<div class="wpg-element lead-bold">
Toen ik begin jaren tachtig filosofiecolleges liep, was er nog geen &#8216;Maand van de filosofie&#8217; die werd uitgevent in kranten en actualiteitenrubrieken. Filosofie werd in die tijd nog gezien als een behoorlijk obscure bezigheid. 
</div>
<div class="wpg-element paragraph">
Ik herinner me de enthousiaste bijval die je kreeg van wat ik maar even kruidenvrouwtjes noem, die meenden in jou een spirituele reisgenoot te herkennen. &#8216;Nee, nee,&#8217; zei ik dan snel, &#8216;het is gewoon heel veel lezen, Kant en zo.&#8217; Nou, daar hadden ze wel hun bedenkingen bij, want Rudolf Steiner had gezegd of Madame Blatavsky&#8230; Waarna einde wederzijdse interesse.
Nu wordt de filosofie omarmd, zelfs door managers en modemagnaten, en die opmars is alleen maar verheugend. Maar toen ik het thema hoorde dat dit jaar aan de orde komt in de filosofiemaand, waande ik me toch even in de jaren vijftig. &#8216;Verzoening.&#8217; Meteen zie ik het werk voor me van F.J.J. Buytendijk, de beroemde Nederlandse wijsgerig antropoloog en psycholoog, die school maakte met boeken als Het kennen van de innerlijkheid en De vrouw. Haar natuur, verschijning en bestaan. Het betere, want beslist ongrijpbare fenomenologische werk, met veel &#8216;verstehen&#8217; en &#8216;betekenisvolle ontmoetingen met de ander&#8217;.
Mijn vader had Buytendijk in zijn kast staan, het hogere, poëtische spreken over &#8216;wezen&#8217; en &#8216;essentie&#8217; was de rigueur. In Nederland heeft het Franse existentialisme meteen een progressief-katholiek sausje gekregen, het had erger gekund maar ook interessanter, want nu ging het de hele tijd maar over dialoog en verzoening, en van een fijn filosofisch conflict kwam het nooit.
Afijn, die tijden zijn kennelijk weerom. Ik lees dat Tariq Ramadan &#8216;de Europese identiteit en de islam&#8217; gaat verzoenen, en dat lijkt me nog geen kleinigheid, twee zulke vage grootheden. Ik stel me er concreet dit bij voor: &#8216;Wij moslims zullen homo&#8217;s accepteren, als ze maar niet in het openbaar zoenen.&#8217;
Ik geloof niet dat je doelgericht naar verzoening kan streven. Of beter gezegd: dat kan alleen als je zelf geen direct belanghebbende bent. Ik bedoel dit: er zijn uiteraard mensen en instellingen wier taak het is partijen &#8216;tot verzoening&#8217; te brengen: bestuurders, (scheids)rechters en maatschappelijk werkers doen niet anders, dat is hun professionele taak. Maar kan je, als je zelf partij bent, meteen op zoek gaan naar verzoening? Is het niet eerder zo, dat &#8216;het verzoenende moment&#8217; &#8211; ik begin automatisch te zalven &#8211; je overkomt, zoals een ruzie na enige tijd, wat schermutselingen en meestal ook goedmaakseks, bijgelegd kan worden?
Wie ogenblikkelijk op verzoening afstevent, loopt kans het conflict te verdoezelen en een vrede te sluiten die wel lief is maar ook wankel, want niet onderbouwd.
Bert Keizer, de verpleeghuisarts en filosoof die zo illusieloos kan schrijven over oude mensen en de dingen die niet voorbijgaan, is vooral geïnteresseerd in verzoening met jezelf. Hij bedoelt daarmee dat je op de klok van je leven moet leren kijken om te zien hoe laat het is. Zeventigjarigen die plotseling op zoek willen naar hun innerlijk, het liefst in India natuurlijk &#8211; daar heeft hij zo zijn twijfels over. Ik voel dat zeer met hem mee. Zoals Quentin Crisp al snedig opmerkte: &#8216;Als je eigenlijk balletdanser wilt worden, maar je bent al veertig jaar varkensfokker, beschouw jezelf dan maar als een varkensfokker.&#8217;
Maar weer: je streeft toch niet naar zelfverzoening? Het lijkt me zelfs gevaarlijk om dat op achttienjarige leeftijd te doen, je wordt er ouwelijk van en lelijk. Hooguit moet je op zeker moment constateren dat je jezelf verzoend hebt met iets dat onacceptabel leek. De verzoening is dan een toegift van een langdurig, innerlijk gevecht. En laten we het niet te mooi maken: vaak speelt vermoeidheid hier een beslissende rol.
De dag voordat mijn moeder stierf, was zij al zeer ziek en bezig dood te gaan. Ze wenkte me dichterbij, en fluisterde: &#8216;Ik geloof dat ik een andere psychiater nodig heb.&#8217; Dit, terwijl haar organen het begaven.
Ik was verbijsterd en ook ontroerd door zoveel levenszin, vlak voor het einde. Ik geloof niet dat mijn moeder zich verzoend heeft met haar dood, en ik geef haar groot gelijk. Als je geen keuze hebt, is verzoening een ander woord voor chantage. En als je wel iets te kiezen hebt, kan die verzoening nog wel even wachten.
Ik ben bezig te berusten in iets dat mij lang onverzoenlijk leek. Mijn biologische moeder heeft mij na vijfenveertig jaar geschreven dat ik het product ben van een verkrachting. Ik geloof haar niet zo erg, want dat verhaal heeft ze nooit eerder verteld. Ik meen dat ze het later heeft verzonnen, om zichzelf met een en ander te verzoenen. Ik voelde me aanvankelijk ernstig bezoedeld. Nu merk ik dat de kwestie me steeds minder begint te interesseren. Geen verzoening, maar onverschilligheid zal me redden.
</div>