<div class="lead">
De beelden in Dunkirk zijn schitterend, maar voelen verdacht. Refereerden de Brexit-voorstanders niet al aan de Dunkirk spirit?
</div>
Dunkirk, de laatste film van Christopher Nolan, is adembenemend mooi. Het strand bij Duinkerke is een sober maar overweldigend decor, waartegen rijen soldaten ineenkrimpen en weer opstaan, als grashalmen in de wind. Lijken worden stemmig bedekt door opwaaiend gelig zeeschuim, aan de horizon kondigen donkergrijze rookpluimen het naderende gevaar aan. Een van de rollen, die van een jonge gevechtspiloot, wordt gespeeld door Tom Hardy (die met z&#8217;n zuurstofmasker een opvallende gelijkenis vertoont met Bane, zijn rol in The Dark Knight). Als we door zijn ogen meekijken, zien we vijandige vliegtuigen goud kleuren in het zonlicht.
Natuurlijk is er ook aandacht voor de doffe ellende die oorlogvoeren met zich meebrengt. Lichaamsdelen worden roemloos tot pulp geslagen tussen wal en schip, soldaten verdrinken en verbranden tegelijkertijd, drukken zwaar getraumatiseerd hun handen tegen hun gezicht. Maar bovenal is de film een esthetische beleving: het feit dat Harry Styles gecast is, een popzanger met een onverdraaglijke kaaklijn, spreekt wat dat betreft boekdelen. Styles ziet er in een vintage soldatenuniform beter uit dan ooit, en ook emoties als &#8216;doodsangst&#8217; en &#8216;gebroken trots&#8217; staan &#8216;m fantastisch.
<q class="pull-left">Dunkirk is recente geschiedenis, en daardoor voelen de sensationele beelden verdacht.</q>
Het is niet vreemd dus, dat Dunkirk tot nu toe sterk uiteenlopende reacties oproept. De film is onthaald als <a href="http://time.com/4864051/dunkirk-review/" target="_blank">meesterwerk</a>, als Nolan&#8217;s <a href="https://www.theguardian.com/film/2017/jul/17/dunkirk-review-christopher-nolans-apocalyptic-war-epic-is-his-best-film-so-far" target="_blank">beste film</a> tot nu toe, een film die universele oorlogservaring vakkundig <a href="https://www.volkskrant.nl/film/dunkirk-is-een-universele-zintuiglijke-oorlogservaring~a4507133/" target="_blank">in beeld brengt</a>. Anderen zien in de film vooral een <a href="https://www.nrc.nl/nieuws/2017/07/18/zelden-zag-een-oorlog-er-zo-aangeharkt-uit-12127906-a1567063" target="_blank">Brexit-fantasie</a>, die inspeelt op het chauvinistische <a href="https://www.theguardian.com/film/2017/jul/20/dunkirk-spirit-british-film-brexit-national-identity-christopher-nolan" target="_blank">verlangen</a> naar een sterk en zelfstandig Verenigd Koninkrijk. Niet voor niets refereerden Brexit-voorstanders graag aan de Dunkirk spirit: dankzij de moed en veerkracht van Britse burgers weten de in het nauw gedreven soldaten letterlijk aan Europa te ontsnappen, terug naar de grillige kustlijn van hun mythische thuis. ‘Ik heb het idee dat deze film me allerlei dingen wil laten voelen die ik niet wil voelen’ zei mijn Engelse vriend toen we de bioscoop uitliepen.
Voor film is oorlog een fantastisch onderwerp. In een oorlogssituatie is er enorme spanning, zijn er hevige emoties, fotogenieke explosies en gevechtsmanoeuvres. Eén van mijn favoriete oorlogsfilmthema&#8217;s is een schijnbaar uitzichtloze situatie die op het nippertje wordt gered door onverwachte hulp van buitenaf. De <a href="https://www.youtube.com/watch?v=Z6XicBBN1l4" target="_blank">slag om Helmsdiepte</a> in The Lord of the Rings, bijvoorbeeld. &#8216;Theoden King stands alone&#8217; zegt Gandalf, terwijl hij neerkijkt op het zwaar belegerde slot, waar de geplaagde paardenkoning zich opmaakt voor een zelfmoordmissie. &#8216;Not alone&#8217;, antwoordt Éomer, en meteen komen zijn strijdvaardige Rohirrim tevoorschijn. De zon breekt door, de soundtrack zwelt aan, Orks kijken elkaar paniekerig aan: ik hoef er maar aan te denken of ik krijg kippenvel.
In Dunkirk zijn het geen ruiters die redden, maar Engelse privébootjes, die aan de horizon verschijnen en een onverwachte redding en emotionele ontlading brengen. Het grote verschil is hier, natuurlijk, dat dit verhaal zich niet in de fantasiewereld van Midden-Aarde afspeelt, maar in onze recente geschiedenis. De sensationele beelden van Dunkirk voelen daardoor verdacht: het is makkelijk om er politieke boodschappen in te zien die je niet deelt- echo&#8217;s van oorlogspropaganda die buiten de context van de Tweede Wereldoorlog misschien meer kwaad dan goed doen.
Het is natuurlijk niet Nolans schuld, dat de Britse kiezer tegen de Europese Unie stemde, of dat de wereld momenteel in de greep is van een dwaze nostalgie naar conservatievere tijden. Hij heeft gewoon een erg mooie oorlogsfilm gemaakt. Maar het is nu moeilijk om daar zonder dubbel gevoel van te genieten.

Gerelateerd