<div class="lead">
De regering van Noord-Ierland staat op het punt om te vallen. In Dublin wordt de IRA intussen vrolijk bezongen in een stampvolle kroeg. Wat is er aan de hand?
</div>
Afgelopen weekend ervoer ik in Dublin dat het verlangen naar een verenigd Ierland, zonder invloed van Groot-Brittannië, in het zuiden van het Ierse eiland nog springlevend is. Na de belangrijkste <a href="http://www.irishtimes.com/sport/gaelic-games/hurling/clinical-kilkenny-retain-all-ireland-hurling-title-1.2342014" target="_blank">hurling</a>&#8211;wedstrijd van het jaar – hurling is een populaire Ierse sport en van oudsher een Iers-nationalistisch symbool – bevond ik mij in een afgeladen sportkroeg. Plotseling begon de gehele pub als één man IRA-liederen te zingen. Snel de refreinen lerend zong ik mee, terwijl mijn Ierse vrienden me af en toe grijnzend toefluisterden dat het gezang eigenlijk echt not done was. Om vervolgens weer uit volle borst verder te zingen. De feestvierende massa wekte de indruk dat er een behoorlijk draagvlak is voor een georganiseerde republikeinse beweging.
Hoe verrassend is het dan dat er ook in Noord-Ierland republikeinen zijn die hun organisatie in stand willen houden? Gisteravond is de premier van Noord-Ierland, Peter Robinson, afgetreden. De leider van de protestantse Democratische Unionistische partij stopte samen met vijf andere ministers van zijn partij. De coalitie van zijn partij met Sinn Féin bevindt zich nu in een <a href="http://www.theguardian.com/uk-news/2015/sep/10/northern-ireland-government-on-brink-of-collapse" target="_blank">‘zombie</a>’-staat, zoals The Guardian het beschrijft.
De laatste druppel was de arrestatie van Bobby Storey, woensdag. Deze voorzitter van het Noord-Ierse Sinn Féin wordt verdacht van betrokkenheid bij de moord op oud-IRA-lid Kevin McGuigan in augustus. Politieonderzoek naar deze afrekening heeft aan het licht gebracht dat het Iers Republikeinse Leger (IRA) zich in 2005 helemaal niet heeft opgeheven, zoals algemeen werd aangenomen. De IRA bestaat nog altijd, met een commandostructuur en in bezit van zware wapens.
Nu bevindt het Noord-Ierse parlement zich in een ernstige politieke crisis. Robinson heeft de Britse premier David Cameron herhaaldelijk gevraagd om het Noord-Ierse parlement te ontbinden, omdat hij samenwerking tussen de unionistische partijen en Sinn Féin onmogelijk acht. Probleem: deze samenwerking is verplicht volgens het Goede Vrijdagakkoord van 1998. Dat bracht een einde aan de gevechten tussen de IRA en zogenaamde ‘loyalistische’ (extreem-loyaal aan het Verenigd Koninkrijk) paramilitairen, waarbij tussen 1969 en 2001 meer dan 3600 burgers om het leven kwamen.
In zowel de Republiek Ierland als Noord-Ierland is Sinn Féin een belangrijke linkse partij. Maar de banden tussen Sinn Féin en de IRA zijn al jaren onderwerp van discussie, vaak gecentreerd rondom Sinn Féins omstreden partijleider Gerry Adams. Adams, sleutelfiguur in de vredesonderhandelingen in de jaren negentig en tegenwoordig parlementslid in Dublin, blijft volhouden dat hij nooit lid van de IRA was.
Na de arrestatie van Storey heeft Gerry Adams ook <a href="http://www.irishtimes.com/news/ireland/irish-news/gerry-adams-sinn-f%C3%A9in-had-nothing-to-do-with-kevin-mcguigan-s-murder-1.2345657" target="_blank">ontkend</a> dat Sinn Féin iets met de moord te maken heeft. Zijn steun aan Storey komt echter niet erg geloofwaardig over: toen Adams zelf in 2014 gearresteerd werd – om later weer vrijgelaten te worden – in verband met de moord op een huisvrouw in Belfast in 1994, was het Storey die het voor hem opnam en als steunbetuiging verklaarde: <a href="http://www.theguardian.com/uk-news/2015/sep/09/kevin-mcguigan-gerry-adams-ally-arrested" target="_blank">&#8216;we haven&#8217;t gone away, you know</a>&#8216;.
<h5>Verdeelde samenleving</h5>
De moord op McGuigan en de arrestatie van Storey hebben het fragiele evenwicht tussen nationalistische en unionistische partijen dus doen wankelen. En dat terwijl deze balans de kern vormt van het <a href="http://www.bbc.co.uk/history/events/good_friday_agreement" target="_blank">Goede Vrijdagakkoord</a>. Het akkoord heeft het vredesproces in gang gezet, maar tegelijkertijd houdt het een verdeling van de samenleving in stand. Power sharing is het sleutelwoord, van een verplichte fifty-fifty-verhouding tussen katholieke en protestantse politieagenten, tot de eis dat iedere beslissing in het parlement in beide kampen door een meerderheid goedgekeurd moet worden. Ook via het schoolsysteem is de verdeling geïnstitutionaliseerd: in 2014 ging <a href="http://cain.ulst.ac.uk/events/peace/docs/nipmr_2014-03_1-Intro.pdf" target="_blank">93 procent</a> van de Noord-Ierse leerlingen naar een gesegregeerde school – een protestantse of een katholieke. Al jaren beargumenteren Noord-Ierse <a href="http://rac.sagepub.com/content/48/4/1.short" target="_blank">wetenschappers</a> dat deze situatie mensen in een keurslijf dwingt van danwel de ene, danwel de andere gemeenschap, en echte verzoening onmogelijk maakt.
Volgens een wetenschappelijke enquête die deze week gepubliceerd is gelooft <a href="http://www.theguardian.com/uk-news/2015/sep/10/majority-of-people-in-northern-ireland-believe-peace-will-not-last" target="_blank">minder dan 45 procent</a> van de inwoners van Noord-Ierland dat vrede stand zal houden. Een meerderheid voor het power share-principe is er wel nog steeds: 65 procent. Maar als de vertrouwenscrisis niet hersteld kan worden en David Cameron het Noord-Ierse parlement inderdaad zal ontbinden, kan het <a href="http://www.theguardian.com/politics/2015/sep/10/northern-irelands-political-crisis-the-key-questions-answered" target="_blank">decennia</a> duren voor het weer in werking gesteld zal worden. Dit betekent dat alle beslissingen over Noord-Ierland weer in Engeland genomen zullen worden. De republikeinse beweging verliest daarmee haar politieke invloed over de noordelijke regio.
Al wat dan rest, zijn de strijdliederen in een Dublins café. En die nog altijd bestaande IRA.
<div class="info-box">
Zwaan Lakmaker heeft in het studiejaar 2014-2015 in Dublin gestudeerd, met een veldwerkperiode van twee maanden in Belfast.
</div>