In memoriam

Vanochtend was Ida’s dochter Miri op de Israëlische radio. ‘Je bent juist opgestaan van de sjiwa’ (traditionele week van rouw, in Israël ook gewoonte bij niet-religieuzen), zei de interviewster, en vroeg toen verder. Over de veel te late erkenning, en hoe die toch nog tot stand kwam. Ik schrok nogal, was van plan Ida, als ik weer in Israël zou zijn, te bezoeken. Om de schrik en het opkomend verdriet te delen, belde ik Monika Maron in Berlijn, die een veel trouwere vriendschapsband met Ida had onderhouden dan ik.

Monika heeft in 2001, bij Ida’s tachtigste verjaardag, een lofrede geschreven, een tekst die nu is opgenomen als nawoord in het boek Die Reise dat onlangs bij Suhrkamp is herdrukt. Die Reise is het meest autobiografische deel van Ida Finks werk. Ze beschrijft daarin de bijna ongelofelijke tocht van haarzelf en haar jongere zuster dwars door Duitsland, nadat ze uit het getto zijn gevlucht. Ze meldden zich als ‘vrijwilligsters’ uit Polen in Duitsland, maar...