<div class="lead">
<p>Want we kijken nog altijd graag neer op uitkeringstrekkers. Gelukkig is er Ken Loach, en zijn hartverscheurende portret van meneer Blake.</p>
</div>
<p>Regisseur Ken Loach <a href="https://www.youtube.com/watch?v=TKtTOm54Cdo" target="_blank">was</a> afgelopen donderdag te gast in het debatprogramma <em>Question Time</em>, om met de andere panelleden en het publiek te discussiëren over Brexit, de gewraakte derde landingsbaan bij Heathrow en zijn nieuwste film <em>I, Daniel Blake. </em>De film vertelt het tragische verhaal van goedmoedige bouwvakker Daniel Blake uit Newcastle, die na een hartaanval niet meer mag werken van zijn dokter. Een &#8216;professionele gezondsheidszorgmedewerker&#8217; denkt daar na een wat stroef gesprekje anders over, en verklaart Daniel wèl arbeidsgeschikt. Daniel, 59 jaar oud en ongeveer even behendig met een computer als <a href="https://www.youtube.com/watch?v=30U7TJgJw_A" target="_blank">Wim Kok</a> in 1994, moet een werkloosheidsuitkering aanvragen en raakt steeds verder verstrikt in een systeem dat opzettelijk verwarrend is. Na een tijdje zit hij bibberend onder een deken in zijn leeggehaalde flat, met alleen een telefoon en het wachtmuziekje van de uitkeringsinstantie als gezelschap (<em>De Lente</em> van Vivaldi zal nooit meer hetzelfde klinken).</p>
<p>In <em>Question Time </em>werd naar aanleiding van de film de vraag gesteld of de Britse samenleving minder meelevend geworden is. Niet iedereen was het daarmee eens. &#8216;It is a fictional film&#8230;&#8217;, begon de conservatieve Greg Clark. Onmiddellijk klonk er protest uit het publiek. Ken Loach schudde besmuikt zijn hoofd. &#8216;It isn&#8217;t, it isn&#8217;t fictional&#8217; zag je hem mompelen.</p>
<p>Het is merkwaardig om te ontkennen dat een zorgvuldig gescripte film fictie is. De film is fictie bij uitstek: het narratief volgt een structuur voor maximaal dramatisch effect, om de kijker zo goed mogelijk mee te slepen in de verstikkende situatie. Bij de films van Ken Loach, die als sinds 1966 <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Cathy_Come_Home" target="_blank">films</a> vol grimmige maatschappijkritiek maakt , hoef je zelden te raden naar de boodschap. Elk karakter in <em>I, Daniel Blake</em> is een wandelende illustratie van een actueel sociaal probleem: de jonge alleenstaande moeder die zich gedwongen ziet om naar Newcastle te verhuizen, weg van haar vrienden en familie in Londen, omdat er daar geen sociale huurwoningen beschikbaar meer zijn; de opgewekte buurjongen die een schimmig handeltje in sneakers begint, omdat hij op een nuluren-contract werkt en vaak na één uur vrachtwagens uitladen weer naar huis wordt gestuurd en niet eens genoeg verdient om de bus te betalen, en zo zijn er nog meer. Bovendien zijn de hoofdpersonen stuk voor stuk super sympathiek, mensen met een hart van goud die in een meedogenloze wereld ten onder gaan. Het komt soms in de buurt van kitsch, maar is wel erg effectief: ik zag de film in Newcastle om 11 uur &#8216;s ochtends, maar ik was omringd door mensen met schokkende schouders en overal klonken onderdrukte snottergeluidjes.</p>
<p>Wat Loach en de schreeuwende mensen in het publiek natuurlijk bedoelden, is dat de <em>problemen </em>die door de film worden geïllustreerd, maar al te echt zijn. En dat blijkt: na de première van <em>I, Daniel Blake </em>zijn talloze mensen met vergelijkbare <a href="https://www.theguardian.com/commentisfree/2016/oct/26/welfare-sanctions-ken-loach-uk-benefit-system" target="_blank">verhalen</a> naar buiten gekomen, de één nog hartverscheurender en frustrerender dan de ander.</p>
<p><q class="pull-left">&#8216;Uitkeringstrekker&#8217; staat gelijk aan luie uitvreter, iemand die als een gewetenloze parasiet van het harde werk van anderen leeft.</q></p>
<p>De film brengt daarnaast ook een andere realiteit aan het licht: in het Verenigd Koninkrijk (maar ook zeker in Nederland) is het bijna vanzelfsprekend om neer te kijken op mensen die van de bijstand moeten leven. &#8216;Uitkeringstrekker&#8217; staat gelijk aan luie uitvreter, iemand die als een gewetenloze parasiet van het harde werk van anderen leeft. In programma&#8217;s als <em><a href="https://www.theguardian.com/commentisfree/2016/oct/26/welfare-sanctions-ken-loach-uk-benefit-system" target="_blank">Benefit Street</a> </em>worden mensen met een uitkering bij voorkeur in beeld gebracht als asociale alcoholisten: als je zo arm bent dat je van de staat moet leven, is dat je eigen schuld.  Op deze aanname is ook onze uitkeringsprocedure gebaseerd: wie een uitkering wil, moet constant bewijzen heel werkwillig en gemotiveerd te zijn.</p>
<p>De vraag is of je een systeem wil dat verzekerd dat iedereen die het nodig heeft geholpen wordt, met het risico dat iemand er misbruik van maakt – of dat je een systeem wil dat zo taai en ontmoedigend is dat misbruik vrijwel onmogelijk is, met het risico dat sommigen de hulp waar ze recht op hebben niet krijgen. Hopelijk zet <em>Daniel Blake</em> deze vraag weer bovenaan de politieke agenda, en wordt zijn verhaal ooit echt pure fictie.</p>
<figure>
<div class="video"><iframe width="500" height="281" src="https://www.youtube-nocookie.com/embed/ahWgxw9E_h4?feature=oembed" frameborder="0" allowfullscreen></iframe></div>
</figure>
<div class="info-box">
<p><em>I, Daniel Blake </em>komt 24 november uit in Nederland. Neem vooral een pak zakdoekjes mee.</p>
</div>


Gerelateerd