<div class="lead">Henk van Renssen bezocht J.L. Heldring begin maart voor een gesprek over de hongerwinter. Was dit het laatste interview?</div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p>Het sneeuwde toen ik begin maart bij J.L. Heldring op bezoek ging. Heel hard. Nog niet toen ik bij Den Haag Centraal Station op een ov-fiets sprong, wel toen ik aankwam bij de serviceflat waar hij al jaren woonde. Tot voor kort met zijn vrouw. Zij was zeven weken daarvoor overleden.</p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p>Hij woonde hoog, met schitterend uitzicht over de stad. Hij had de modieuze torenflats zien verrijzen in het centrum, de glazen ministeries die steeds monumentaler leken te worden naarmate de overheid zich verder terugtrok uit het leven. Nu gingen ze verscholen achter een witte muur van woest rondvliegende sneeuwvlokken.</p>
<p>Hij dronk geen koffie. Of ik misschien chocomelk wilde? Graag. Hij schuifelde naar de keuken, een breekbare, kleine man. Op trimschoenen.</p>
<p>Ik keek rond. Een appartement vol schilderijen en boeken. En paperassen, op tafeltjes en stoelen en de bank, alsof hij nog volop aan het werk was. Geen computer. In een bijkamer een bed.</p>
<p>Ik kreeg chocolademelk met een koekje. Hij liet zich in zijn stoel zakken. We keken elkaar aan. Hij droeg nog steeds die prachtige klassieke bril die ik van de foto’s kende, maar het gezicht daarachter was gekrompen. Zijn blik: geïnteresseerd, helder.</p>
<p>We kwamen over George Nypels te spreken, reizend correspondent van het Algemeen Handelsblad tussen de wereldoorlogen, getuige van vele revoluties, de man die in 1923 Hitler al had geportretteerd en over wie ik in 2006 een boek had geschreven. Heldring had hem midden jaren zeventig een keer gesproken, vertelde hij, tijdens een weekend in Maastricht met zijn vrouw. Nypels woonde daar in een mooi appartement met uitzicht over de Maas, waarschijnlijk gefrustreerd over het gebrek aan erkenning dat hem ten deel was gevallen – hij was vrijwel vergeten. ‘Hij sprak, ik luisterde.’ Nypels was toen al ver in de negentig en overleed korte tijd later, in 1977.</p>
</p></div>
<div class="wpg-element streamer">
<blockquote>
<p>Hij had ze met lege handen weggestuurd</p>
</blockquote>
</div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p>Ik kwam voor iets anders. In <a href="http://www.volkskrant.nl/vk/nl/11304/Vonk/article/detail/3327105/2012/10/05/Het-spelen-van-computerspelletjes-is-de-grootste-vijand-van-de-revolutie.dhtml">een gesprek met Arnon Grunberg in de Volkskrant</a> had hij gezegd dat de Hongerwinter een cruciale, vormende ervaring voor hem was geweest. Toen had hij geleerd hoe koud mensen tegen elkaar konden worden. Ik ben bezig met een boek over de Hongerwinter en wilde weten wat hij daarmee bedoelde. Ik verwachtte heftige verhalen, maar hij vertelde iets heel eenvoudigs. Hij woonde toen in Leiden, een beginnend jurist, met zijn vrouw en een jong kind. Er waren mensen aan de deur gekomen die om eten hadden gebedeld. Hij had ze met lege handen weggestuurd.</p>
<p>Zoveel jaar later leek hij daar nog steeds diep geschokt over.</p>
<p>Het gesprek meanderde lang verder, over de geschiedenis, het conservatisme, de krant, Europa. Anders dan Nypels verwelkomde hij discussie, weerwoord. Een goede afleiding, zei hij. Heel af en toe zei hij iets over zijn vrouw, die er niet meer was. Dat hij haar lang had verzorgd in dit appartement. De flat zou gesloopt gaan worden, hij keek op tegen een verhuizing.</p>
<p>De sneeuw verdween, op het balkon verscheen een winterkoninkje.</p>
<p>Toen ik vertrok, ging hij een dutje doen. Daarna zou familie op bezoek komen.</p>
<p>Een week later stuurde ik hem een stapeltje Vrij Nederlands. De envelop kwam retour afzender, op het stickertje had de postbode aangekruist: ‘Vertrokken.’ </p>
</p></div>


Gerelateerd