Atte Jongstra. Kristalman. Multatulioefeningen. De Arbeiderspers, 416 p., € 29,95

****

Essays

Terwijl het populaire Max Havelaar voor een hedendaags publiek zo onverteerbaar schijnt te zijn dat een ‘hertaling’ in eigentijds Nederlands nodig was, analyseert en becommentarieert Atte Jongstra in Kristalman de Miljoenen-studiën (1873), dat alom als het minst toegankelijke werk van Multatuli wordt bestempeld. Jongstra slaagt met glans voor zijn onmogelijke opdracht; niet voor niets is ‘ambitie’ een eigenschap die hij in de door hem bewonderde auteur zo waardeert. Wat Boudewijn Büch had met Goethe, dat heeft Jongstra (sinds zijn debuut De multatulianen uit 1985) met Multatuli. Het zorgvuldig lezen van het proza en onderzoek naar de ‘kakelbonte uitweidingen’ leerden hem de mens achter de kunstenaar beter kennen. In het smakelijke verslag van deze speurtocht geeft Jongstra veel van zichzelf prijs. In zijn romans leunde Multatuli zwaar op de werkelijkheid, maar als mens gedroeg hij zich...