Ross King. Leonardo en Het laatste avondmaal. De Bezige Bij, vertaling Arthur de Smet, 352 p., € 24,90

****

Kunstgeschiedenis

Leonardo da Vinci (1452-1519) was zo’n rusteloze geest, schrijft de Canadese kunsthistoricus Ross King in Leonardo en Het laatste avondmaal, dat hij de meeste projecten waaraan hij begon nooit voltooide. Des te ironischer is het dat Het laatste avondmaal, het beroemdste werk dat hij wel afmaakte (naast de Mona Lisa), door de tijd als het ware werd ont-voltooid. Wie er nu naar kijkt, in de voormalige eetzaal van het klooster Santa Maria delle Grazie in Milaan, ziet, aldus sommige critici, een werk dat nog maar voor twintig procent van Leonardo is. De rest is vergaan, vooral dankzij het eigenzinnige besluit van de schilder om niet in fresco maar met een slecht hechtend olietemperamengsel te werken, maar ook dankzij vocht, schimmel en andere natuurlijke narigheid, en dankzij de vele restaurateurs die in de eeuwen na de voltooiing in 1498 hebben geprobeerd met...