Onder Director of Central Intelligence Allen Dulles (1953-1961) bekwaamde de dienst zich in het afzetten van (socialistische) regeringen. Mohammed Mossadegh, de eerste gekozen premier van Iran, moest plaats maken voor de Amerika-gezinde sjah (Operatie Ajax, 1953). In Guatemala moest president Arbenz het veld ruimen voor een militaire junta (Operation PBSUCCESS, 1954). In 1961 beleefden president Kennedy en de CIA een afgang, toen de invasie van de Varkensbaai door CIA-getrainde Cubaanse ballingen mislukte.

Na het Watergate-schandaal, waarbij president Nixon de CIA wilde inzetten om het FBI-onderzoek naar de inbraak te stoppen, kwam de dienst in het nauw. New York Times-journalist Seymour Hersh publiceerde over geheime covert actions in andere landen, en het Church Committee van de Senaat kwam met meer onthullingen over CIA-betrokkenheid bij twee moordaanslagen in 1961: op generaal Trujillo (Dominicaanse Republiek) en premier Lumumba (Congo). Een aantal vrijheden werd de CIA ontnomen. In 1976 werd het de dienst verboden om buitenlandse leiders te liquideren, behalve in oorlogstijd.

De afgelopen jaren kreeg de CIA het ene blauwe oog na het andere. Eerst lag de dienst onder vuur omdat men de aanslagen van 11 september 2001 niet had zien aankomen. Vervolgens was er de beruchte Irak-zitting in de Veiligheidsraad, waar de toenmalige minister van Buitenlandse Zaken Powell de wereld duidelijk moest maken dat Irak verboden wapens bezat. Powells presentatie leunde grotendeels op CIA-rapporten, die ongefundeerd bleken. De hoogste baas van de CIA, George Tenet, stapte op. Hij werd opgevolgd door Porter Goss, die de CIA jarenlang diende als agent in Latijns-Amerika. Als directeur rapporteert hij nu aan de Director of National Intelligence, die is aangesteld na de 9/11-onderzoeken en die vijftien Amerikaanse veiligheidsdiensten beter moet laten samenwerken. De huidige DNI is oud-VN-ambassadeur John Negroponte, zeer omstreden sinds zijn ambassadeurschap in Honduras tijdens de regering-Reagan. Honduras fungeerde destijds als basis tegen het linkse regime in buurland Nicaragua, en Negroponte bood tegen de wens van het Congres in alle steun en faciliteiten aan de rechtse contrarebellen. Hij zou ook Hondurese doodseskaders de hand boven het hoofd hebben gehouden.

Gerelateerd