Terwijl zijn kunstje hier wat uitgewerkt lijkt, heeft hij in Vlaanderen veel succes met een tv-show. Paul de Leeuw, net vijftig: ‘Ik moet mezelf telkens weer heruitvinden.’

Het is een druilerige, koude zondagavond.

De boemel uit Antwerpen stopt precies volgens het spoorboekje in het bijkans uitgestorven en zwaar verwaarloosde treinstation van Vilvoorde, een industriestadje zo’n veertig kilometer verderop. Bij het laatste loket waar nog licht brandt, liggen provisorische visitekaartjes met een telefoonnummer. Taxi Julien, de enige taxichauffeur van heel Vilvoorde, arriveert weldra. Hij brengt je in twaalf minuten naar de moderne VTM-studio’s aan de rafelranden van de stad.

Het is inmiddels even na achten: de opnames voor Manneke Paul staan op punt van beginnen. Binnen in de warme studiozaal deinst en dendert het al. Driehonderdvijftig man uit heel Vlaanderen klappen ritmisch op de ingezette muziek. Mobieltjes flitsen. Een hele familie uit Ninove, een gehucht met stadsrechten in de buurt van Aalst, heeft er zin in. Ze kennen, net als veel van de aanwezigen hier, Paul de Leeuw vooral van zijn liedjes. Maar nu hij op de tv is, hebben ze een mailtje gestuurd of ze er een keertje bij mochten zijn. Dat mocht: ‘Ik heb zelfs mijn moeder op het laatste moment nog aangemeld. En dat was geen enkel probleem,’ zegt de zoon des huizes opgetogen.

Een floormanager hitst het publiek nog eens extra op; er wordt geklapt en gegild dat het een aard heeft. Dan dimt het licht boven de tribunes en verschijnt de presentator vanonder een reusachtige omhoog gehesen lampenkap: ‘U komt toch niet voor die dikke homo uit Nederland?’

Gejoel.

‘Heeft u er een beetje zin in?’

Gejoel.

‘Dan gaan we nu beginnen.’

Daverend gejoel.

Een keur aan gasten en artiesten passeert de revue. Naar aanleiding van een Vlaamse documentaire over het leven in de gevangenis is er een livetelefoonverbinding met een gedetineerde. Zijn familie zit in de zaal. Wat hij op zijn kerfstok heeft, blijft onbesproken. Het gesprek is kort en de man barst, zodra hij zijn vrouw hoort, in snikken uit. Bij het onderwerp over darmkanker komt iemand uitleggen in welke zithouding je het beste kunt kakken. Met de verborgen camera is het toiletbezoek van een aantal tribunegasten gefilmd – de beelden zijn in scène gezet, zal later blijken. Een man van middelbare leeftijd mag zijn ultieme droom verwezenlijken: een Aston Martin besturen. Maar niet dan nadat hij via het spelletje hoger/lager een stuk of acht pintjes naar binnen heeft gewerkt.

Zo worden er sinds half september elke zondagavond twee shows opgenomen – die op de maandag en donderdag daarop rond half elf ’s avonds worden uitgezonden. Geen primetime, maar toch trekt het programma gemiddeld driehonderdvijftigduizend kijkers, wat voor Vlaamse begrippen zeer goed mag heten.

Wild en leuk, hoor
Daags na de opnames in Vilvoorde spreken we De Leeuw in zijn Studio Cé te Almere, waar alle Nederlandse shows worden opgenomen.

Uw uitstapje naar de Vlaamse tv lijkt een aardig succes.
‘Ik ga dat zelf niet beamen. Ik was al een keer eerder door VTM gevraagd, maar ik kon nooit vanwege tijdgebrek. Nu dacht ik: het is helemaal niet slecht om te kijken of wat ik al jaren maak in Nederland ook in België werkt. Ja, en dan komt de discussie: gaat hij het met zijn humor en zijn manier van tv maken redden in dat toch vrij…’

…conservatieve katholieke land?
‘Dat is het goeie woord, en ja, het heeft goed uitgepakt. Ik heb me maanden ingelezen en we hebben tien dagen door Vlaanderen gereisd, alle steden langs, ik weet nu ook waar alles ligt. Dat werd door de Vlaming heel erg geapprecieerd.’

U was daar toch al lang geen onbekende meer?
‘Nee, maar het zijn vooral de progressieve Humo-lezers die me van de Nederlandse tv kennen. De doorsnee-Vlaming kijkt hoofdzakelijk naar commerciële zenders als VRT en VTM. Wat die kijkers leuk vinden, is dat ik met mijn hele hebben en houwen in het Vlaamse landschap kom. Dus als ik het een keer over darmkanker heb, een onderwerp dat ik ook wel interessant vind, dan is het daar: wat een openheid!’

Herhaalt u uw kunstje niet gewoon in Vlaanderen?
‘Nee, nee, nee. Dat kan niet. Ik maakte bijvoorbeeld een grap over de ontslagen bij Ford in Genk, en ik merkte dat ik daar heel voorzichtig mee moet zijn. Grappen over homoseksualiteit of het koningshuis mogen met bakken tegelijk, maar hiermee raakte ik de ziel van een natie.’

Tijdens de opnames werd het publiek op de tribunes wild. Dat moet lang geleden geweest zijn.
‘Bij een Nederlandse opname is het publiek net zo wild en leuk, hoor. Alleen weten ze in Nederland, omdat ze mij al zo lang kennen, inmiddels wat ze krijgen. Maar je hebt wel een beetje gelijk, al zou ik niet met dedain willen spreken over het Nederlandse publiek. Het is gewoon anders. Het verbaast me altijd als ik de zaal in kijk, ook in het theater, dat die mensen vaak jonger zijn dan ik. Althans, ik ben natuurlijk zelf ook ouder geworden. Dat vergeet ik wel eens. Dan denk ik: mijn god, wat een oude mensen, maar dat blijken gewoon mijn leeftijdgenoten te zijn.’

Zondagskind
Paul Henri de Leeuw, geboren in Rotterdam, werd afgelopen maart vijftig. Waar anderen op die leeftijd besluiten het iets rustiger aan te gaan doen, had De Leeuw het dit jaar drukker dan ooit. Hij trok voor het eerst in zijn televisiecarrière de landsgrenzen over, stond sinds jaren weer met een theatershow op de planken en schreef een lijvig autobiografisch kookboek, waarvoor hij talloze kook- en signeersessies in het land hield. Je zou bijna vergeten dat hij ook nog elke zaterdagavond met Langs De Leeuw op Nederland 1 is te zien.

De Leeuw kreeg mooie theaterkritieken voor Poephoofd, er gingen meer dan vijfentwintigduizend exemplaren van ’kHebjelief, en trek! over de toonbank, en Manneke Paul werd in België bedolven onder jubelende recensies. Maar de gemiddelde kijkcijfers van Langs De Leeuw blijven onder het miljoen, terwijl Ik hou van Holland op het andere net bij de commerciëlen regelmatig de twee miljoen passeert. Dat moet steken. Is het kunstje hier soms uitgewerkt?

‘Dat denk ik niet. Maar ik ben de laatste jaren echt gekweld met kijkcijfers. Er zijn serieuze kijkcijferexperts die zeggen: als je de koplampen dimt in een dramaserie haken de kijkers al af. Als wij de vladip (een spel-element met BN’ers waarbij de verliezende deelnemer in een bak met vla wordt gegooid, TK) erin hebben, gaan de kijkcijfers meteen naar 1,4 miljoen. Dat irriteert me. Ik heb niks tegen die vladip, maar denk wel: wat is het toch zaaddodend. Ik zou hem zelf het liefst eruit flikkeren. Dat maakt me geen fuck uit. Dan zappen de mensen maar weg. Het mag toch geen graadmeter zijn dat je alles moet doen om de kijkers bij je te houden?’

Ging het vroeger meer vanzelf?
‘Ja. Ik was een zondagskind. Het was altijd goed.’

Nu is het harder knokken voor succes?
‘Ik denk nooit in termen van succes. Ik werk gewoon hard. Ik kijk altijd heel erg naar mijn eigen houdbaarheidsdatum. Doe ik er nog wel toe? Ik moet mezelf telkens weer heruitvinden.’

U bent nooit bang te worden ingehaald?
‘Nou ja, ik ben al links en rechts ingehaald. Door mensen die tv-programma’s maken die beter worden bekeken dan mijn programma’s. Alleen ik zie niet iemand…’

… die zo goed is in dezelfde categorie?
‘Nee, dat geloof ik niet, alleen ga ik dat zelf niet roepen.’

Feit is dat het miljoenenpubliek in Nederland tegenwoordig een andere zender kiest. Verklaar die Paul de Leeuw-moeheid eens?
‘Ik zit nog steeds tegen de miljoen kijkers aan, dat is voor mij en voor de VARA genoeg. Maar sinds 2005 ben ik, op één seizoentje na, gewoon niet meer weg te slaan op de zaterdagavond, en de Madiwodovrijdagshow deed ik elke dag. Dus ik kan me voorstellen dat de mensen denken: we weten het nu wel. Ik ben natuurlijk nooit een grote publiekslieveling geweest. Door Mooi! Weer De leeuw heeft mijn populariteit weliswaar een enorme vlucht genomen, maar het was bij mij altijd wit of zwart. Je vond me leuk of je vond me niet leuk. Daar zat niks tussen. Dus toen iedereen me opeens leuk vond, heb ik me daarmee een beetje in de vingers gesneden, want ik ben niet iemand die iedereen wil behagen.’

Vijftien jaar geleden zei u nog: ik word gekoesterd terwijl ik gehaat wil worden.
‘Dat was een andere tijd. Maar ik heb er nog steeds moeite mee, behalve in mijn privéomgeving, om gekoesterd te worden. Ik hou niet van bewieroking. En toch vind ik het geil als mensen me goed vinden en kan ik moeilijk tegen die Paul de Leeuw-moeheid. Kom dan met argumenten.’

Het sociale engagement is weg?
‘Dat wil ik heel graag terugbrengen in de show, maar dat was ik serieus even helemaal kwijt. Toen we stopten met Mooi! Weer De leeuw hadden we geen goed antwoord. We waren die kijkerswensen moe en we dachten: we maken er kijkersvragen van. Dan blijven de creativiteit, de groep en de spirit nog wel hetzelfde, alleen de kijker denkt: tja, waar zit ik naar te kijken?’

Het is te plat geworden?
‘Nee, dat stoort me niet. Sommige mensen kijken liever naar Ik hou van Holland, want daar wordt niet gevloekt en worden geen grove woorden gebruikt. Op zaterdag hebben de kinderen de afstandsbediening. Dat is de familiedag. Daar moet je eigenlijk rekening mee houden, maar daar ben ik mee gestopt. Goed, ik zou wat minder moeten vloeken, en het aantal kutten en lullen kan ook wel wat beperkt worden. Ik waag trouwens te betwijfelen of het nu nog steeds zo plat is als een jaar of anderhalf geleden. Maar ik heb een platte kant. Dat hoort bij mij.’

'Een aantal jaren heb ik thuis belangrijker gevonden dan de tv of mijn carrière. Dat neem ik mezelf kwalijk'. Foto: Lenny Oosterwijk. — ‘Een aantal jaren heb ik thuis belangrijker gevonden dan de tv of mijn carrière. Dat neem ik mezelf kwalijk’. Foto: Lenny Oosterwijk.

U koketteert nog altijd met uw homoseksuele geaardheid.
‘Kijk, over homoseksualiteit zegt iedereen: ach god, daar heb je hem weer. Terwijl ik denk: nou, qua klimaat is het een stuk minder geworden dan vijftien jaar geleden. Ik vind het dus helemaal niet erg om er grappen over te maken of om er bijvoorbeeld over te praten met een homoseksuele popster als Mika.’

Merkt u dat de tv-kijker mondiger is geworden?
‘Inderdaad. Ze nemen nu zelf het initiatief op Twitter en op Facebook. Je kunt zeggen dat het is veranderd na de moord op Pim Fortuyn. Als de mensen mijn naam al horen, hebben ze haatgevoelens. Dat las ik regelmatig op mediacourant.nl, maar daar ben ik mee gestopt. Heel naar wat daar werd gezegd: “En nou sodemieter je op met je vuile, vieze varkenskop.” Dat kan ik op zich niet ontkennen, maar ik denk wel: jongens, dit is toch geen manier om met elkaar om te gaan?’

Geen final cut
In het afgelopen, overvolle, Abrahamsjaar werd de presentator gevolgd door een cameraploeg. De documentaire De entertainer, van regisseur Cees Overgaauw, werd al vertoond op het filmfestival in Utrecht en zal eind december ook door de VARA op tv worden uitgezonden. We krijgen een vermoeide en bij vlagen geïrriteerde tv-ster te zien. Een perfectionist die nogal eens boos wordt omdat de zaken niet lopen zoals hij wil. Boos op zichzelf, op de VARA, en op zijn mensen.

Wat vond u zelf van de documentaire?
‘Ik zag hem op een zondagavond en op mijn vrije maandag voelde ik me de hele dag lamlendig. Het was alsof de laatste rottigheid er nog uit moest. Ik ben aan het eind van het seizoen altijd een beetje ziekig, grieperig. Alle weerstand is dan weg, omdat het vrij zwaar werk is. Maar dat had ik afgelopen zomer niet. Blijkbaar heeft mijn lichaam gewacht tot na de première van de film. Ik kwam na het sporten de keuken in en zei tegen Stephan, mijn man: “Alles is eruit, nu gaan we opnieuw beginnen.”’

Was het achteraf bezien wel verstandig om een cameraploeg toe te laten in een jaar waarin niet alles liep zoals het moest?
‘Wat heb je nou aan een documentaire waarin alles goed gaat? Nee, dat vond ik juist wel spannend. Ik hou van documentaires waarin iets gebeurt. Daarom is de film ook best geslaagd. En als er iets gebeurde dat ik niet geschikt vond, zei ik dat, maar ik heb geen final cut geëist. Zo zit ik ook niet in elkaar. Ik heb ja gezegd tegen het totale pakket. De enige voorwaarde was: niet bij ons thuis privé en niet met de kinderen.’

Tijdens het draaien zat u in een flinke dip, zo lijkt het.
‘Ik zat niet zozeer in een dip, het was meer dat ik het wiel opnieuw moest uitvinden. Ik wilde na lange tijd het theater weer in en ik wilde een nieuw programma maken dat beter was, of in elk geval anders. Mijn kookboek kwam eraan, en ik werd toevallig ook nog vijftig. Dus toen de VARA vroeg: mogen we je een jaar lang volgen, zei ik ja, want dit kon een heel mooi jaar worden.’

Maar dat werd het niet.
‘Dat kun je helemaal niet zeggen. Rond april of mei kroop ik al uit het debacle van de Madiwodovrijdagshow; de eerste afleveringen van PAU!L en Langs De Leeuw waren aanzienlijk beter en veel leuker om te maken. En mijn theaterprogramma was een groot succes aan het worden. Inmiddels zie ik de pret weer in mijn ogen en kan ik weer naar mezelf kijken op tv.’

Want dat kon u even niet?
‘Nee, ik vond het verschrikkelijk. Hoe ik erbij liep, hoe ik was. Niet echt erbij. Niet helder en niet scherp.’

En toen kreeg u eind 2011 met Sonja Barend te maken. Zij zei in DWDD dat u misschien een jaar wat anders moest gaan doen. ‘Ik word in mijn eigen clubhuis afgeschoten,’ brieste u op de radio bij Edwin Evers. U vond het ‘Zetje in het ravijn-tv’. Was het zo erg?
‘Ik heb het teruggezien en denk nu: heb ik me daar zo druk om gemaakt? Maar ja, ik was er toen dus blijkbaar erg kapot van.’

Waarom ging u zo tekeer tegen Sonja?
‘Ik ging niet tekeer tegen Sonja. Ik was het alleen zat. Het jaar daarvoor was de teneur ook al: Paul kan er beter mee stoppen. Ik was nog niet gestopt met de Madiwodovrijdagshow, of het ging bij De Wereld Draait Door weer over mijn carrière. De televisierecensenten Jean-Pierre Geelen en Hans Beerekamp waren Paul de Leeuw-moe, terwijl de Sinterklaasuitzending vlak na de opmerkingen van Sonja toch 1,5 miljoen kijkers trok. Daar hoorde je natuurlijk niemand over. Als ik er nu op terugkijk, zie ik dat Sonja op zijn Sonja’s mij een advies geeft, een tip. Er zit niks kwaads bij. Maar in mijn perceptie van dat moment kwam het wel zo over.’

U overwoog zelfs de banden met de VARA te verbreken.
‘Ja, ik wou uit het vliegtuig springen, maar ze gaven me toen zo’n grote parachute mee, dat ik alleen maar zacht kon landen. Inmiddels denk ik: waarom zou ik weg gaan bij de VARA? Ik word er nog steeds met alle egards behandeld.’

Still uit de documentaire <i>De entertainer</i>. Op zaterdag 29 december om 22.05 te zien op Nederland 1. — Still uit de documentaire *De entertainer*. Op zaterdag 29 december om 22.05 te zien op Nederland 1.

Als je zo lang in het tv-vak zit, gaat de roem dan op zeker moment niet altijd afbrokkelen?
‘Jazeker. Dan komt het moment dat je denkt: doorgaan of stoppen. Of een andere weg inslaan. En dan komt België ineens om de hoek zetten. Daar zit een hele nieuwe kans.’

Toch kunt u niet ontkennen milder te zijn geworden.
‘Dat ben ik ook.’

Toen uw zonen ouder werden, zei u: ‘Ik kan geen harde grappen meer maken want de kinderen kijken mee.’
‘Het verhaal van Toby heeft een geweldige impact op mijn leven gehad. Ik heb zes weken in een Amerikaans ziekenhuis gezeten met een prematuur jongetje in de couveuse. Dat heeft me ernstig geconfronteerd met leven en dood. De verantwoordelijkheid voor een broos kindje, de angst dat hij een complex zal oplopen. Ik kan niet ontkennen dat ik een aantal jaren thuis belangrijker heb gevonden dan de tv of mijn carrière. Dat neem ik mezelf kwalijk. Maar ja, we hebben wel een studio en een bedrijf. En daar wil je het jaar toch winstgevend mee eindigen. Ik heb daar misschien iets te veel concessies in gedaan.’

Er volgt een korte stilte, hij neemt een slok van zijn thee: ‘Dat denk ik, ja. Ik had na de eerste proefuitzendingen van de Madiwodovrijdagshow naar de directie moeten stappen en moeten roepen: zeg, luister even, dit doe ik niet. Maar ik durfde niet. Ik voelde me een beetje de Titanic. Alsof je door een ijsschots was geraakt, en maar hopen dat je bleef drijven.’

Terwijl u al aan het zinken was?
‘Eerlijk gezegd had ik toen moeten stoppen op de zaterdagavond. Ik had moeten zeggen: het werkt niet meer, ik ga wat anders doen. Maar ik heb een contract met de VARA voor zaterdagavond op primetime. En, niet om flauw te doen, contracten maak je gewoon af. In mei 2013, als dat afloopt, kan ik weer zeggen wat ik wil. Geef mij lekker een uurtje op donderdagavond, voor Pauw & Witteman, tussen tien en elf.’?

Het lag vooral aan het contract?
‘Ik heb in mijn hele leven nooit anderen de schuld gegeven. De verantwoordelijkheid ligt totaal bij mij. Maar de VARA is ervan overtuigd dat ik op de zaterdagavond hoor, terwijl ik op donderdagavond ook best potentie zie. En nog wat anders: wij willen op zaterdag gewoon een goed alternatief bieden voor Ik hou van Holland. Dat was ook een opdracht. Dat is gelukt, en lukt nog steeds, vind ik.’

Wilt u wel op uw lauweren rusten?
‘Nee, en ik spreek mezelf vaak tegen. Ik heb anderhalf jaar geleden een idee bedacht van Mooi! Weer De Leeuw-achtige allure. Joop van den Ende zei: briljant idee. De VARA zei: briljant idee. Dat was op de dag dat ik zelf riep dat ik weg wilde. Maar goed, ik kan nu zeggen: ik ga het eerst maken in België. En als het leuk genoeg is, ga ik er mee naar Nederland. Wel grappig om zo te denken. Ik heb nu twee afzetgebieden.’

Voor het geld hoeft het toch al lang niet meer?
‘Helaas wel. Wat Quote schrijft is niet wat ik heb. Ze mogen al mijn rekeningen inzien, maar ga niet schrijven dat ik zeventien miljoen euro heb. Ik heb het gewoon niet.’

Hoeveel is het wel?
‘Genoeg, maar daarvan zit het grootste deel in onroerend goed en in de studio. Mijn boekhouder zegt: als we met zijn tweeën zouden zijn, zou het misschien kunnen lukken. Maar nu met de kinderen erbij moet ik gewoon blijven werken. Het kan wel wat minder, dat speelt door mijn hoofd. Maar volgend jaar zit ik in precies dezelfde drukke situatie. Ik ben al weer aan het schrijven; het zou stom zijn als ik over twee jaar niet met een nieuwe theatershow kom. Ook tweemaal tv, in Nederland en België. En dat is eigenlijk te veel. Dus er zullen keuzes moeten worden gemaakt. Het zou best kunnen zijn dat ik binnenkort zeg: ik stop met de Nederlandse televisie.’

Hoe houdt u dat harde werken vol?
‘Overzicht. Ik heb geen stress. Ik ben altijd op tijd. Dat is ook belangrijk. En de maandag hou ik vrij. Die is van mij. Dan doe ik niks, dan is er ook geen hulp. En de kinderen zijn gelukkig tot half drie weg. Maar ja, dan moet ik toch weer naar de mondhygiëniste.’

Ik bedoel eigenlijk fysiek.
‘Mijn vader is tachtig, die werkt ook nog steeds. Hij is kerngezond, terwijl hij zijn hele leven heeft gezopen en gerookt. Ik sport elke dag, vijftig minuten cardio. En ik ben acht kilo afgevallen omdat ik minder drink en eet. En verder puur in mijn hoofd. Ik werk heel hard, maar ik heb ook momenten dat ik relax. Ik hou erg van lezen. Zo meteen ga ik naar huis en lig twee uur op een grote stoel voor pampus. Dan kook ik even voor de kinderen en ga optreden in Nieuwegein. Heerlijk.’

Wordt u nooit moe van uzelf?
‘Jawel, vooral van mijn zurigheid. Ik kan ontzettend zuur zijn. Over een fles witte wijn die in het vriesvak is ontploft, tot aan slechte programma’s die hoge kijkcijfers halen. Zoals Britt & Ymke. Vroeger, toen ik net begon, dacht ik: als het later wat wordt met mij, wil ik elke twee weken nieuwe bloemen in mijn huis en een vleugel. Die vleugel staat er en die bloemen komen elke twee weken op donderdag, maar ik ben pissed off als ze er dan niet staan.’

Zo kennen we u niet.
‘Je zult me nooit zo zien. Die zuurheid ventileer ik niet naar buiten toe, maar wel in privékringen. Ik vind dat de lichten uit moeten in mijn huis, daar kan ik een enorm gedoe van maken. Dat deed mijn vader vroeger ook. En ik vind dat de remsporen in het toilet weg geborsteld moeten worden. Dan kijkt mijn gezin me aan: god, daar heb je hem weer. Maar ik vind dat zo goor. Ik heb nu zelfs gezegd: als ik het weer zie, moet er een euro van het zakgeld worden ingeleverd. Dat is mijn ware karakter.’

Ziet u zichzelf nog steeds als de beste amuseur van Nederland?
‘Nee, nee, nee.’

Dat heeft u een paar keer geroepen.
‘Ik heb zoveel geroepen. Nee, dat zeg ik niet meer. Ik heb een keer geroepen dat ik heel veel verdiende, maar dat ik dat salaris waard was. Dat is gefilmd en vaak uitgezonden. Ik sta er nog steeds achter, maar het klinkt natuurlijk onsympathiek. Ik weet dat er volgend jaar andere contracten gelden, en ik begrijp dat heel goed. Ik ben al naar beneden gegaan qua bedrag, omdat het inderdaad niet meer van deze tijd was.

Weet je, soms hoor je iemand roepen die zegt: je hebt het succes aan je publiek te danken. Nee, nee. Ik heb een talent. En ik heb dat heel goed gebruikt. Dat heb ik echt zelf gedaan. Dus als ik uiteindelijk op- of uitgebrand ben, dan is het ook mijn verantwoordelijkheid. Ik heb altijd de angst gehad: zodra ze het trucje doorhebben, ben je weg. Dan had ik natuurlijk al lang weg moeten zijn. Hans Klok doet ook steeds hetzelfde, maar telkens in een andere entourage. Ik haal er nog steeds voldoening uit, en het heeft nog succes, maar als het niet meer werkt: kappen, jongens, en wegwezen.’

Gerelateerd