Hoe denkt Ilse de Lange?
Gebruikt u liedjes om uw gedachten over te brengen?
‘Mijn liedjes gaan over gevoelens, maar ze zijn echt niet allemaal autobiografisch. Ze gaan ook vaak over gevoelens van anderen, of mijn interpretatie van wat er in andere levens gebeurt. Maar ik probeer de teksten altijd open te houden, zodat mensen hun eigen verhaal erin kunnen leggen. Ik houd erg van verhalende liedjes, maar ik heb het idee dat ik dat niet kan. Bij mij wordt het heel snel melig, afgezaagd, oninteressant. Soms is het voor mensen vaag wat ik bedoel met mijn liedjes, maar dat doe ik dus bewust. Ik probeer het niet dicht te timmeren. Ik wil niet te gedetailleerd een situatie schetsen, omdat ik het jammer vind als het alleen op mij van toepassing is.’
Wat is belangrijker: tekst of muziek?
‘Ik denk dat melodie in de eerste instantie meer aanspreekt dan woorden. Ik betrap me daar zelf ook wel eens op. Maar voor mijn eigen liedjes vind ik allebei even belangrijk. Als een mooie intro gevolgd wordt door een platte, stomme tekst, dan haak ik af. Het gevoel van de tekst moet weerklinken in de akkoorden. En dat is een heel natuurlijk proces; daar denk je echt niet zo over na.’
Wat komt eerst: tekst of muziek?
‘Dat is verschillend. Soms begint het met een heel simpel riedeltje op de gitaar. En soms schiet er opeens een mooie zin door mijn hoofd, en die kan dan de bron zijn van een heel liedje. Voor mijn laatste plaat heb ik veel met Patrick Leonard geschreven, en met hem was het veel actie en reactie. Vaak begon hij met een improvisatie op de piano. Er gaat zo’n diepgang uit van wat hij speelt, dat triggert van alles bij mij. Ook als ik ’s ochtends nog dacht: ik weet echt helemaal niks vandaag, ook als ik heel diep nadenk – nee, echt helemaal niks. En dan begint hij te spelen en opeens stroomt het over bij mij en begin ik gewoon te zingen over wat hij speelt. Er is geen vastomlijnd plan. Hij doet maar wat en wat ik zing, leidt hem weer naar een volgend akkoord, of naar een ritmisch stukje. Dat triggert bij mij weer een andere melodie, en in die melodie komen vaak al fonetische klanken mee. Klanken die vanuit een automatisch gevoel passen bij die akkoorden. Soms is het echt een puzzeltje. We nemen het allemaal op en luisteren het terug, en dan is er eigenlijk al een patroon zichtbaar. Die klanken lijken vaak al op woorden, en het is heel leuk om te kijken wat voor woorden dat dan zijn. Ik typ het allemaal in op mijn laptop, en vaak blijkt daar een heel samenhangend geheel uit te komen. Ik snap het ook niet. Maar dat zijn echt kleine wondertjes. Je vist maar wat uit de lucht – gewoon wat er in je opkomt – en dan blijkt het ook nog bij elkaar te horen.’
Doen de hersens dan nog mee?
‘Soms lijkt het echt een proces van het onderbewustzijn. Maar soms moet je natuurlijk ook heel erg ploeteren op een liedje. Ik houd erg van snel schrijven, en Patrick Leonard gelukkig ook. Elke dag dat we samen waren, schreven we wel een liedje. Sommige schrijvers vinden het leuk om heel erg lang over één woord na te denken, maar daar kan ik niet zo goed tegen. Dan gaat de snelheid eruit en dan boeit het me minder. Dan vind ik het echt te veel lijken op werk. Natuurlijk schaven we later nog wel bij, maar ik ga echt niet een uur denken over één zin. Dat duurt me veel te lang.
Als we in de studio gaan mixen, zijn we wel vaak dagen bezig. Heel veel artiesten laten het mixen helemaal aan anderen over, en dat is op zich wel lekker makkelijk. Soms wilde ik dat ik dat ook kon. Maar die liedjes komen uit mijn hart, dan kan ik toch niet zomaar zeggen: doe er maar iets mee? Ik ben er veel te persoonlijk bij betrokken. Ik kan niet weglopen.’
U schrijft in het Engels, niet in het Neder­lands. Heeft dat invloed op de liedjes?
‘Dat is moeilijk om te zeggen. Ik heb nog nooit geprobeerd om in het Nederlands te schrijven. Ik schrijf vaak met Amerikanen samen, en dan denk en voel ik echt in het Engels. Die taal staat me dan niet in de weg om tot de juiste zinnen te komen. Ik bedenk dus nooit hoe ik iets in het Nederlands zou zeggen, om het daarna te vertalen.
Bij Nederlandse optredens is er een groot contrast tussen de liedjes die ik zing in het Engels en het praten tussendoor in het Nederlands. Je zou kunnen zeggen dat de persoon die de liedjes zingt, niet dezelfde is als de persoon die tussen de liedjes door praat – en veel mensen ervaren het ook zo. Als de muziek begint, doe ik mijn ogen even dicht en word ik opgezogen in de sfeer van het liedje. Maar dan is het liedje voorbij, en vind ik het ook leuk om te vertellen wat ik die dag heb gedaan. Dan zie je opeens de nuchtere, Twentse Ilse, terwijl ik tijdens de liedjes behoorlijk Amerikaans ben. Maar ik ben het allebei. Ik houd van grappen en grollen, maar er is ook een grote melancholie in mij, en dat zie je in de liedjes terug.’
Wat voor denken doet u voor uw plezier?
‘Ik vind het heel erg leuk om na te denken over nieuwe mogelijkheden en ontwikkelingen in de muziekindustrie. Hoe je muziek bij mensen thuis kunt krijgen, over samenwerkingsverbanden met merken. Het begint er mee dat het product – dat ik zelf ben – puur en echt moet zijn. Dat moet niet veranderd worden door een marketinggedachte. Maar binnen bepaalde parameters kan dat wel; er is flexibiliteit in wie je bent en wat je kunt en wat je wilt doen. Ik vind het spannend om daar over te brainstormen.’
Vergeet u de tekst van een liedje wel eens?
‘O ja, zeker. Zeker als we het een lange tijd niet hebben gespeeld. Als ik bijvoorbeeld voor een optreden op de wc de tekst van een liedje heel snel door mijn hoofd laat gaan, kan het zijn dat ik opeens stop: ehhh – wat komt er nu ook al weer? Dat gebeurt alleen maar als je erover gaat nadenken. Dat is ook zo met bewegingen. Heel veel bewegingen doe je automatisch. Maar zodra je er over gaat nadenken, wordt zo’n beweging geforceerd, en stom. Zo is het ook met teksten. Ik doe alles uit mijn hoofd, en ik onthoud teksten snel. Maar ook op de bühne heb ik wel eens een black-out gehad. Meestal is dat alleen maar hilarisch en liggen we allemaal in een deuk, of verzin ik ter plekke iets. Iets wat past in het rijm, of een woord dat misschien wel helemaal niet bestaat.’
Denkt u tijdens een optreden nog na over de betekenis van een liedje?
‘Soms ben ik meer bezig met het onder controle krijgen van mijn zenuwen en is het zingen een soort automatisme. Dan rolt de tekst eruit zonder dat ik echt bezig ben met de betekenis. Dat zijn de minder leuke optredens. Het mooist is het wanneer ik weer helemaal beleef waarover zo’n liedje gaat. Soms is het tijdens een optreden doodstil in de zaal en heb ik echt het gevoel dat we met zijn allen in zo’n liedje zitten. Dat zijn de juweeltjes tussen de optredens.’
Tweewekelijkse rubriek over denken en dromen Aflevering 9

Gerelateerd