<div class="lead">Hoe onmogelijk is het nog, een tussentijdse wisseling van de macht zonder verkiezingen?</div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p>De Nacht van Schmelzer is – even afgezien van de Fortuynrevolte – het belangrijkste breekpunt in de Neder­landse parlementaire geschiedenis. Het ging om de nacht van 13 op 14 oktober 1966 (jongere lezers, bent u er nog?). Toen bracht de Katholieke Volks­partij het geestverwante kabinet-Cals ten val. Directe aanleiding was een gat in de begroting. In feite werd KVP-leider Schmelzer gedreven door wantrouwen tegen regeringspartij PvdA.</p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p>Dat de Nacht zo berucht werd, lag aan iets anders: de confessionelen ruilden met wel heel veel gemak de ene voor de andere coalitiepartner in. De laatste verkiezingen waren in 1963 gehouden en die leidden tot een centrum-rechts kabinet van KVP, VVD, ARP en CHU. Het kabinet kon geen overeenstemming bereiken over het omroepbeleid (de confessionelen wilden geen reclame op de televisie) en viel begin 1965. Zonder tussentijdse verkiezingen regeerden KVP en ARP door met de PvdA. </p>
<p>Na de Nacht van Schmelzer werd een confessioneel rompkabinet onder leiding van Jelle Zijlstra gevormd. Al­weer zonder dat er verkiezingen waren gehouden. Het leidde tot grote commotie in de democratiseringsbeweging die net op gang was gekomen. De PvdA, die aan de kant was gezet, koos voor de polarisatie: de roomsen moesten op de knieën worden gedwongen. D66 werd opgericht als daad van protest tegen regenten als Schmelzer. De linkervleugel van de KVP haakte af en richtte de Politieke Partij Radi­ca­len op. Na de Nacht stond voor een nieuwe generatie politici vast dat nooit meer een kabinet mocht worden gevormd zonder voorafgaande verkiezingen. Die traditie heeft bijna een halve eeuw standgehouden. </p>
<p>Maar staatsrecht is er om te worden herschreven. VVD en CDA waren er in het najaar van 2010 van overtuigd dat ze Wilders een toontje lager konden laten zingen door met hem te regeren. ‘De beste manier om een populistische partij te bestrijden is niet door de confrontatie met haar te zoeken, maar door de zorgen van haar kiezers serieus te nemen,’ schreef Piet Hein Donner. De liberalen bevalt die vorm van ‘verend opvangen’ tot dusver opperbest. Mark Rutte wordt met de dag populairder. Maar met elf zetels in de peilingen beginnen de christen-democraten misgivings te krijgen. Waarom herstelt de partij zich niet? Wanneer breekt het moment aan dat Wilders effe gaat dimmen? Verha­gen en Buma worden langzamerhand gek van de tweets van de gedoogpartner. Over de weigerambtenaar die homo’s moet trouwen en de ontwikkelingshulp die met gemak naar 0,07 procent van het nationaal inkomen terug kan. </p>
<p>Vorige week zaterdag was het weer raak. Terwijl de rest van Nederland zijn roes nog lag uit te slapen, was één man klaarwakker: Wilders, die via zijn Black­Berry liet weten dat de massa-immigratie aan banden moest worden gelegd. Des­noods tegen de wil van de Euro­pe­se Com­missie in. ‘Als EU immigratieregels niet versoepelt moeten Rutte en Leers een opt-out eisen. Weg met EU-regels en weer zelf bepalen wie NL binnenkomt!!’ meldde de Grote Twit­te­raar om twaalf over zes ’s ochtends. </p>
<p>Hoe lang gaat de buitenboordmotor van het kabinet nog met dit recalcitrante gedrag door, vragen de christen-democraten zich af. Hoe moeten in het voorjaar van 2012 in hemelsnaam compromissen over nieuwe bezuinigingen met hem worden gesloten?</p>
<p>Fijn als op zo’n moment Arie Slob opstaat. Via een interview met Trouw bood de christenpoliticus zich alvast als nieuwe gedoogpartner aan. Als extra bezuinigingen onvermijdelijk waren, knalde hij de deur voor het kabinet niet dicht. Wel moest dan naar zijn standpunten over de hypotheekrente, de arbeidsmarkt en de AWBZ worden geluisterd. Uiter­aard viel het te prefereren als een wisseling van de wacht eerst aan de kiezers werd voorgelegd. Maar: ‘We moeten ons realiseren dat verkiezingen in deze eurocrisis ook kunnen leiden tot Belgische toestanden. Dat kan ik niet uitleggen aan al die mensen die nu werkloos worden.’ Konden Rutte en Verhagen dus op hem rekenen? Slob: ‘Theoretisch is alles mogelijk.’</p>
<p>De andere oppositiepartijen zijn nog niet zo ver als Slob. Met D66 valt pas te praten als de woningmarkt wordt hervormd, het ontslagrecht wordt versoepeld en de AOW-leeftijd in versneld tempo omhoog gaat. Als de PVV een nieuwe bezuinigingsronde niet steunde, moest Rutte niet denken dat hij bij hem kon aankloppen, zei Pechtold. De PvdA toonde zich niet veel toeschietelijker. Op de radio riep Cohen in herinnering dat een tussentijdse wisseling van de wacht sinds de jaren zestig als onwenselijk wordt beschouwd. Maar wat niet is, kan nog komen. De Grieken en Italianen namen partnerruil zonder voorafgaande verkiezingen tot voor kort ook niet serieus.</p>
</p></div>


Gerelateerd