‘Onlangs, op een congres, realiseerde ik me weer wat voor onzinnige noemer het begrip “wetenschapsfilosofie” eigenlijk is. Ik bevond me tussen mensen die totaal uiteenlopende disciplines bestuderen: specialisten in de negentiende-eeuwse scheikunde of in de zeventiende-eeuwse natuurkunde die met elkaar het begrip “oorzakelijkheid” bediscussieerden. Zo’n bijeenkomst illustreert voor mij hoe naar binnen gekeerd de wetenschapsfilosofie vaak is. Ik zie het als mijn taak om ook het maatschappelijk effect van een wetenschappelijk discours bloot te leggen. Als wetenschapsfilosoof bestudeer ik de neuro-economie: een driekoppig monster opgebouwd uit psychologie, neurowetenschap en economie. Het is een nieuw onderzoeksgebied dat zich voorlopig alleen nog afspeelt in kelders van ziekenhuizen, waar de MRI-scanners staan. Neuro-economen onderzoeken de manier waarop mensen keuzes maken. Ze verwerpen het mensbeeld waarop de huidige economie gestoeld is: een puur rationeel individu dat alleen in zijn eigen belang handelt. Neuro-economen bestuderen de mens als een sociaal wezen dat door allerlei onbewuste invloeden in zijn handelen wordt gestuurd. Die kennis kan onze economie ingrijpend veranderen: het schijnt dat de helft van de honderd grootste bedrijven ter wereld al neuromarketingtechnieken inzet. Het is nog te vroeg om te zien wat het maatschappelijk effect van dit soort denken is. Wel is het van belang om de neuro-economie kritisch te volgen. Ze draagt bij aan de voortdurende neurobiologisering van ons zelfbeeld. We zouden ons moeten afvragen: wat is de consequentie van de metaforen die de wetenschap ons aanreikt? Nemen we genoegen met de metafoor dat wij ons brein zijn, en realiseren we ons wat die aanname met zich meebrengt? Gaan we nu meer investeren in manieren om mensen te besturen via hun brein? Willen we dat? De discussie wordt te vaak gevoerd vanuit één dominant wetenschappelijk perspectief dat we veel te gemakzuchtig accepteren. Ook als zo’n metafoor niet waar blijkt, kan die ons zelfbeeld toch lange tijd beïnvloeden.’