<div class="lead">
Te veel kinderen die naar Nederland zijn gevlucht gaan hier naar school onder hun niveau, schrijft Rik Smits. Dat moet anders. En dat kan.
</div>
Het kan dus wél, minderjarige asielzoekers Nederlands leren. En heel verrassend of ingewikkeld is het recept ook niet. Regel één om in acht te nemen stond op 18 oktober als kop boven <a href="http://www.volkskrant.nl/binnenland/krom-of-niet-alles-moet-in-het-nederlands~a4397453/" target="_blank">een artikel</a> in de Volkskrant over Nederlands leren in een asielzoekerscentrum: &#8216;Krom of niet, alles moet in het Nederlands&#8217;. Bij hele prille nieuwkomers helpt het soms &#8216;als andere kinderen de uitleg van de juf een beetje vertalen&#8217;, zei schakelklasjuf Mieke Daamen, maar &#8216;in principe is de afspraak dat we in het lokaal Nederlands spreken, dan voelen andere kinderen zich niet buitengesloten. Bovendien leren ze zo het snelst.&#8217; En dat is, afgaande op de kinderen die Stoffelen citeert, echt razendsnel.
Natuurlijk, aan kinderen onder de twaalf hoef je als het om het leren van een taal gaat niet zo veel te doen, behalve veel en consequent Nederlands met ze praten en zingen, en ze erbij houden. Kinderen in die leeftijd zijn van nature erger verslaafd aan leren dan Herman Brood was aan de heroïne. Ze vinden niets mooier dan dingen leren en daarmee pronken: &#8216;Negen keer negen is eenentachtig!&#8217;, vertrouwt een Saoedi-Arabisch jongetje uit Damens klas zomaar trots de bezoekende journaliste toe.
Maar er is ook een regel twee: zorg voor zo divers mogelijke klassen en doe de moedertalen beslist in de ban, want als er een groep met dezelfde moedertaal is, neigt die er snel toe om onderling in hun vertrouwde Arabisch, Pashto of Tigrinya te vervallen. Als dat gebeurt, leert die groep niks meer en wordt ze een enorme stoorzender, zodat de rest ook niet meer aan leren toekomt. Eigen taal is iets voor thuis, op school doet het in de eerste plaats kwaad.
En dan is er nog regel drie: je moet natuurlijk wel zorgen dát ze Nederlandse les krijgen. En wel onmiddellijk en intensief – ongeacht hun kansen om hier te mogen blijven. Want één ding staat vast: niet-leren beschadigt kinderen voor de rest van hun leven, en niemand is erbij gebaat dat welk kind dan ook opgroeit tot onevenwichtige, disfunctionerende volwassene, hier noch in het land van herkomst of waar anders  iemand ook terechtkomt. Ach, u dacht dat het verspilling van tijd en geld is om migrantenkinderen Nederlands te leren, als ze waarschijnlijk toch niet in Nederland blijven? Wees gerust, dat Nederlands vergeten ze weer net zo gemakkelijk als ze het geleerd hebben. Maar de positieve bijdrage die het leerproces aan de groei en ontwikkeling van hun hersenen en hun persoonlijkheid leverde, die blijft.
Heel anders en veel minder florissant staan de zaken ervoor als het om asielzoekerskinderen in de tienerleeftijd gaat. Volgens een verontrustend rapport van de VO- en MBO-raad verdwijnen die vanwege hun taalachterstand na een of twee jaar internationale schakelklas in overgrote meerderheid rechtstreeks naar het VMBO en het laagste niveau van het MBO, omdat alleen daar subsidie en begeleiding beschikbaar zijn. Daardoor komt naar schatting een derde van alle asielkinderen definitief onder zijn of haar niveau terecht.
Hebben we dan nog steeds niets geleerd van het drama van bijna vijftig jaar grootschalige niet-westerse immigratie en gezinshereniging? Dit is een volgende integratieramp in the making, die grote aantallen zich afgewezen en tekort gedaan voelende, weinig weerbare en dus slecht integrerende nieuwe Nederlanders gaat opleveren. Helaas denken beide raden dat de oplossing ligt in het luie en dommige tovermiddel van het moderne Nederlandse onderwijs: het aanbieden van meer lessen in het Engels. Maar dat is juist voor deze groep funest, zelfs als ze in hun land van herkomst en onderweg al wat Engels hebben geleerd.
<q class="pull-left">Een soepele beheersing van het Nederlands is, of we dat nu leuk vinden of niet, een onontbeerlijk paspoort voor volwaardige deelname aan deze maatschappij.</q>Op de basisschool is krom Nederlands niet erg. Kinderkromtaal is een even noodzakelijke als natuurlijke fase op weg naar perfecte beheersing van het Nederlands. Maar als er iets is dat van volwassenen niet gepikt wordt, is het kromspraak en koeterwaals. Alleen al een stevig accent is een sociaal-culturele handicap van jewelste, zelfs voor diep-autochtone Nederlanders. Dus maak je geen illusies over hoe migranten op krakkemikkig Nederlands worden aangekeken. Dat gaat niet veranderen, en het aanleren van (even krakkemikkig) Engels maakt het alleen maar erger. Hier en daar een foutje is niet erg, maar een soepele beheersing van het Nederlands is, of we dat nu leuk vinden of niet, een onontbeerlijk paspoort voor volwaardige deelname aan deze maatschappij.
Helemaal schrikken was het om van voorzitter Paul Rosenmöller van de VO-raad te horen dat &#8216;uit onderzoek blijkt dat migranten vijf tot zes jaar nodig hebben om de taal zo goed te leren dat ze zelfredzaam zijn in het onderwijs&#8217; (<a href="https://www.nrc.nl/nieuws/2016/05/24/asielkind-leert-onder-zijn-niveau-1623160-a237075" target="_blank">NRC</a>, 24 mei 2016). Als dat een correcte weergave is van de huidige toestand in Nederland, getuigt het vooral van het kennelijk deplorabele niveau van de opvang van migrantenkinderen in het voortgezet onderwijs, en is het iets waar Rosenmöller en zijn raad zich diep voor moeten schamen.
Want het zegt in elk geval niets over hoe lang mensen er onder behoorlijke omstandigheden over doen om zich zo veel Nederlands eigen te maken dat ze hun eigen boontjes kunnen doppen. Dat is inmiddels ruimschoots bewezen. In 1984 stonden de Nederlandse kranten ineens bol van het bericht dat men aan de TU-Delft in staat was om Chinese uitwisselingsstudenten in drie weken zo veel Nederlands te leren dat ze moeiteloos colleges konden volgen. Dat was ietwat overdreven, maar wel lukte het met de door hoogleraar Toegepaste Taalkunde A.C. Sciarone ontwikkelde zogeheten <a href="http://reportersonline.nl/vier-tot-zes-maanden-behoorlijk-goed-nederlands-leren-dat-kan-iedereen/" target="_blank">Delftse methode</a> om buitenlandse studenten uit alle windstreken binnen vier tot zes maanden zo vaardig te krijgen, dat ze colleges konden volgen en zich in de maatschappij prima konden redden. Dat is minder dan eentiende van de in Rosenmöllers rapport genoemde tijd.
Het verschil zit hem erin dat Sciarone en zijn mensen die studenten volgens een diep doordachte methode zo’n vier tot zes maanden lang heel intensief lieten oefenen en converseren, in plaats van ze maar een beetje in een klas erbij te laten bungelen. Het was voor alle partijen flink investeren en hard werken, maar dat ging wel met veel plezier en prima resultaten.
Dat zou met immigrantenkinderen in de middelbareschoolleeftijd ook moeten gebeuren: stop met het rondzeulen van nieuwkomers, zet gezinnen met leerplichtige kinderen binnen een of twee weken na aankomst op een plek waar ze hoe dan ook minstens een half jaar blijven, en waar een specifieke intensieve opleidingsfaciliteit Nederlands is ingericht (op zijn minst alleen voor de kinderen). Duw die kinderen met zachte maar besliste dwang door zo’n intensieve cursus. Daarna zijn ze klaar voor het reguliere onderwijs.

Gerelateerd