Libië
&#8216;U stelt moeilijke vragen,&#8217; zegt dokter Abdullah ontwijkend. Vertwijfeld kijkt hij naar de entourage van de verslaggever die net het ziekenhuis van Sirte binnenwandelt: een chauffeur en een tolk uit Misrata. Rebellen uit die stad hebben Sirte in puin geschoten. Abdullah kijkt naar zijn collega&#8217;s en lacht dan de vraag weg: &#8216;Wat ik van Khadaffi vond? Haha…&#8217;
Maar zijn gelach vindt weinig weerklank in de zwaar gehavende stad. Bijna een maand na de dood van Khadaffi is er geen elektriciteit, nauwelijks drinkwater en geen mobiel telefoonverkeer. Overal ligt niet-ontplofte munitie. Politie is nergens te bekennen. De verwoesting van Sirte is enorm. Het zijn de gevolgen van de twee maanden durende gevechten om Sirte, die eindigden met de dood van de Libische leider zelf, op 20 oktober, aan de rand van de stad.
Maar ook nadat hij was begraven op een geheime plaats in de woestijn, is er stevig huisgehouden in Sirte. Huizen werden vernield. Gestolen spullen werden op pick-up trucks naar Misrata gereden. &#8216;Wraak,&#8217; omschrijven de teruggekeerde inwoners het verbitterd. &#8216;Wraak,&#8217; beamen tolk Souf en chauffeur Abduhl uit Misrata met een heimelijke glimlach. De schade in Sirte is veel erger dan de verwoesting van Misrata tijdens de belegering door Khadaffi&#8217;s troepen.
&#8216;Misrata, Misrata,&#8217; hadden de rebellen die Khadaffi arresteerden de Libische leider toegeschreeuwd. Khadaffi moest goed begrijpen waar zijn beulen vandaan kwamen.
Souf en Abduhl waren liever helemaal niet naar Sirte gereden, bang voor boze Khadaffi-aanhangers. Maar het is er vooral erg stil. En bijna niemand noemt zich nu nog graag openlijk Khadaffi-sympathisant.
Ook Ahmed niet. Hij laadt net wat gereedschap uit zijn auto. Een paar vrienden zitten op de stoep uit te rusten. Ahmeds huis is een van de weinige panden aan de boulevard van &#8216;wijk nummer twee&#8217; met niet veel schade. Wel zitten overal kogelgaten, maar dat is niets vergeleken met de huizen ernaast die helemaal in puin zijn geschoten of volledig zijn uitgebrand. In deze wijk hield Khadaffi zich schuil.
&#8216;Kijk eens naar de schade. Dat is niet alleen van gevechten. Er is gesloopt, met wapens. Nu proberen we weer wat voorzieningen op gang te brengen. We moeten het alleen wel allemaal zelf doen. Van de overgangsraad of de interim-regering hoef je niets te verwachten,&#8217; zegt Ahmed. Zijn vrienden knikken. Met enige tegenzin hebben ze net de handen geschud van de mannen uit Misrata.
&#8216;Ik denk dat een deel van de inwoners van Sirte nooit meer zal terugkeren. Omdat hun huis is verwoest, of omdat ze niet durven,&#8217; zegt Ahmed, die uit angst niet met zijn eigen naam wil worden geciteerd.
De teruggekeerde inwoners kijken bezorgd naar de strijders uit Misrata en Benghazi die door de stad rijden. Die hebben de wijken in Sirte verdeeld om spanningen te voorkomen. Veel oud-strijders luisteren alleen naar de militaire leider van hun thuisstad, een nationale militaire bevelstructuur is ver weg. Het gevoel van onveiligheid is ook in het ziekenhuis in Sirte groot. Dokter Rabei heeft een donkere huidskleur en weet dat hij voor een Afrikaanse huurling kan worden aangezien. Hij zet nooit een stap buiten het ziekenhuis en slaapt in een van de lege bedden. &#8216;Het is hier de omgekeerde wereld. De patiënten komen met de auto omdat ze de ambulance niet kunnen bellen. En de ziekenwagen haalt doktoren op die bang zijn voor de checkpoints.&#8217;
De grootste angst onder de inwoners van Sirte is dat ze in de toekomst worden verwaarloosd. &#8216;Dat Khadaffi hier werd gevonden, maakt het nog erger,&#8217; denkt Ahmed. Ook dokter Abdullah is pessimistisch. &#8216;Al zijn er ook hoopvolle dingen. Ons ziekenhuis heeft medicijnen ontvangen uit heel Libië, zelfs uit Misrata. Maar dat zijn particuliere initiatieven. Het ministerie van Gezondheid is nog niet operationeel. Althans niet dat wij merken.&#8217;
De overheid heeft gezegd Sirte te helpen bij de wederopbouw. Abdul Jalil, voorzitter van de overgangsraad, zei na de inname dat wraak moest plaatsmaken voor verzoening.
Maar in Misrata vindt bijna niemand dat de overheid geld moet steken in de wederopbouw van Sirte. In de verwoeste Tripolistraat is een soort oorlogsmuseum ingericht. Voor de deur staat de beroemde onderarm met vuist die een Amerikaans vliegtuig fijnknijpt. Meegenomen uit Bab al-Azizia, Khadaffi&#8217;s hoofdkwartier in Tripoli. Binnen wandelen bezoekers langs een fotogalerij van 1500 dode en vermiste jongemannen uit Misrata. De boodschap: Misrata is het zwaartepunt van de revolutie.
De rest van Libië nam het Khadaffi kwalijk dat hij Sirte speciaal behandelde en zelfs probeerde er de hoofdstad van Afrika van te maken. Al werd het vooral de tweede hoofdstad van het land. Het vissersplaatsje, vlakbij Khadaffi&#8217;s geboortedorp, groeide uit tot een stad met honderdduizend inwoners. In het enorme Ouagadougou Conference Centre ontving Khadaffi staatshoofden en regeringsleiders.
Vlakbij slepen de twee broers Omar en Muftah Abdullah matrassen van het dak van hun bestelbus naar een redelijk ongeschonden huis. Verderop klinkt geschiet. &#8216;Dat zijn rebellen die oefenen,&#8217; zeggen ze. Ze beweren nooit van Khadaffi te hebben gehouden. &#8216;Niet heel Sirte stond achter die man. Maar we worden er wel op aangekeken.&#8217;
De mannen denken dat Sirte niet helemaal kan worden genegeerd in de toekomst. &#8216;Sirte ligt aan de weg die Tripoli en ook Misrata verbindt met het oosten van Libië. Met Benghazi, maar ook met Egypte. Het is in het belang van de nieuwe regering om hier geen bastion vol vijanden over te houden.&#8217;
Souf en Abduhl zijn intussen elk uur dat ze langer in Sirte zijn, zenuwachtiger. Ze weigeren naar het geboortedorp van Khadaffi te rijden even verderop. Wel willen ze langs de plaats waar Khadaffi is gevonden. Trots poseren ze voor de met graffiti besmeurde buizen. Iets verderop staan de uitgebrande auto&#8217;s van het konvooi van Khadaffi. In een pick-up truck liggen menselijke resten. Rondslingerende doktersspullen doen vermoeden dat de Libische leider steeds een arts aan zijn zijde had.
Plotseling fluit er een kogel langs. Wellicht uit de loop van zich vervelende oud-strijders. Of toch van een achtergebleven Khadaffi-aanhanger? Abduhl voelt niets voor een inspectie. De zon zakt al naar de horizon. &#8216;De stad is straks aardedonker. Wegwezen hier.&#8217; Met een verbeten gezicht stuurt hij de auto de bocht om, weg uit de stad die gered moest worden door haar te verwoesten. De stad die er net zo uitziet als de kaalgevreten dromedarissen die levenloos langs de weg tussen Sirte en Misrata liggen.

Gerelateerd