<div class="lead">
Een symbool van onderdrukking verwijderen en de verheerlijking van fout gedachtegoed tegengaan, dáár ging het in de eerste instantie in Charlottesville om. De protesten hiertegen waren een marginale tegenbeweging. En laten we die alsjeblieft niet groter maken dan ze is.
</div>
In 1990 werden vier leden van de Centrum Democraten geïnstalleerd in de Amsterdamse gemeenteraad. Wij scholieren trokken naar het Waterlooplein om tegen het binnenhalen van deze extreem-rechtse sujetten te demonstreren. Er hing een rellerig sfeertje. Er vlogen dingen tegen de ruiten van de Stopera, scholieren geloof ik. Er werd geschreeuwd, gescandeerd. Verder gebeurde er weinig, maar het agressieve sfeertje beviel me allerminst. Je bent vóór het doel, maar tegen je medestanders &#8211; dat is toch vaak wat er gebeurt bij demonstraties.
De laatste jaren, met Geert Wilders als ijkpunt, wordt er nogal eens vergoelijkend op die Centrum-engerds van weleer teruggekeken. Onschuldige gekkies, of misschien zelfs wel lichtelijk visionaire gekkies: zij vertolkten toen al de onderbuikgevoelens die later gemeengoed werden. Maar als je de uitspraken van Hans Janmaat en zijn maten nog eens terugleest, schrik je je alsnog het apelazarus.
Democratische en juridische processen verjoegen de Centrum-engerds al snel uit de hoofdstad en later uit het land. De CD werd in 2002 ontbonden, niet lang daarna overleed Janmaat. Vier jaar eerder was de CP ’86 door de rechter verboden. Aan dit alles heeft ons demonstratietje op het Waterlooplein natuurlijk hoegenaamd niets bijgedragen.
Demonstreren heeft sowieso weinig zin, vrees ik. Een van de laatste demonstraties waarin ik meeliep was die tegen de dreigende oorlog in Irak, in februari 2003. Toen was George W. Bush de duivel. Opnieuw dat ongemak: links van mij liepen aanhangers van de Arabisch-Europese Liga gehuld in kaffiya’s ‘Allahu akbar’ te brullen, terwijl rechts van mij de Internationale Socialisten, eveneens met kaffiya’s om de hals gebonden, hun plicht als beroepsdemonstranten vervulden in hun stinkende antiglobalistenkloffies. Het koninkrijk Gods en de socialistische heilstaat – allebei zaken waar ik niet graag mee geassocieerd word. En helpen deed het ook in dit geval niet. Die oorlog kwam er, mét politieke steun van onze eigen regering.
<q class="pull-left">Het maken van die vergelijkingen werd door anderen ‘demoniseren’ genoemd (die post-Fortuynistische stoplap uit de kogel-kwam-van-links-doctrine).</q>
Is demonstreren dan totaal zinloos? Onlangs zagen we in Polen massale protesten tegen de wetswijzigingen die de regering van president Andrzej Duda wilde doorvoeren. De president sprak uiteindelijk toch zijn veto uit over die wetswijzigingen – maar kwam dat door de protesten van zijn eigen bevolking, of toch door de niet geringe diplomatieke druk vanuit Brussel?
U en ik, we weten het antwoord wel, hè?
<h3>Generaal Robert E. Lee en Jan Pietersz. Coen</h3>
Afgelopen weekend was er veel commotie, ook in Nederland, rondom de uit de hand gelopen manifestatie in Charlottesville van de extreemrechtse alt-rightbeweging, c.q. neonazi’s, c.q. white supremacists. Er gebeurde wat er nu eenmaal gebeurt als opgefokt volk samenkomt: dat rellerige sfeertje, die opwinding van vechtersbazen die bloed hebben geroken, de uitnodiging voor een lynchpartij. We zagen gestrekte armen de Heil Trump-groet brengen, we zagen swastika’s op vlaggen en getatoeëerd op borstkassen, er werd over ‘Blood and soil’ gezongen. En zowaar, er viel een dode en er vielen gewonden.
In Nederland werden vergelijkingen gemaakt met de aanhangers van Thierry Baudets Forum voor Democratie. En het maken van die vergelijkingen werd door anderen ‘demoniseren’ genoemd (die post-Fortuynistische stoplap uit de kogel-kwam-van-links-doctrine, altijd gebezigd wanneer iemand kritiek op rechts heeft). En de vergelijkers werden bedreigd, hun adressen gepost op sociale media, er gingen plaatjes van kogels rond. Business as usual, kortom.
Maar moeten we vrezen voor die alt-righters? Hoeveel mensen liepen er in die demonstratie mee? Zijn alle Trump-stemmers neonazi’s?
Ik heb het vermoeden dat het allemaal wel meevalt. Ja, dat is een linke uitspraak. Misschien heb ik ongelijk. Het is, zeker als het om het onvoorspelbare Trump-Amerika gaat, moeilijk onderscheid te maken tussen naïviteit en gezonde scepsis. Maar de reacties waren, zoals zo vaak, té hysterisch.
Hier een oxazepammetje voor uw overspannen gedachten: wat was ook alweer de aanleiding voor die alt-right-demonstratie? Die lijkt geheel ondergesneeuwd in alle commotie.
<q class="pull-left">Ik heb het vermoeden dat het allemaal wel meevalt. Ja, dat is een linke uitspraak. </q>
In Charlottesville, in het zuiden van de VS, stond een standbeeld van generaal Robert E. Lee, opperbevelhebber van het Confederatieleger gedurende de Amerikaanse Burgeroorlog. Het Confederatieleger – dat vertegenwoordigde de zuidelijke staten, die zich in 1861 hadden afgescheiden van de noordelijke, met als voornaamste reden dat men de slavernij in stand wilde houden. Het stadsbestuur van Charlottesville heeft er, kortom, voor gekozen een symbool van onderdrukking te verwijderen. Dat is iets anders dan de geschiedenis schoonpoetsen. Het is: verheerlijking van fout gedachtegoed tegengaan.
Het verwijderen van dat standbeeld is een positieve, progressieve daad. Dát is de hoofdbeweging in Charlottesville, en die hoofdbeweging heeft een marginale tegenbeweging opgeroepen. Laten we die niet groter maken dan ze is. Sterker: als we zo bang zijn voor alt-right in Nederland, laten we dan een voorbeeld nemen aan die hoofdbeweging uit Charlottesville.
Onder het Noordzeekanaal loopt een tunnel die Amsterdam met de Zaanstreek verbindt: de Coentunnel. Vernoemd naar een van de allergruwelijkste schoften uit de Nederlandse geschiedenis. Een onvoorstelbaar wrede en meedogenloze massamoordenaar, die op de Indonesische Banda-eilanden vele duizenden slachtoffers heeft gemaakt. In zijn geboorteplaats Hoorn staat een standbeeld van hem, waar al jaren veel om te doen is. Natuurlijk moet zo’n standbeeld weg. En natuurlijk – het is al vaker bepleit – moet de Coentunnel een andere naam krijgen.
Om dit voorstel meteen maar even met een ander heet hangijzer in verband te brengen: misschien is ‘Ketikotitunnel’ een aardige naam. Bekt ook nog eens lekker. O, extreem-rechts zal ook in Nederland een tijdje mokken, misschien zelfs demonstreren. Maar hé, weet je nog dat ze een boycot aankondigden toen de Hema Zwarte Piet in de ban deed? Nou, inmiddels halen ze er allemaal gewoon weer hun rookworstjes, hoor. Zo zullen ze ook de Ketikotitunnel hooguit een paar dagen of weken mijden. Maar uiteindelijk zal gewoon de dag aanbreken waarop gemak het van principes wint. En dan nemen ze toch die ene afslag – de afslag die in eerste instantie de diepe duisternis in leidt, maar ervoor zorgt dat je uiteindelijk weer bovenkomt, waar het licht is.