Liberale twisten
Het was alsof Mark Rutte zijn links-liberale zuster meteen wilde overtroeven. De dag nadat Femke Halsema haar boek Geluk! Voorbij de hyperconsumptie, haast en hufterigheid presenteerde, kwam de VVD-voorman met een GroenRechts-pamflet. Daarin wil hij korte metten maken met links milieumoralisme en het idee dat we moeten consuminderen. Een volle tank en een schoon milieu laten zich volgens Rutte prima met elkaar verenigen. Op de website van zijn eigen partij is te lezen: &#8216;Mensen moeten zuiniger met energie leren omgaan.&#8217; Maar &#8216;anders gaan leven&#8217;, zoals de Vlaamse evenknie van GroenLinks zich ooit durfde te noemen, vindt Rutte iets voor geitenwollensokken. Hij zet al zijn kaarten op de technologie, innovatie is zijn toverstaf.
De grootste bedreiging die de groenrechtse denker ziet, is dat we &#8216;voor onze energie afhankelijk worden van de Poetins en ayatollahs van deze wereld&#8217;. Kernenergie beschouwt hij als de eerste stap naar onafhankelijkheid. Als rechtgeaard optimist maakt hij aan het kernafval en aan de beperkte voorraad eenvoudig winbaar uranium geen woorden vuil. Wel geeft Rutte toe dat we er met kernenergie alleen niet komen. Daarom wil hij inzetten op duurzame energiebronnen. Niet door er geld in te steken. Rutte acht het juist nodig hard te snoeien in het woud van subsidieregelingen van SenterNovem, het agentschap van het ministerie van Economische Zaken dat als opdracht heeft groene innovatie te stimuleren. Al die subsidies kweken alleen maar afhankelijkheid, vindt de liberaal die heilig gelooft in de zegeningen van de markt. De staat mag alleen tijdelijk investeren in onderzoek en in experimentele toepassingen. Ook is het de overheid toegestaan een duwtje in de rug te geven door de afname van duurzame producten te garanderen.
Als bewijs van zijn &#8216;stelling dat het niet om geld gaat, maar om marktperspectief&#8217; verwijst Rutte naar een tuinder uit Bleiswijk die zijn kassen verwarmt met aardwarmte. Een niet al te slim gekozen voorbeeld. De door hem in het zonnetje gezette tomatenkweker zegt aan de telefoon dat hij nooit aan het geothermische avontuur had durven beginnen als hij niet een miljoen euro subsidie van SenterNovem had ontvangen.
Pijnlijk
Mooi dat Rutte op papier zijn geloof belijdt in zonne-energie, windturbines op zee en de tweede generatie biobrandstoffen. Maar in werkelijkheid vermindert hij de kansen dat ze doorbreken. Zolang we andere, vervuilende energiebronnen zoals kolen niet duurder maken door er een CO2-belasting aan te hangen &#8211; waar Rutte tegen is &#8211; redden ze het niet zonder subsidie. Zijn oplossing dat de overheid zich als een betrouwbare klant opstelt, is alleen voldoende als ze een hogere prijs betaalt dan voor andere energiebronnen. Als Rutte dat bedoelt, is het gewoon een verkapte vorm van subsidie. Mag dat ook niet van hem, dan licht hij alle nu nog niet rendabele vormen van duurzame energie pootje.
Ruttes alternatief is de milieuproblemen aan te pakken bij de bron, door producten als auto&#8217;s, koelkasten en televisies schoner te maken. Hij vindt dat Europa eisen moet stellen aan consumentenartikelen om bedrijven tot innovatie te prikkelen. Pijnlijk alleen dat zijn eigen partij niet handelt naar dit groene credo. Onlangs stemde de VVD-fractie in het Europees Parlement voor een tragere invoering van scherpere eisen aan auto&#8217;s. Europarlementariër Toine Manders verklaarde zijn stemgedrag aldus: &#8216;Europa heeft nog een sterke auto-industrie. Het zou zonde zijn als we die om zeep helpen.&#8217;
In Ruttes utopie toeren we straks allemaal vrolijk rond in schone auto&#8217;s. Hij noemt het een illusie dat we het gedrag van automobilisten kunnen veranderen. Blijkbaar is hij even vergeten dat ook de VVD denkt dat de files niet te bedwingen zijn zonder de invoering van rekeningrijden. Minister Cramer wist vorige week in de Kamer te melden dat het aantal auto&#8217;s in Nederland zonder ingrijpen in de periode tot 2040 met vijfenzeventig procent groeit. Hoe optimistisch moet je zijn om te geloven dat daar tegenop is te innoveren en asfalteren?
Hufterig
In reclamespotjes van GroenLinks rijden tegenwoordig stralende lieden rond in hybridewagens. Dat wekt de indruk dat ook die partij afstand heeft genomen van het idee dat we moeten consuminderen. Rutte vindt Femke Halsema in elk geval aan zijn zijde in zijn afkeer van het geheven vingertje. Moraliseren leidt tot schuldgevoel, maar zal onze levensstijl niet veranderen, schrijft ze in haar essay. Toch gelooft ze niet dat het wenselijk is dat groene technologie het behoud van onze levenswijze mogelijk maakt. In haar boekje ontpopt Halsema zich tot een heuse cultuurfilosofe. Ze meent dat we in een hyperconsumentistische samenleving leven waarin een grenzeloos verlangen naar nieuw bezit ons drijft. Om mee te komen in de ratrace en de buren af te troeven, gedragen we ons gehaast en hufterig.
Net als haar collega op rechts beschouwt Halsema zichzelf als liberaal. Maar in haar ogen is een vrij individu meer dan een consument. Volwaardige zelfontplooiing schetst ze, zich pikant genoeg op CDA-ideoloog Herman Wijffels beroepend, als een sociaal proces dat uitmondt in verantwoordelijkheid voor de gemeenschap. De politiek heeft de opdracht bij te dragen aan dit bredere vrijheids- en emancipatieideaal. Zij moet burgers in staat stellen alternatieve routes naar geluk te vinden.
Overbodige spulletjes
Halsema mag in de media graag koketteren met haar kooplust. Ook dit boekje opent met een passage waarin ze wil laten zien dat niets menselijks haar vreemd is. Ze vertelt hoe ze zwicht voor het verlangen van haar zoontje naar nieuwe sportschoenen en hoe ze zichzelf na een weekje hard werken troost met overbodige spulletjes. Ze weet donders goed dat haar geluk elders te vinden is. Blijkbaar is dat niet afdoende om haar gedrag te veranderen. Maar als iedereen net als zij heus wel snapt dat waarlijk geluk niet schuilgaat in het de ogen uitsteken van de buren, wat helpt het dan als de overheid ons alternatieven voor het hyperconsumentisme wijst?
Wie het nodig acht grenzen te stellen aan consumptie die de planeet te zwaar belast, zal met politieke plannen moeten komen. Voor een leider van een partij die &#8216;groen&#8217; in het vaandel draagt, heeft Halsema opmerkelijk weinig concreets te melden over hoe een duurzame samenleving dichterbij kan komen. Ze looft Marianne Thieme die de gevolgen van vleesconsumptie voor het klimaat en de biodiversiteit onder de publieke aandacht heeft gebracht, maar zwijgt over wat ze eraan wil doen. Ze constateert dat de ontwikkeling van duurzame energie geen gelijke tred houdt met het wereldwijde gebruik van fossiele brandstoffen, maar naar een idee hoe die ontwikkeling te keren, is het vergeefs zoeken.
Waar Rutte wegdroomt in blind technologisch optimisme, verliest Halsema zich in filosofische bespiegelingen die nauwelijks politieke uitwerking krijgen. Weinig woorden zijn momenteel zo populair als &#8216;duurzaam&#8217;. Maar de leiders van groenlinks en groenrechts slagen er niet in er een overtuigende invulling aan te geven en er politieke munt uit te slaan.

Gerelateerd