<div class="lead">
‘Een schrijver die zichzelf censureert, had geen schrijver moeten worden&#8217;, schrijft Kluun in het voorwoord van DJ. In zijn nieuwe roman is hij een loser, een klootzak, een burgerkloot, en een onvoorstelbare oetlul. Vrij Nederland is tevreden, Kluun. Geniet ervan.
</div>
‘Come on, Kloen,’ zegt de bevallige, voormalige paaldanseres Venice tegen hem. Want in de Verenigde Staten spreken ze de naam Kluun op z’n Amerikaans uit. Iets later in het verhaal zit Kluun samen met zijn studievriend Thorwald van Gestel, de inmiddels wereldberoemd geworden DJ Thor in een privévliegtuig dat ze naar een vermaard dance-festival in de woestijn van Nevada voert. En weer ziet Kluun kans om het gelijknamige personage dat hij van zichzelf maakt in zijn nieuwe roman DJ af te schilderen als een Brabantse boerenlul die tot zijn eigen verrassing de Grote Oversteek gemaakt heeft en onwennig rondbanjert in die nieuwe wereld. ‘&#8221;Please stay away from the door, mister Kloen,” zei de piloot.’
Dat is geen incident, maar het behoort tot een patroon: Kluun volvoert in DJ een geraffineerd spel met zijn levensfeiten, zijn imago, of liever: met het merk dat hij van zichzelf gemaakt heeft. Zijn eerste strategie is: sympathie winnen bij de lezers. Hoe doe je dat? Door te laten zien dat hij – althans zijn alter ego – vooral niet meer is dan de lezer. Glamour mag dan, maar daaraan verbonden is uiteraard een nog grotere schaduwkant. Dat Kluun zoals dat heet een succesauteur is, dat zijn debuutroman Komt een vrouw bij de dokter het bestverkochte Nederlandstalige debuut aller tijden was, voorkwam niet dat hij (in de weergave van DJ) na de scheiding van zijn tweede echtgenote, hun riante huis in Amsterdam-Zuid moest verruilen voor een gemeubileerde huuretage in De Pijp. Zijn kinderen ziet hij volgens een omgangsregeling. Financieel zit hij aan de grond, zijn boekhouder adviseert hem met klem op de kleintjes te letten. Ook heeft hij al vijf jaar geen werk gemaakt van de aangekondigde familieroman die hij zou schrijven, dus zijn uitgever zit hem beleefd, maar vasthoudend op de hielen. Daten op Tinder lukt niet best, dus van de verhoopte seksuele vrijheid komt weinig terecht. Nou ja, op die wanhopig flirtende gescheiden moeder van het schoolplein na, die hij in zijn bed weet te krijgen. Het zicht op haar uitnodigende billen tijdens de dampende actie bezorgt hem een goed gevoel, maar dat verandert als kort daarna het hele schoolplein weet heeft van hun éénnachtsamourette. Incluis zijn ex-echtgenote die haar minachting voor zijn in haar ogen nogal sneue keuze niet verbergt. De man is kortom een loser geworden. En verliezers vinden we (als lezers en kijkers) behaaglijk zielig, omdat we het daarbij vergeleken zelf zo slecht niet hebben.
<q class="pull-left">Zijn eerste strategie is: sympathie winnen bij de lezers. Hoe doe je dat? Door te laten zien dat hij – althans zijn alter ego – vooral niet meer is dan de lezer. </q>
Dan – we zijn nog in de fase van de openingszetten in DJ – gaat de tweede strategie in werking. Tot dan toe is Kluun de goedmoedige sukkel van het soort dat het in reclamefilmpjes altijd zo goed doet: de man die er alleen niks van bakt, die zonder hulp van zijn wijs naar seksegenoten knipogende vrouw niet kan koken, eigenlijk niks kan, behalve man zijn, een deerniswekkend maar vertederend lid van de zwakke sekse. Hoogstens inzetbaar als verwekker. Zo’n man dus met wie je er als vrouw een kind bij hebt.
Maar dat beeld krijgt een barstje wanneer Kluun geleidelijk de klootzakkerige kant van zijn sukkelige zelf mobiliseert. Dat hij Oost-Europese escortdames laat komen op zijn armoedige etage in De Pijp is misschien tot daaraan toe – zo’n alleenstaande man die geen prijzen wint in de liefdesloterij wil ook weleens wat… Akkoord, Kluun is nu zo kleinbehuisd dat hij op een slaapbank de nacht doorbrengt, maar moeten de lichaamssappen dan per se vloeien op de grond gelegde matras waar zijn dochtertje af en toe op mag slapen? Menig zorgzame ouder zal hierbij al eigen gedachten hebben en dan moet het nog maar beginnen in DJ, waar het van kwaad tot erger gaat.
Uiteindelijk wordt de overtreffende trap van klootzakkerij (in de ogen van zijn lezers) bereikt, en Kluun speelt daarbij meesterlijk met zijn imago. Dat hij in zijn semi-autobiografische debuutroman verhaalt hoe hij aan de zwier ging met andere vrouwen, terwijl zijn echtgenote aan kanker aan het sterven was, dát kan hem vermoedelijk nog vergeven worden. Want: nou ja, mannen zijn mannen en hij kon het niet aan, emotioneel dan, weet je, zegt de vergoelijkende lezeres vanuit haar warme, vergevende hart. Maar je kinderen de dupe laten zijn van je overzeese hoeren en snoeren, en die verdovende drugs, terwijl zijn eigen vrouw er alleen voor staat, dat maakt je op het schoolplein vast niet populair onder de verontwaardigde afhaalmoeders en de bezorgd kijkende begripvaders.
Je kunt niet zeggen dat Kluun de lezer niet gewaarschuwd heeft. In het ‘Woord vooraf’ van zijn zorgvuldige gecomponeerde roman lezen we in kenmerkend gemeenzame taal deze programmatische aankondiging: ‘Een schrijver die zichzelf censureert, had geen schrijver moeten worden. Piëteit, loyaliteit, terughoudendheid, discretie en mededogen zijn prachtige deugden, maar een schrijver dient er zijn reet mee af te vegen.’ Zijn reet.
<q class="pull-left">Piëteit, loyaliteit, terughoudendheid, discretie en mededogen zijn prachtige deugden, maar een schrijver dient er zijn reet mee af te vegen.’ Kluuns reet.</q>
Daarna wordt het tijd voor de derde strategie: nadat hij zich als sympathie genererende loser en spanning genererend klootzakje heeft gepresenteerd – een brave loser is tenslotte saai – komt het volgende aspect van zijn persoonlijkheid tot uiting: Kluun de kleine man. Kluun de burgerkloot, zeker in vergelijking met de larger than life jeugdvriend Thorwald die hij zal gaan (her)ontmoeten. Thor is een soevereine, ongebonden loner, edelmoedig en groots – zolang hij niet gedrogeerd is. Een wereldster, waarbij het nationale succes van Kluuns boeken verbleekt. Kluun was eigenlijk altijd al jaloers op hem, Thorwald kon alle meisjes krijgen, hij had altijd meer geld, deed de dingen die hij echt wilde.
Een Eyeworks-achtige productiemaatschappij engageert de berooide schrijver om met behulp van een Amerikaanse filmcrew DJ Thor in hartje Las Vegas te interviewen, op basis van een wel erg smalle verbintenis: hun Brabantse studietijd van weleer. Dat filmportret moet zo ranzig mogelijk worden, zo luidt zijn opdracht, in het kader van seks, drugs &amp; dance.  Daar gáát Kluun het burgermannetje, en uiteraard lukt weer niks. Ook nog buiten zijn schuld, wat het nog erger maakt. Dat levert de ene na de andere komische scène op. Telkens weer is hij een misfit, met zijn blote welvaartsbuikje temidden van de dunne modellen, om nog maar te zwijgen over zijn criant misplaatste puntschoenen, waarvoor hij ook al publiekelijk op zijn kop kreeg van Arno Kantelberg in de moderubriek in de Volkskrant. Het was een hele toer tijdens het lezen van DJ om niet steeds hard in de lach te schieten, uit piëteit met de omstanders. Want daar hijst Kluun zich weer in een nylon faraopak, waarmee hij goede sier hoopt te kunnen te maken op een ultra hippe woestijndanceparty. Daar wordt hij nagejaagd door zijn volhardende uitgever die hem herinnert aan zijn verzaakte verplichtingen; door de inmiddels wanhopige productiemaatschappij, daar hij almaar niet ‘levert’; door zijn advocate die hem probeert te beschermen tegen de acties van zijn juridisch tot de tanden bewapende ex-vrouw; door zijn ex-vrouw die het niet pikt dat hij ver weg aan het ‘feesten’ is, terwijl hij er voor zíjn kinderen op het schoolplein had moeten staan; door zijn kinderen, die vergeefs met de buiten zijn schuld offline geraakte vader proberen te skypen. Op alle fronten faalt hij. Geen moment rust heeft hij. Hij is op de meest exclusieve, luxe plek ter wereld in nog exclusiever trendy gezelschap dat het er eens lekker van neemt, genotmiddelen zijn talrijk, maar de geplaagde antiheld Kluun geniet niet. Hij lijdt. Hij komt niet los van zijn mierenbesef van verplichtingen en verantwoordelijkheden. Geen krekeltalent voor poëtische destructie, metaforisch gezegd. ‘Een onvoorstelbare oetlul’ wordt hij genoemd.
<figure id="post-349871 media-349871" class="align-center"><img decoding="async" src="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2017/02/HH-62363202.jpg" srcset="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2017/02/HH-62363202-320x213.jpg 320w, https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2017/02/HH-62363202-640x426.jpg 640w, https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2017/02/HH-62363202-1280x853.jpg 1280w, https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2017/02/HH-62363202-1920x1279.jpg 1920w" alt="" /><figcaption>Kluun signeert. Foto: Ries van Wendel de Joode/HH</figcaption></figure>
DJ is een verrassing. Eerst omdat het de eerste volwaardige dance-roman is in de Nederlandstalige literatuur. Tot nu toe kwam dat immens populaire muziekgenre er bekaaid vanaf. Ik herinner mij een op zich geslaagde roman van Allard Schröder waarin de protagonist op een dooltocht belandt in een duistere disco, waar stampende house weerklinkt – dat blijkt een soortement van helleput te zijn. Kluun daarentegen ként de wereld van de elektronische muziek. Hij lijkt mij daarin minder een sololiefhebber van intelligent techno à la Autechre dan iemand die als onderdeel van de in trance geraakte massa de handjes omhoog zwiept wanneer de dj van dienst dat verlangt. Logisch misschien ook, want als schrijver kan hij daarmee aan de haal door die ervaring scherp invoelbaar te maken – knap gedaan.
DJ is ook thematisch een verrassing omdat het verhaal sluipend verandert van een komedie over een mislukking in een amorele wraakgeschiedenis waarin de kleine man triomfeert door zijn beroemde vriend te naaien, en zelfs munt te slaan uit dit verraad. Dat zie je al pagina’s verslindend niet aankomen.
Maar vooral verrast DJ – meer dan zijn andere boeken – door de manier waarop het geschreven is. Kluun toont zich hier een kampioen van de debunking, Dat verleent de met vaart en suspense geschreven avonturen van zijn clusterfuck van een antiheld een droogkomische ondertoon.
<q class="pull-left">Maar vooral verrast DJ – meer dan zijn andere boeken – door de manier waarop het geschreven is. Kluun toont zich hier een kampioen van de debunking.</q>
Kluun heeft op de heao die hij samen met Thor doorliep al geleerd wat je moet doen om succes te hebben: always underpromise and overdeliver. Precies dát doet de schrijver Kluun – de schrijver van DJ, bedoel ik. Op het eerste gezicht lijkt dat niet zo. Hij stopt zelfs hele lappen toeristische informatie in zijn boek. Eveneens ziet hij er geen probleem in om bijvoorbeeld de uitgever van Prometheus Mai Spijkers natuurgetrouw pratend en handelend op te voeren met als enig schaamlapje een andere naam: hier heet hij ‘Haye’, waarin natuurlijk ‘haai’ resoneert. Maar het werkt, vergroot de verneukeratieve sensatie van authenticiteit bij dit boek waar niet meer te zeggen is wat waargebeurd is en wat niet.
Ogenschijnlijk gemakzuchtig, schreef ik. Want een van Kluuns grootste troeven in DJ, de timing is onberispelijk. Dat is een levensvoorwaarde bij het komische genre, waartoe deze roman behoort. Zoek je naar literaire verwantschap, dan kom je uit bij P.F. Thoméses J. Kessels-proza: ook schelmenverhalen, ook weldadig zedeloos. Maar het verschil zit ‘m in de dosering: Thomése schmiert, schrijft over the top, expres om ook met dat genre een nihilistisch literair loopje te nemen. Kluun weet zich precies in te houden, hij kan doseren en houdt zich al schrijvend strak aan het goed overdachte campagne-achtige plan dat ten grondslag lijkt te liggen aan DJ. Dat geeft DJ iets gelikts, dat ook doorklinkt in de wijze waarop hij BN’ers als Humberto Tan of Jeroen Pauw als personages opvoert op een wijze die ze vermoedelijk zelfs zal vleien. Is dat erg? Nee, ook dat kantje hoort bij het op de huid van die krankjorume glitterwereld geschreven die DJ daarmee blootlegt.
Ten laatste: Kluun neemt in DJ alvast speels een voorschot op de literaire kritiek, getuige deze zin: ‘Vrij Nederland zou vast gaan zeiken dat Kluun duidelijk geen biograaf was.’ Nee, Kluun, ditmaal valt er niks te zeiken. Geniet ervan.
<div class="info-box">
DJ, door Kluun, is uitgegeven bij Podium, 320 p., e 19,99
</div>

Gerelateerd