Levie de Lange. Het verhaal van mijn leven. Van Oorschot, 181 p., € 15,-

****

Memoires

Het door Jaap Stigter opgetekende levensverhaal van Levie de Lange heeft een bijna even bewogen geschiedenis doorgemaakt als de hoofdpersoon zelf, een kleine Joodse ploeteraar, in 1904 in Amsterdam geboren. Zijn herinneringen omvatten dan ook de crisisjaren en de oorlogstijd in Auschwitz en andere kampen. Het boek is al in 1964 en 1984 gepubliceerd als Levie de Lange’s dagboek. Maar de nieuwe uitgave heet Het verhaal van mijn leven, want Presser had in een bespreking al opgemerkt dat het hier geen dagboek betrof maar een zorgvuldige reconstructie van alles wat De Lange zich herinnerde. Inderdaad haalt de verteller met verbijsterende precisie niet alleen zijn vooroorlogse armoe op – woningnood, werkloosheid, steun – als vader van een gezin met vijftien kinderen, maar ook zijn lijdensweg door diverse werkkampen en de dodenmarsen bij het oprukken van de geallieerde legers. Het unieke van deze...