<div class="lead">
In een &#8216;waargebeurd verhaal&#8217; beschreef Charlotte Mutsaers hoe ze kinderporno doorverkocht. &#8216;Niet waar&#8217;, zegt ze nu. Namens opsporingseenheden, de slachtoffertjes en hun ouders zegt Jamal: &#8216;Bedankt, Muts!&#8217;
</div>
Een schrijver neemt een gebeurtenis van 15 jaar geleden en vertelt daarover in de media. Het gebeurde de afgelopen tijd twee keer en in beide gevallen leverde het geen fris tafereel op.
Schrijver nummer 1, Jelle Brandt Corstius, zou 15 jaar geleden verkracht zijn door een televisie-collega. Dat schreef hij in een voorpagina-artikel in Trouw en later lichtte hij zijn verhaal toe bij De Wereld Draait Door. De vermeende dader, producent Gijs van Dam, nam daarop advocaat Peter Plasman in de arm. Volgens het tweetal is het verhaal van Brandt Corstius gelogen. Van Dam doet aangifte wegens smaad en laster.
Iedereen heeft daar inmiddels een mening over, niemand weet hoe het echt zit – alleen de betrokkenen weten het, en zelfs zij misschien niet. Maar daar gaat het me nu even niet om. Ik wil een gedachte-experiment voorstellen.
Stel nou eens, hè, stel nou eens&#8230; dat Jelle Brandt Corstius vandaag naar buiten zou treden met de volgende mededeling: ‘Jongens, het is niet waar! Ik wilde in de sfeer blijven van het boek dat ik schreef over mijn overleden vader, de bekende beroepsleugenaar Hugo Brandt Corstius, en daarom leek het mij toepasselijk zelf ook een leugen in de strijd te gooien. Dat is de vrijheid van de schrijver. Ik mag liegen zoveel ik wil.’
Ik heb een flauw vermoeden dat hem dit niet in dank zou worden afgenomen. Ik heb een flauw vermoeden dat hij dan nog steeds niet af zou zijn van advocaat Plasman en diens cliënt. Ik heb een flauw vermoeden dat mensen massaal zouden zeggen: die Jelle is de grens tussen fictie en realiteit uit het oog verloren – die spoort niet. Ik heb een flauw vermoeden dat Jelle er niet onderuit zou komen om op z’n minst publiekelijk zijn excuses aan te bieden voor zijn krankzinnige leugen. Aan Van Dam, maar ook aan het grote publiek van wie het vertrouwen in wat er zoal in de media beweerd wordt, opnieuw een knauw zou hebben opgelopen.
En toch, zo ging het niet bij schrijver nummer 2, Charlotte Mutsaers. Die schreef een roman over haar overleden broer Barend, van wie zij ruim 15 jaar geleden het huis ontruimde. Daar trof zij een enorme hoeveelheid porno aan, waaronder ook kinderporno. Zij en haar zus besloten het zaakje te verkopen aan een Utrechtse pornoboer. Tot zover de roman, waarvan we zonder meer kunnen stellen: fictie.
Maar Mutsaers liet zich interviewen door Volkskrant Magazine over haar roman, die door haar uitgever, Das Mag, tegenover interviewster Sara Berkeljon was aangekondigd als ‘niet-fictief’ en ‘waargebeurd’. In dat interview bevestigde Mutsaers de verkoop van kinderporno (‘ha ha!’).
Een aardig aantal mensen, onder wie ook een paar schrijvers, onder wie ook ikzelf, plaatste op sociale media een paar vraagtekens bij Mutsaers’ uitspraken. Mutsaers schrok zich klaarblijkelijk een hoedje van die commotie, want op maandagavond zat zij bij De Wereld Draait Door om in werkelijkheid te doen wat ik Jelle Brandt Corstius in het gedachte-experiment hierboven liet doen: alles ontkennen.
Er volgden nog meer interviews waarin Mutsaers nu eens de fictie bevestigde, dan weer ontkende. Een gewiekste (‘ha ha!’) NRC-journaliste ging zelfs langs bij de pornoboer uit de roman om te vragen of hij destijds kinderporno had ingekocht en – geloof het of niet – de man ontkende!
En ondertussen doken hier en daar medestanders van Mutsaers op. ‘Ik hoop dat Charlotte een dikke middelvinger opsteekt naar de moraalridders die zichzelf over haar rug tot fatsoenlijke burgers proberen te verheffen,’ schreef de uitgerangeerde draaideurprovocateur Anton Dautzenberg. Coen Peppelenbos – de belichaming van het menselijk tekort en tevens hoofdredacteur van de literaire weblog Tzum – sprak van ‘een smerige haatcampagne’. Volkskrant-recensent Arjan Peters noteerde: ‘Veel lezers, collega’s en media willen haar niet begrijpen. Dat is curieus.’ En Ilja Leonard Pfeijffer poneerde in NRC.next: ‘Elke schrijver die verwarring schept over waarheid en verzinsels, kunnen we alleen maar dankbaar zijn.’
Dankbaar waarvoor? Geen idee. Maar wat me zo opvalt aan deze reacties, is de steriliteit ervan. Ik roep nog maar eens in herinnering waar we het hier over hebben: kinderporno. Sta er even bij stil – u kunt de weerzinwekkende beelden er vast en zeker zelf bij bedenken, maar doe dat dan ook echt even. Laat de ernst tot u doordringen. Afgelopen weekend schreef de Volkskrant dat op het dark web, ‘de krochten van internet’, opnieuw beeldmateriaal is opgedoken dat gemaakt is door Robert M. Zo gaat dat met kinderporno: je krijgt het spul niet zomaar uit de roulatie, en daardoor blijft het misbruik zichzelf herhalen, keer op keer, jaar na jaar. Dat vindt Anton Dautzenberg vast allemaal reuze amusant, maar ik ga nog even door op het moraal-orgel. Mutsaers deed namelijk een poging zichzelf vrij te pleiten door te zeggen dat ze de kinderporno van haar broer in werkelijkheid ‘vernietigd’ had – maar dat is nog steeds immoreel. Want in dat geval is er dus materiaal verloren gegaan aan de hand waarvan justitie daders had kunnen opsporen.
Namens die opsporingseenheden, de slachtoffertjes en hun ouders zeg ik: bedankt, Muts!
Auke Hulst schreef afgelopen weekend in NRC Handelsblad over de kwestie: ‘De logische conclusie lijkt mij dat justitie gaat uitzoeken of er nu wel of geen sprake is geweest van een misdrijf’. Inderdaad, er moet een onderzoek komen – niet om Mutsaers achter slot en grendel te krijgen, allerminst. Maar de informatie waarover zij beschikt, kan bruikbaar zijn. Het is me een raadsel dat zij dat niet zelf heeft ingezien.
De reacties die ik hierboven aanhaalde van de vrijzinnige goegemeente hebben nóg een zuur randje, trouwens, en dat heeft niet zo zeer met kinderporno te maken. Dautzenberg, Peters, Peppelenbos, Pfeijffer, Mutsaers zelf: hier zijn allerlei mensen bezig de literatuur te castreren. Ik citeer Peters nog maar eens, die over Mutsaers schreef: ‘In het gesprek [met de Volkskrant, JO] paste ze voor een relativering in de trant van “het is uiteraard fictie”, of “de werkelijkheid was anders”, ook als dat op onderdelen het geval is geweest. Dat zou haar inzet devalueren.’
<q class="pull-left">Waarom zou iets wat verzonnen is minder waard zijn dan de werkelijkheid?</q>
Dit is nogal wat. Een recensent van literaire fictie zegt hier in feite: wanneer je toegeeft dat een gebeurtenis fictief is, devalueer je als schrijver je inzet. Zeggen dat iets fictie is, is volgens Peters een ‘relativering’. Daaruit spreekt een wel heel vreemd dédain voor de verbeeldingskracht. Waarom zou iets wat verzonnen is minder waard zijn dan de werkelijkheid?
Mutsaers in NRC: ‘Al die vragen over wat waar is en wat niet, zo oninteressant. Ik mag schrijven wat ik wil en ik mag liegen zoveel ik wil.’
O ja? Waarom mag een politicus niet liegen en Charlotte Mutsaers wel? Wat is dat voor arrogante houding? Als een krantenlezer al geen waarde meer mag hechten aan de woorden van iemand die in Volkskrant Magazine een strafbaar feit bekent – het doorverkopen van kinderporno – dan verliest elke uitspraak in welk journalistiek medium dan ook zijn betekenis. Vrijheid van meningsuiting is niets waard als je over elk woord je schouders ophaalt omdat je niet weet of het een waar woord of een gelogen woord is. Als woorden geen enkele consequentie mogen hebben in de tastbare realiteit, dan is dat niet alleen het einde van de journalistiek, maar ook van de literatuur. Als alles spel is, staat er nooit iets op het spel.
Charlotte Mutsaers is afgelopen week vijfenzeventig geworden. Althans, dat beweert men – ik vertrouw niemand meer. Hoe dan ook was het een rottige episode voor haar, dat gedoe met die kinderporno, en echt: het is geen kwaad mens, maar ze heeft zich laten meeslepen door een nogal infantiel idee van hoe een kunstenaar zich zou moeten gedragen in de publieke ruimte. Ik zou dan ook tegen haar willen zeggen: alsnog van harte gefeliciteerd, meid! Je bent nooit te oud om te leren!

Gerelateerd