<div class="wpg-element paragraph">
06-08-2005 Door Marian Husken en Freke Vuijst
Wesam al D., een Nederlander van Iraakse afkomst, zal wellicht de eerste zijn die in Amerika wordt vervolgd voor terroristische activiteiten in Irak. Zal Nederland Al D. ook uitleveren als hem de doodstraf kan wachten?
Toen Wesam al D., een Nederlander van Iraakse afkomst, op 30 oktober 2003 zijn videocamera aanzette om de strijders in zijn geboortestad Falluja te filmen, kon hij niet vermoeden dat hij wellicht de allereerste zal zijn die in Amerika wordt vervolgd ‘in verband met terroristische activiteiten in Irak’. De VS hebben vorige week om uitlevering gevraagd van Al D., die op 2 mei 2005 in Amersfoort werd gearresteerd toen de Falluja-band in zijn huis werd gevonden. Het Nederlandse OM heeft de zaak nu stilgelegd.
De Amerikaanse verdenkingen tegen Wesam al D. zijn ernstig. Hij zou zich schuldig hebben gemaakt aan ‘samenzwering om Amerikaanse staatsburgers in het buitenland te doden, samenzwering om een massavernietigingswapen (explosieven) te gebruiken, bezit van een dodelijk instrument (explosieven) gedurende een geweldsmisdrijf, samenzwering om een dodelijk instrument (explosieven) te bezitten gedurende een geweldsmisdrijf’. Mocht hij veroordeeld worden, dan kan hij levenslang krijgen, zegt het ministerie van Justitie in Washington.
Zou hij ook de doodstraf kunnen krijgen? ‘Nee,’ zegt een woordvoerder, ‘op beschuldiging van samenzwering is de doodstraf niet van toepassing.’
Maar het Amerikaanse wetboek van strafrecht laat zien dat de doodstraf tóch tot de mogelijkheden behoort. Als de ‘samenzwering om Amerikaanse staatsburgers in het buitenland te doden en de samenzwering om een massavernietigingswapen te gebruiken’ resulteren in de dood van een Amerikaan, kan de doodstraf worden geëist.
Wim Kok, woordvoerder van het Nederlandse ministerie van Justitie, vindt speculaties hierover ‘erg voorbarig’. ‘Het gaat om een voorlopige aanhouding,’ zegt Kok. ‘De VS hebben nu zestig dagen de tijd om het uitleveringsverzoek te onderbouwen en uiteen te zetten waarom Nederland Wesam al D. moet uitleveren. Je kunt vermoeden dat het mogelijk zal gaan over het mogelijk willen doden van Amerikaanse staatsburgers. Maar het is nog te vroeg om er iets over te zeggen.’
De bewijzen van de Nederlandse justitie tegen Wesam al D. lijken bijzonder belastend voor de verdachte, zo blijkt uit proces-verbalen. Hij heeft toegegeven dat hij de opnamen maakte en is zelf ook op de band te zien. Al D’s gezicht is verborgen achter een kap waarin ooggaten zijn geknipt, maar zijn stem en zijn omzwachtelde hand die in beeld komt, verraden hem. Al D. had kort daarvoor tijdens een Irak-demonstratie in Nederland een Amerikaanse vlag in brand gestoken en zich daarbij verwond.
Volgens justitie zou hij, toen hij in beeld was, hebben gezegd: ‘Wij zijn de strijders van Falluja. Als God het wil, hebben wij een plan voor als zij Falluja binnenkomen. We hebben mijnen op tijd ingesteld en kunnen ze tot ontploffing brengen via een ­remote.’ Even later filmt hij explosieven – een granaatbuis – in de berm van de weg. Al D., achter de camera: ‘Als God het wil dat het ontploft en er blijven overlevenden over, kunnen wij ze aanvallen.’
Is de aanslag waarvan Al D. de voorbereidingen filmde, inderdaad uitgevoerd?
Begin juni vertrok een Nederlandse officier van justitie naar Washington om te onderzoeken of er op of rond 30 oktober 2003 een Amerikaans ­legerkonvooi was getroffen door een explosief op de wegen in of rond Falluja. Het antwoord op deze vraag is van groot belang voor Al D., want daarvan hangt een eventuele doodstrafeis af.
Het Amerikaanse ministerie van Defensie maakt dagelijks bekend hoeveel soldaten in Irak zijn gesneuveld. Op 31 oktober 2003, de dag na de opnamen, kwam een luitenant op patrouille in Falluja om het leven als gevolg van een IED (improvised explosive device). Op 8 november sneuvelde er weer een sergeant, en volgens andere nieuwsbronnen ontstaken guerrillas in Falluja op 2 november een ‘roadside bomb’ waarbij twee Amerikanen omkwamen die voor het leger werkten.
Europese landen die hun terreurverdachten niet willen uitleveren, zijn in Amerikaanse ogen zelf bijna verdacht. Zeker sinds 9/11 is de verhouding tussen de VS en Europa als het gaat om het uitwisselen van verdachten van terroristische activiteiten meer gespannen dan ooit. Vlak voor de inval in Irak dreigde de Amerikaanse minister van Defensie, Donald Rumsfeld, de Navo-landen dat wanneer ze moeilijk deden met uitleveringen, ze rekening moesten houden met ‘ernstige gevolgen’.
Toch weigeren de meeste Europese landen tot nu toe om onderdanen naar de VS te sturen als hen daar mogelijk de doodstraf wacht. Ook mensenrechtenorganisaties, zoals Amnesty International, wezen in kritische rapporten meer dan eens op dit probleem. Spanje weigerde in 2001 om vermeende Al Qaeda-strijders uit te leveren aan Amerika. Duitsland weigerde aanvankelijk zelfs de uitlevering van Mamdouh Mahmud Salim, een directe medewerker van Bin Laden, die in verband werd gebracht met de aanslagen in 1998 op twee Amerikaanse ambassades in Afrika waarbij 224 mensen omkwamen. Salim was in München aangehouden bij een poging om verrijkt uranium te kopen. De Duitsers gingen pas overstag toen de Amerikanen hadden beloofd dat ze in zijn zaak niet de doodstraf zouden eisen.
Sinds 9/11 is er een nieuwe angst bij gekomen in Europa als het gaat om uitleveringskwesties. Want Amerika kan nu een verdachte classificeren als een ‘enemy combatant’. Dat houdt in dat men iemand in feite buiten het Amerikaanse strafrecht plaatst. En dus de internationaal rechtelijke normen aan zijn laars lapt.
De zaak van Wesam al D. staat niet op zichzelf. In Groot-Brittannië moet computerdeskundige Ahmad Babar (31) vrezen voor zijn leven. De VS hebben om zijn uitlevering gevraagd. De Brit van Pakistaanse afkomst werd op 2 december 2003 in Londen aangehouden op verdenking van betrokkenheid bij terroristische activiteiten. Zijn computers werden in beslag genomen. Acht dagen later was hij al weer vrij. De politie had geen enkel bewijs tegen hem gevonden. Ahmad had dus geen strafblad, maar voor de Amerikanen is hij belangrijk omdat hij als eerste het belang van internet inzag voor de gewapende strijd. Ze willen hem als ‘jihad-webmaster’ veroordelen. Ten voorbeeld stellen dus. Net als Wesam al D.
Vorig jaar augustus werd Ahmad aangehouden op verzoek van Amerika. Hij zou tot 2003 fondsen hebben geworven voor terreuracties in Tsjetsjenië en Afghanistan. Ook zou hij hebben beschikt over geclassificeerde informatie over de routes van de Amerikaanse marine uit 1991. Bovendien is Ahmad een neef van de Pakistaan Mohammed Naeem Noor Khan, die tot zijn aanhouding in juli 2004 werd beschouwd als internetboodschapper van Bin Laden zelf.
In eerste instantie besliste de Britse rechtbank dat Ahmad uitgeleverd mocht worden. De Amerikaans ambassade had beloofd dat hij niet naar Guantanamo zou worden gestuurd. Ahmad wachtte dus een gewone rechtbank, toch tekende hij ook daartegen beroep aan. Hij vreesde dat hij de doodstraf zou horen eisen. De volgende rechter vond het maar een moeilijke zaak. Hij vroeg zich af waarom het Amerikaanse bewijs voor de verdachtmakingen niet aan Engeland kon worden gegeven. De man zou in eigen land kunnen worden vervolgd zonder dat hij voor zijn leven moest vrezen.
De minister van Binnenlandse Zaken, Charles Clarke, moet nu de knoop doorhakken. Als de VS Engeland officieel de garantie willen geven dat Ahmad niet de doodstraf wacht, zal de bewindsman in september mogelijk instemmen met de uitlevering van deze Britse onderdaan, zo melden de Britse media.
Het Amerikaanse ministerie van Justitie benadrukt dat de beschuldigingen tegen Wesam al D. de eerste stap zijn in het uitleveringsproces. Er moet nog een officiële aanklacht volgen die het verzoek onderbouwt. De tenlastelegging, die nu uit vier punten bestaat, kan worden ‘uitgebreid’, zegt de woordvoerder, ‘het onderzoek loopt hier door.’
Han Jahae, Amsterdams advocaat met veel ervaring in uitleveringszaken en voorzitter van de European Criminal Bar Association: ‘Nederland gaat uit van goed vertrouwen. Er is de Amerikaanse garantie dat Nederlanders niet voor meer of iets anders zullen worden veroordeeld dan in het uitleveringsverzoek staat omschreven. Ook hebben de VS beloofd dat Nederlanders hun Amerikaanse straf hier mogen uitzitten. Maar uit mijn praktijk blijkt, dat je Amerika niet altijd kunt vertrouwen. Ik heb een cliënt die door tussenkomst van een federale aanklager een veel hogere straf heeft gekregen dan normaal is voor wat staat vermeld in zijn uitleveringsverzoek. Ik kan dat nu achteraf in Nederland proberen aan te vechten, maar het is de vraag of dat lukt.’
Jahae verwacht dat Donner, als het gaat om Wesam al D., zich net zo aan de regels van het uitleveringsverdrag houdt als hij altijd heeft gedaan. Hij gaat ervan uit dat Amerika de mensenrechten eerbiedigt. ‘Het zal als ongepast worden beschouwd om in deze tijd een extra garantie te vragen. Dat kan politiek gezien worden als een gebaar van wantrouwen.’
‘Het gaat ook al heel lang goed,’ stelt Jahae vast. ‘Maar het kan misgaan. Mijn cliënt is daar een voorbeeld van. En als de overheid dan pas tot actie overgaat, kan het te laat zijn.’
Richard Dieter, hoofd van het Death Penalty Information Center in Washington, raadt Nederland aan om nu al te vragen om een garantie van de VS dat Wesam al D. niet de doodstraf zal krijgen. ‘Als de man eenmaal in voorarrest zit in Amerika, is alles mogelijk,’ zegt Dieter. Of de aanklager de ultieme straf eist, wordt vaak niet van tevoren aangekondigd. De uiteindelijke beslissing ligt bij de minister zelf.
Wesam al D., wiens zaak deze maand in Nederland behandeld zou worden, is overgeplaatst van het huis van bewaring naar ‘uitleveringsdetentie’. Pas over twee maanden, als het Amerikaanse uitleveringsverzoek binnen is, zal de Nederlandse rechter zich kunnen uitspreken. Hij kijkt alleen of de Amerikanen hun uitleveringsverzoek voldoende hebben onderbouwd. Op de verdenking zelf zal hier in Nederland niet worden ingegaan. Mocht de rechtbank bepalen dat de onderbouwing van de VS te wensen overlaat (of dat de garantie ontbreekt dat Wessam al D. niet de doodstraf wacht, zoals dat is bepaald in de Nederlandse wet), dan zal de rechtbank hem hier vervolgen.
Wesams advocaat Victor Koppe vindt het schandalig dat het OM de zaak nu al heeft stilgelegd. ‘Dat doe je alleen als je een enorm wantrouwen hebt tegenover de Nederlandse rechter, lijkt me. Stel overigens dat mijn cliënt bij die aanslag in Irak betrokken was, dan heeft hij nog steeds niets gedaan wat niet volgens de Geneefse Conventie en het oorlogsrecht is toegestaan. Die video is gemaakt in 2003 toen het oorlog was in Irak. Er wordt aan beide zijden gevochten, en die krijgshandelingen legde hij vast.’
</div>

Gerelateerd