Clarence Seedorf in Brazilië
Leblon, een chique wijk in Rio de Janeiro. De loungebar van het vijfsterrenhotel waar Clarence Seedorf zich zojuist in een comfortabele sofa heeft laten zakken, kijkt uit op de lange boulevard die de beroemde stranden van de Braziliaanse hoofdstad met elkaar verbindt. Hier rolt dagelijks de bal over het zachte zand als kinderen, mannen, vrouwen en zelfs bejaarden de nationale volkssport bedrijven. Gestoken in simpele, donkere sportkleding, met voor zich op tafel zijn pet en zonnebril, vertelt Seedorf ontspannen over zijn nieuwe leven in Rio. Het is geen onbekende stad voor de voetballer. Zijn vrouw Luviana komt ervandaan, en samen met haar en zijn vier kinderen ging Seedorf er tijdens vakanties al regelmatig op familiebezoek. Hij leerde de taal, kent er de weg en heeft er vrienden wonen. ‘Ik heb Rio echt zien veranderen,’ zegt hij, terwijl hij naar buiten kijkt. ‘Verderop daar, op het strand van Copacabana was het zes, zeven jaar geleden stukken gevaarlijker dan nu. Er waren bijvoorbeeld veel meer zwervers en er was veel meer armoede. Alles was ook veel smeriger en verwaarloosd. Nu bruist de stad, buurten worden opgeknapt, het is schoner en veel veiliger. Maar er zijn natuurlijk nog steeds grote problemen, zoals corruptie en sociale ongelijkheid.’
Hij is een van de meest succesvolle voetballers die Nederland heeft voortgebracht. Hij speelde bij de grootste clubs van de wereld, won in totaal vier keer de Champions League-beker en één keer de Wereldbeker, en kwam 87 keer uit voor het Nederlands elftal.
Afgelopen juni nam Clarence Seedorf na tien jaar afscheid van AC Milan en vertrok hij naar Brazilië, waar hij een tweejarig contract tekende bij het kleine Botafogo. Met de transfer was een bedrag van negen miljoen Amerikaanse dollar gemoeid.
Dat kun je een lucratieve overeenkomst noemen voor een 36-jarige professional aan het einde van zijn carrière. Maar het zegt vooral ook veel over Brazilië dat Botafogo zoveel geld heeft neergeteld voor een buitenlandse speler. Een paar jaar geleden was dit nog ondenkbaar. De transfer is dan ook een indirect gevolg van de sterk groeiende economie in het land. Die vertoonde in 2010 een groei van maar liefst 7,5 procent, en het jaar erop van nog eens 2,7 procent. De lonen in Brazilië zijn in vier jaar tijd verdubbeld, en dankzij speciale gezinstoeslagen en het creëren van extra banen zijn ruim twintig miljoen Brazilianen erin geslaagd van de onderklasse naar de middenklasse op te klimmen.
Ook tekenend voor de economische opgang: afgelopen week werd Brazilië aangedaan door de grootste Nederlandse handelsdelegatie ooit. Naast prins Willem-Alexander en prinses Máxima, minister Ploumen van Buitenlandse Handel en staatssecretaris Dekker van OCW maakten ook 157 Nederlandse bedrijven deel uit van de missie. Op het programma stond onder meer een bezoek aan het Maracanã-stadion, dat gereed wordt gemaakt voor het WK Voetbal van 2014 en de Olympische Spelen van 2016. Een van de gastheren tijdens de missie: Clarence Seedorf. In het Maracanã trapte hij een balletje met Willem-Alexander en een groepje schoolkinderen.
Meer verdienen
Dankzij de economische groei zit ook het Braziliaanse voetbal in de lift. Het bedrijfsleven pompt veel geld in de clubs, en elke dag komen er negentien nieuwe miljonairs bij die ook behoorlijk in de voetbalwereld investeren. Zo was het grootste gedeelte van de negen miljoen dollar die moest worden betaald voor Seedorf afkomstig van de sponsors en miljonairs achter Botafogo – de club zelf nam nog geen acht procent voor haar rekening. Ook andere buitenlandse spelers konden dankzij deze geldschieters worden aangetrokken, zoals de Uruguayaan Nicolás Lodeiro, die de afgelopen twee seizoenen nog voor Ajax uitkwam.
Braziliaanse spelers blijven tegenwoordig langer in Brazilië voetballen. ‘Vroeger werden de goede spelers snel verkocht aan Europa, zodat hier de clubs zichzelf met dat geld konden bedruipen,’ vertelt Seedorf. ‘Bij Botafogo was dat ook zo. Nu zie je dat spelers hier langer kunnen blijven omdat ze meer verdienen. Een topspeler als Neymar bijvoorbeeld hoeft niet zo nodig naar Europa. Hij verdient dertien miljoen euro per jaar bij zijn eigen club Santos.’
Ondertussen tekent zich in Europa een tegenovergestelde ontwikkeling af. Clubs als AC Milan en het Engelse Chelsea, die voorheen veel spelers kochten, zijn daar vanwege de economische crisis voorlopig mee gestopt. De transfermarkt zit aan deze kant van de oceaan vrijwel op slot. Al zou Neymar nu naar Europa willen, wie kan hem nog betalen? Seedorf: ‘Ik vind het daarom nu ook zo’n spannende tijd hier in Brazilië. Juist omdat de wereld zo verandert.’
Duizenden fans
Met zijn verhuizing naar Rio de Janeiro is voor Clarence Seedorf ook een jeugddroom in vervulling gegaan. Als klein jongetje hing in zijn slaapkamer in Paramaribo al een poster van het Braziliaanse elftal naast die van het Nederlandse. ‘In Suriname groei je op met deze twee teams. Veel Surinamers zijn óf fan van buurland Brazilië, of ze zijn voor Nederland, waar ze hechte familiebanden mee hebben.’
Jaren later zou hij bij Real Madrid en AC Milan in aanraking komen met tal van Braziliaanse spelers, van wie hij inmiddels een aantal tot zijn beste vrienden rekent, en zou hij zijn Braziliaanse vrouw ontmoeten.
‘En wat,’ voeg Seedorf aan dat rijtje toe, ‘is er mooier dan een paar jaar voetballen in het land dat grootheden zoals Pelé heeft voortgebracht! Voor mij valt alles een beetje op z’n plaats, kun je wel zeggen.’
Brazilië is ook blij met Seedorf. Toen de transfer definitief was beklonken, zei Botafogo-voorzitter Mauricio Assumpçao glunderend: ‘Nu kunnen we pas echt onze dromen gaan verwezenlijken. Met deze man in het team worden we weer kampioen.’ Op de dag dat Seedorf op de luchthaven van Rio arriveerde, hadden duizenden fans zich in de aankomsthal verzameld. Sommigen hadden vrij genomen van hun werk of zich met een leugentje ziek gemeld. ‘Ele é o melhor do mundo!’ gilden ze toen de middenvelder met zijn koffers door de gate kwam: hij is de beste van de wereld! ‘Siedorfe’, zoals de Brazilianen zijn naam met zangerige tongval uitspreken, zou Botafogo gaan redden. Vanaf een geïmproviseerd podium zwaaide de voetballer zijn fans zichtbaar ontroerd toe.
Seedorf: ‘Ik was echt onder de indruk. Ik ken de Brazilianen, ze zijn veel uitbundiger dan Europeanen, maar dit overtrof alles.’ Toen hij de volgende dag ook nog met een helikopter het stadion van Botafogo werd binnengevlogen en op de middenstip zijn shirt met rugnummer 10 kreeg overhandigd, vond hij het wel mooi geweest. ‘Nu gaat er hard gewerkt worden,’ zei hij tijdens zijn eerste persconferentie. ‘Want daarvoor ben ik hier, en ik ben er klaar voor. We kunnen aan de slag.’ De meer dan honderd aanwezige journalisten bleven verpletterd achter. ‘Is hij zo gewoon? En wat spreekt hij goed Portugees!’ klonken de commentaren.
Een strakkere aanpak
De club waaraan Seedorf zich voor twee jaar heeft verbonden is niet de beste club van Brazilië. Integendeel. Botafogo deed het een paar jaar geleden zelfs zo slecht dat het bijna degradeerde naar de B-serie. Maar de club kwam erbovenop. Zelf vergelijkt Seedorf de situatie van Botafogo met die van Chelsea. ‘Dat heeft niet een echt bruisend voetbalverleden, ze wonnen maar weinig. Maar de laatste zes jaar is dat compleet veranderd. Er is geïnvesteerd in de club, er is meer kwaliteit, een betere structuur en nu boeken ze resultaten. Zo probeer ik Botafogo ook te zien. Het is natuurlijk geen Flamengo, dat ik weet niet hoeveel bekers heeft gewonnen. Maar Botafogo heeft een goede naam en er is potentie.’
Ook dat, zegt hij, maakte het aantrekkelijk om bij de club te tekenen: hij kan er zijn ei kwijt. Want Seedorf doet bij Botafogo meer dan voetballen alleen. Hij schuift regelmatig aan bij vergaderingen van het managementteam, bemoeit zich met de technische staf en is betrokken bij de jeugdopleiding. ‘Er is een goede basisstructuur bij de club, maar er moeten routines doorbroken worden, en ik probeer ook binnen het spel mijn ervaring toe te passen. Braziliaans voetbal is compleet anders dan het Europese voetbal. Hier spelen ze veel individueler. Er zijn genoeg professionals in de ploeg, maar het is voor de veelal jonge spelers nog moeilijk om “out of the box” te denken. Ik ben voorstander van een strakkere aanpak en een stevige techniek, en veel meer gericht op samenwerken. Dat vergt een mentaliteitsverandering. Ik probeer een nog sterkere energie te creëren en de ploeg te innoveren.’
Enkele weken geleden leken die plannen te worden doorkruist. Seedorf viel in de wedstrijd tegen Atlético GO uit met een blessure aan zijn bovenbeen. Huilend verliet hij het veld, bang dat hij zijn team niet meer kon helpen tijdens een beslissende fase van het seizoen. Maar tot grote opluchting van zijn fans meldde Seedorf zich al snel weer op de training.
Een echt rolmodel
Sportjournalist Rubens Pozzi van televisiezender ESPN Brazil volgt de Nederlander op de voet en is regelmatig te vinden bij de trainingen in het stadion van Botafogo. Op deze zonnige ochtend observeert hij Seedorf terwijl de middenvelder rondjes rent om het veld, een personal trainer in zijn kielzog. ‘Wat een spiermassa!’ zegt Pozzi bewonderend. ‘Hij is in topconditie, dat zie je onmiddellijk.’
De rol die Seedorf op zich neemt is volgens Pozzi precies waar behoefte aan is binnen het Braziliaans voetbal. ‘We improviseren hier te veel in het spel. Nu we in staat zijn zo’n Europees talent aan te kopen, moet daar volop gebruik van worden gemaakt. Een nieuwe visie, andere technieken. Onze spelers kunnen zich daar aan optrekken.’
Pozzi is ook onder de indruk van Seedorfs persoonlijkheid. De voetballer straalt natuurlijk leiderschap uit, vindt hij. ‘En hij is sociaal bewogen en komt niet in opspraak, daardoor is hij een goed voorbeeld voor de jeugd. Een echt rolmodel. ’
Dat hij zo hoog opgeeft van de Nederlander heeft er ook mee te maken dat Braziliaanse sterren als Ronaldo en Ronaldinho hun voorbeeldrol behoorlijk hebben verkwanseld. Ronaldo, oud-speler van onder meer PSV, Real Madrid en Internazionale, had ooit de bijnaam ‘het fenomeen’. Maar sinds zijn terugkeer naar Brazilië is hij enorm in gewicht aangekomen – inmiddels weegt hij bijna 120 kilo. De voormalige goaltjesdief probeert nu in een realityshow op de Braziliaanse televisie van zijn overtollige kilo’s af te komen en wordt iedere week ten overstaan van een miljoenenpubliek op de weegschaal gezet.
Ronaldinho, twee keer uitgeroepen tot beste voetballer ter wereld, kwam anderhalf jaar geleden terug naar zijn thuisland om voor Flamengo te gaan spelen. Daar vertrok hij een paar maanden geleden – naar eigen zeggen vanwege een conflict over geld, maar waarschijnlijker is dat de club van hem af wilde omdat hij nauwelijks presteerde en vaker in nachtclubs te vinden was dan op de training.
Prima zo
Het mag ironisch heten dat Seedorf in Brazilië als rolmodel wordt bestempeld en alom zo populair is. In Nederland werd hij nogal eens verguisd. Men vond hem te moeilijk, te eigenwijs, te arrogant. Het botste met de bondscoaches Marco van Basten en Louis van Gaal. In 2008 stelde bondscoach Bert van Marwijk hem helemaal niet meer op, wat het einde van zijn carrière bij het Nederlands elftal betekende. En dan waren er nog wat gemiste penalty’s op cruciale momenten die Seedorf nog lang zouden achtervolgen.
Zelf zegt hij deze periode achter zich te hebben gelaten. ‘Tijd is een goede heler. Er is nu een relatie van respect, merk ik. Het mooie van het leven is dat de waarheid het langst duurt. Ik denk dat het Nederlandse publiek mij uiteindelijk beter heeft leren kennen en me daardoor de plek heeft gegeven die ik in de loop der jaren heb geprobeerd te verdienen. Dat vind ik het belangrijkste.’
Toch is hij nog altijd teleurgesteld over de wijze waarop zijn loopbaan bij Oranje is geëindigd. ‘Ik had dat niet in de hand, helaas. En ja, dan huilt mijn sporthart. Het huilt omdat mijn carrière in Nederland niet is geëindigd zoals ik hoopte. Maar ik ben me ervan bewust dat je in het leven niet alles kunt hebben, en ik ben heel blij over het verdere verloop van mijn carrière. Toch had ik het Nederlands elftal destijds nog graag een handje geholpen.’
Kort geleden was Louis van Gaal, inmiddels opnieuw bondscoach van Oranje, in Rio de Janeiro om trainingslocaties en hotels te selecteren voor het WK van 2014. Met Seedorf zocht hij geen contact.
‘Ik had dat ook niet verwacht. Ik heb ook al jaren geen contact meer met de KNVB. Maar ik vind het prima zo. Het Nederlandse verhaal ligt achter me. Ik focus me nu op Botafogo.’
Opvallend genoeg liet Van Gaal eerder deze maand wel weten met de gedachte te spelen om Seedorf tijdens het WK als een soort ambassadeur aan zijn selectie te verbinden. ‘Hij zou iets voor de presentatie rond Oranje kunnen betekenen,’ stelde de trainer op een persconferentie. ‘Hij heeft voor mij het aureool van de allergrootste voetballers van Nederland, dus voor zo’n functie is hij geknipt.’
Hordes kleerkasten
Nee, arrogant vinden ze Seedorf niet in Brazilië. Integendeel, ze vinden hem juist opmerkelijk gewoon. Bijvoorbeeld omdat hij, voorafgaand aan de ontmoeting in het vijfsterrenhotel in Leblon, gewoon in z’n eentje over de boulevard komt aangewandeld, zonder bodyguards om zich heen, en voordat hij het hotel betreedt eerst een praatje maakt met de bewakers bij de ingang. Of omdat hij, na afloop van het interview, rustig de tijd neemt om met fans op de foto te gaan en een babbeltje te maken.
Een manier van doen die nogal uitzonderlijk is in de sterk hiërarchische maatschappij van Brazilië. Hier hebben voetballers de status van popsterren, ze rijden rond in peperdure fourwheeldrives en laten zich flankeren door hordes kleerkasten. Een bewaker staat helemaal onder aan de ladder.
Seedorf haalt er zijn schouders over op. ‘Ik ben gewoon mezelf en probeer dat ook te blijven. Dat is volgens mij waar het om gaat. En waarom zou ik uit de hoogte doen of met bodyguards om me heen moeten lopen? Ik woon een paar straten verderop en als ze me echt iets aan willen doen, gebeurt dat ook wel als er beveiliging is. Kijk maar naar JFK, die had zoveel veiligheidsmannen om zich heen en is toch ook vermoord?’
Naast zijn ambities bij Botafogo ziet Seedorf nog veel meer mogelijkheden voor zichzelf in Brazilië.
Zo heeft hij grote plannen met zijn sportconsultancy- en -managementbedrijf, dat hij een paar jaar geleden oprichtte. ‘Er zijn genoeg internationale ondernemingen die deze markt gaan opzoeken en zich hier willen manifesteren nu het WK en de Spelen eraan komen. Met mijn bedrijf wil ik daar op inspelen. Die grote evenementen brengen allerlei nieuwe ontwikkelingen mee. Maar het is de kunst om ook iets achter te laten waar de bevolking wat aan heeft. Het land moet niet in een groot gat vallen als het feest voorbij is. Ik vind dat je daar integer mee om moet gaan.’
Ook op sociaal gebied wil Seedorf iets gaan betekenen in Brazilië. In een aantal andere landen, waaronder zijn geboorteland Suriname, heeft hij al verschillende sociale projecten van de grond getild. Een Braziliaanse variant ligt voor de hand. ‘Ik ben laatst al benaderd door een bedrijf voor een sportproject in de sloppenwijken. Op dat gebied is er genoeg te doen hier.’
Sportjournalist Ruben Pozzi heeft er hoge verwachtingen van. ‘Ik hoop dat Seedorf het werk dat hij in Suriname al doet, ook hier gaat doen. Seedorf begrijpt onze ziel en kent de taal. Hij kan heel veel voor Brazilië betekenen.’

Gerelateerd