‘Is een geheime relatie een goede relatie?’

Mijn vrouw zegt dat ze zich schaamt voor Zwarte Piet. Tegenover zwarte mensen. Ik zeg: het is heel wat anders dan dat blackfacing in Amerika en dat kan je uitleggen. Schaamt u zich ook? – Pierre

Volgens mij kun je je alleen echt voor jezelf schamen en misschien voor je geliefde, je ouders en je kinderen. Ik heb me voor mijn ouders geschaamd en ik heb me geschaamd voor die schaamte, want wie zich schaamt is disloyaal. In die zin heeft de psychiater Tas gelijk als hij stelt dat schaamte gebrek aan empathie is met jezelf. Maar een noodzakelijk gebrek aan empathie. Ik zie geen uitweg uit de zelfhaat. Wat ook wil zeggen: ik zie geen uitweg uit het onvermogen om lief te hebben. Wie zegt ‘ik hou van je’ zegt eigenlijk: ‘Mijn onvermogen om jou lief te hebben heeft jou lief.’ Ik dwaal af.

Voor een land of een racistische traditie kun je je volgens mij dus niet echt schamen. Ik geloof ook niet dat schaamte gelijk kan worden gesteld aan morele moed of deugdzaamheid.

We kunnen wel stellen dat Zwarte Piet dient te verdwijnen. Misschien dient zelfs Sinterklaas te verdwijnen. Maar nogmaals, schaamte voor iets anders dan voor onszelf of onze naasten is valse schaamte.

Nu naar het Sinterklaasfeest. Een psychoanalyticus in België plaatste recentelijk Sinterklaas in Lacaniaans perspectief. Sinterklaas was de oervader, de Zwarte Pieten waren zijn helpers die zich met poep hadden ingesmeerd. Mij was niet duidelijk of ze dat hadden gedaan om het regime van de oervader te ondermijnen of om de oervader te eren.

Mij lijkt wel dat we Sinterklaas die richting moeten laten opschuiven. Sinterklaas is de oervader, van wie wij niet kunnen loskomen, en de Zwarte Pieten – vanaf nu te noemen Bruine Pieten – zijn zijn knechten die zich met ontlasting insmeren om zich te onderwerpen aan de oervader en zich ook van hem te kunnen onderscheiden.

Sinterklaas dient het feest te worden waarop kinderen en volwassen zich straffeloos met eigen ontlasting mogen insmeren. Pas als we dat bereikt hebben, kunnen we zeggen dat een zekere emancipatie voltooid is. Noem mij een pessimist of een realist, maar ik meen dat we de regressie op individueel en op mondiaal niveau alleen maar kunnen omarmen en reguleren.

Is een geheime relatie een goede relatie? – Saar

Niet per definitie, maar de openbaarheid heeft een fnuikende invloed op de liefde. Aan de ene kant willen de geliefden hun liefde tonen – narcisme uiteraard, maar de verliefdheid heeft nu eenmaal een hoog narcistisch gehalte –, aan de andere kant ondermijnt de openbaarheid de liefde door die vast te willen smeden. Jullie zijn nu een stel. Jullie zijn nu samen. Het Engels heeft er een mooi woord voor: ‘item’.

De tegenstelling tussen monogaam en niet-monogaam lijkt me net zo’n valse tegenstelling als die tussen ratio en emoties. Waar het om gaat is: wat moet geheim blijven en wat mag openbaar worden?

Houdt de geheime relatie altijd in dat een van de twee geliefden nog een andere relatie heeft? Vermoedelijk wel. In die zin gaat het verschil tussen geheim en openbaar ook over macht.

‘Liefde is oorlog voor hen die de oorlog niet hebben meegemaakt,’ zei mijn geliefde verleden week. Dergelijke oorlogen kun je het beste in het geheim uitvechten. Overigens moet ik daaraan toevoegen dat mijn geliefde Anne Frank is. Ze is niet Joods, maar wel Anne Frank. Hoe dat mogelijk is, ben ik samen met drie experts van het NIOD aan het uitzoeken.

Heeft u nog een tip voor wat te doen tijdens Oud en Nieuw? Ik haat oudejaarsavond en ik woon in de stad. – Johan

Komt u toch naar mij toe. Ik zei recentelijk tegen mijn geliefde: ‘Ik ben het Achterhuis in mensengedaante.’ Op 31 december gaat het Achterhuis ook open voor eenzame heren.
Voor de goede orde, ik zit die avond in Davos en ga uiterlijk om half een naar bed want ik heb een hekel aan al die flauwekul, maar u bent welkom.