Het rechtspopulisme dringt ons dit afrekeningsreferendum op met kennisgebrek en arrogantie, het linkspopulisme met verjaarde vooroordelen en brutale willekeur.

Een onhebbelijkheid van het debat over het referendum op 6 april is dat het niet gaat over de vraag waar het over gaat. Die vraag is of wij voor of tegen het associatieverdrag met Oekraïne zijn, maar de platte werkelijkheid is dat het nu is geframed als een tevredenheidsonderzoek over de EU. De nog grotere onhebbelijkheid is dat de nee-stemmers die valse inzet niet slechts constateren en er hun voordeel mee doen, maar dat zij niets nalaten om die vervalsing te rechtvaardigen. Toen de indieners erachter kwamen dat ze het verdrag slecht hadden gelezen, toen ze begonnen toe te geven dat ze het verdrag niet erg snapten, en toen ze begonnen door te krijgen dat er al tientallen andere associatieverdragen bestonden die nergens tot sluipende lidmaatschappen hadden geleid, toen begonnen ze de doelpalen te verzetten en werd het referendum omgetoverd tot een afrekenmoment: bent u ook helemaal klaar met Brussel? Waarbij Brussel staat voor machtswellust, blind doorintegreren, geldverspilling, ondemocratische ambtenarij, luchtfietserij van een zichzelf bevredigende postmoderne elite.

Afgelopen zondag zaten in het tv-programma Buitenhof de Vlaamse Europarlementariër Kathleen van Brempt (sociaal-democratische SPA) en haar Nederlandse SP-collega Dennis de Jong tegenover elkaar. Plaatsvervangende schaamte is geen beste raadgever in de analyse van het politieke debat, in de democratie mag iedereen zijn mening laten horen. Van vaderlandshaat of chauvinisme denk ik ook geen last te hebben, een Nederlands standpunt is me niet per se sympathieker dan een Vlaams of andersom, maar deze discussie bracht me in het nauw.

Onze Dennis de Jong besloot om de Belgische gaste eens een lesje weg-met-Europa te geven en en passant de sociaal-democraten alle tekortkomingen van de EU van de laatste dertig jaar in rekening te brengen. Het zijn steevast de sociaal-democraten die gemene zaak maken met liberalen en christendemocraten, verantwoordelijk zijn voor het gedoe met de euro, ruim baan geven aan de grote multinationals en de banken en onze verzorgingsstaat via Schengen in de uitverkoop zetten. ‘Houd u daar eindelijk eens mee op,’ beet De Jong De Brempt toe. ‘Excuseer?’ reageerde ze tot tweemaal toe verbouwereerd op het gestrekte been van de SP’er, maar die ging gewoon door. Sterker: hij scheen volstrekt doof voor het beleefde verweer van De Brempt dat ze gekomen was voor een debat over het associatieverdrag en niet om persoonlijk verantwoording af te leggen voor iets wat nog niet eens een feit is, namelijk dat de multinational Monsanto ons straks vanuit wingewest Oekraïne met Frankensteinvoedsel gaat vergiftigen.

Even kwam de gedachte bij me op dat linkspopulisme nog erger is dan rechtspopulisme.

Aan het argument dat het associatieverdrag clausules bevat die hogere Europese standaarden zullen invoeren, de Oekraïense corruptie zullen bestrijden, de rechtsstaat zullen bevorderen en de Oekraïners allesbehalve vrije doortocht naar de West-Europese arbeidsmarkt zullen geven, had De Jong in geenpeilstijl geen enkele boodschap: het was tijd om met de EU af te rekenen, maar vooral ook om met de sociaal-democraten af te rekenen. En ach, voor de gelegenheid ook maar met een willekeurige klassenvijand. Even kwam de gedachte bij me op dat linkspopulisme nog erger is dan rechtspopulisme: waar de laatsten nog ‘eerlijk’ zijn over hun afkeer van Brussel alleen, maakt de SP dubbel misbruik van het referendum. Het rechtspopulisme dringt ons dit afrekeningsreferendum op met kennisgebrek en arrogantie, het linkspopulisme met verjaarde vooroordelen en, zie Dennis de Jong, ook nog eens met brutale willekeur.

Dat ze nee aankruisen is hun goed recht, maar het is een gotspe dat de verdedigers van een ja/nee-referendum over een ingewikkeld verdrag van 323 pagina’s dat zonder machinaties en volgens de regels tot stand is gekomen, zich zonder blikken of blozen verdedigers van de democratie noemen.