<div class="wpg-element lead-bold">
<p>Marja Vuijsje schreef een biografie van Joke Kool Smit, wegbereider van de Tweede Feministische Golf. ‘Ik denk dat veel kinderen uit strenge moslimgezinnen zich in het verhaal van Joke Smit kunnen herkennen.’ </p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p>Biografe Marja Vuijsje (1955) was twaalf toen het artikel &#8216;Het onbehagen van de vrouw&#8217; van Joke Kool Smit verscheen. Vrouwen, schreef Smit, behoorden hetzelfde te verdienen als mannen, moesten carrière maken en invloedrijke posities gaan bekleden. Ze bepleitte een eerlijker verdeling van huishoudelijke taken &#8211; kinderen sámen opvoeden was toen een revolutionaire gedachte. Smits roep om meer gelijkheid luidde de Tweede Feministische Golf in. Samen met Hedy d&#8217;Ancona richtte ze de actiegroep Man Vrouw Maatschappij op, en heel voorzichtig drong tot politiek Den Haag de noodzaak van emancipatiebeleid door.</p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<h3>&#8216;Zo’n plichtsgetrouwe oudste dochter&#8217;</h3>
<p>Toen Vuijsje het essay onlangs teruglas, viel haar op hoe &#8216;fris&#8217; de tekst nu nog is. Vuijsje raakte midden jaren zeventig bij de vrouwenbeweging betrokken. &#8216;In het groepje waarin ik in eerste instantie verzeild raakte, werden vooral boeken gelezen. De vrouwenbeweging heeft met me gedaan wat Joke Kool Smit graag wilde, het heeft me &#8220;verheven&#8221; uit de stand van een werkend meisje &#8211; ik was typiste &#8211; naar een leven in een intellectueel milieu.&#8217;</p>
<p>Joke Smit had niet alleen hemelbestormende ideeën over vrouwenemancipatie, maar leidde ook een niet-doorsnee persoonlijk leven. Ze trouwde, kreeg kinderen, ging scheiden, had een relatie met een vrouw en eindigde haar leven (ze stierf in 1981 aan borstkanker) op haar achtenveertigste met een man die zestien jaar jonger was dan zijzelf.</p>
<p>&#8216;Wat ik mooi vond, was de contemporaine geschiedenis die in haar leven besloten ligt,&#8217; zegt Vuijsje. &#8216;Zo&#8217;n plichtsgetrouwe oudste dochter uit een christelijk onderwijzersgezin die altijd maar het goede voorbeeld moest geven. Haar onvermogen om er zomaar op los te leven raakte me.&#8217;</p>
<p>Waarom?<br />&#8216;Omdat ik het herken en omdat het haar kwetsbaarheid liet zien. Wat me ook in haar vertederde, was haar liefde voor boeken &#8211; op haar veertiende las ze Multatuli.&#8217;</p>
<p>Lezen als toevlucht?<br />&#8216;Ja, met een boek in je hand ben je nooit helemaal alleen. Joke Smit groeide op in een nogal benauwd geheelonthoudersmilieu in Vianen. Je ziet bij haar een rechte lijn tussen haar gedachtegoed als puber, toen ze ook onafhankelijk wilde zijn, en haar denkbeelden toen ze stierf. Toch heeft ze nooit met haar milieu gebroken en dat vind ik mooi. In die tijd gebeurde dat veel: hoe vaak werd God niet voor Marx ingeruild? Ik denk dat veel kinderen uit strenge moslimgezinnen zich in het verhaal van Joke Smit kunnen herkennen. Het geschipper, de vraag: wat vertel ik thuis wel en wat vertel ik niet? Ze verzweeg jarenlang voor haar ouders dat ze alcohol dronk, omdat dat pijnlijk voor ze zou zijn. Wij leven in een tijd dat er geen taboes mogen zijn, terwijl je ook uit respect dingen voor je ouders kunt achterhouden.&#8217;</p>
<p>VN-columniste Renate Rubinstein moest niets van het feminisme van Joke Smit hebben.<br />&#8216;Nee, ze vond het een beweging van tirannieke figuren. Bovendien was ze allergisch voor alles dat zweemde naar collectiviteit. &#8220;Volkscommissaris Smit&#8221; noemde ze haar, ja, dat was pijnlijk, dat kwam hard aan. Ze verschilden van opvatting over de rol van de intellectueel. Renate vond dat je vrij moest zijn, dat je je niet aan een beweging moest binden. Terwijl Joke Smit juist bepleitte dat vrouwen die de macht van het woord hadden zich voor anderen moesten inzetten. Joke had zo gehoopt in Renate een medestander te vinden. Nu werd ze weggezet als een van die sektarische wijven die de vrouwelijke sekse alleen maar in diskrediet bracht.&#8217;</p>
<p>Van de hand van Roos Wouters (34) verschijnt binnenkort het boek: Fuck! Ik ben een feminist. Ze is moeder van twee kinderen, volop aan het werk tot ze haar zoontje een keer bij de crèche vergeet op te halen. Dan stort ze in.</p>
<p>Vuijsje: &#8216;Toen ik over haar boek hoorde, dacht ik: dit is het nieuwe onbehagen bij de vrouw. Joke Smit was vóór een werkdag van vijf uur, zo konden mannen en vrouwen samen voor hun kinderen zorgen. Vergis je niet, er is in de afgelopen veertig jaar veel veranderd. Vroeger hadden de meeste vrouwen alleen lagere school, kregen ze alleen rotbaantjes. Nu worden ze ook rechter of medisch specialist. Maar de arbeidsmarkt blijft ingericht op fulltime werken. Het is goed dat Wouters opnieuw aankaart hoe belangrijk het is dat kinderen bij de opvoeding ook op hun vader moeten kunnen rekenen.&#8217;</p>
<p>Hoe zou er nu tegen Smit worden aangekeken?<br />&#8216;Ik denk dat de vrouwen van nu veel dichter bij Joke Smit staan dan de babyboom-generatie destijds. Deze meiden zijn praktischer, ze constateren dat er iets mis is en pakken dat aan. Zo was Joke Smit ook. Heel zelfbewust.&#8217;</p>
<p>Marja Vuijsje, <i>Joke Smit. Biografie van een feministe</i>, Atlas, 496 pagina’s, € 24,95</p>
</p></div>
