<div class="lead">De huidige situatie deugt niet. Vraag is: hoe moet het wel? Daar blijft het stil.</div>
<figure id="post-10957 media-10957" class="align-none"><img decoding="async" src="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2015/04/9b1b8733-7221-4c1f-8a95-1803daa39750_vn-moralisten-verenigt-u-ongelijkheid-vuilnisman-bankier_preview.jpg" alt="Illustratie: Bas van der Schot" /><figcaption>Illustratie: Bas van der Schot</figcaption></figure>
<div class="wpg-element paragraph">
<p>Ook de economie komt voort uit de wijsbegeerte. Bij vroege ‘economen’ was hun vak vooral moraalfilosofie. John Stuart Mill, Adam Smith of Karl Marx vroegen zich niet alleen af hoe de collectieve huishouding functioneert, maar ook hoe die zou moeten werken, hoe het beter kon. Economie ging over goed en fout, over moraal.</p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p>Naarmate de economie zich ontwikkelde, verdween de moraal uit de economie, stellen Rutger Bregman en Jesse Frederik in het essay dat deze twee jonge sterren schreven ter gelegenheid van de Maand van de Filosofie. April had dit jaar net zo goed de Maand van de Economie kunnen heten. Het thema is ‘ongelijkheid’ en het essay heet ‘Waarom vuilnismannen meer verdienen dan bankiers’. Pure economie. </p>
<p>Het stuk is er niet minder interessant om. Bregman en Frederik raken aan de vele deelvragen van het klassieke herverdelingsprobleem. Wanneer is geld verdiend? En wanneer niet? Welke mate van ongelijkheid is te rechtvaardigen? En hebben mensen überhaupt recht op privébezit?</p>
</p></div>
<div class="wpg-element streamer">
<blockquote>
<p>Mensen zijn geen autonome individuen die uit het niets zoveel meerwaarde creëren dat ze daarvoor &#8216;uit eigen verdienste&#8217; terecht miljarden voor kunnen opstrijken</p>
</blockquote>
</div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p>Bij de stelling dat de moraal uit de economie is verdwenen, denk ik: <a href="https://www.vn.nl/Artikel-Literatuur/Jan-Pen-beroemde-econoom-eigenzinnige-opa.htm" class="normal" title="https://www.vn.nl/Artikel-Literatuur/Jan-Pen-beroemde-econoom-eigenzinnige-opa.htm">Jan Pen</a>? Jan Tinbergen? Die waren toch ook bezig met de ‘rechtvaardige inkomensverdeling’? Maar goed, het grote plaatje. Daarin past de remoralisering van de economie. En de filosofen vinden het natuurlijk fantastisch. Dat de verloren zoon, na de nodige crises, weer terugkeert in de armen van de oude wijze vader. </p>
<p>Heropvoeding is noodzaak. De verloren zoon moet leren dat hij ongelijkheid heeft verdedigd vanuit een verkeerd mensbeeld. Mensen zijn geen autonome individuen die uit het niets zoveel meerwaarde creëren dat ze daarvoor ‘uit eigen verdienste’ terecht miljarden kunnen opstrijken. Dat plaatje klopt niet. Zelfs niet voor Steve Jobs.</p>
<p>De hoeveelheid geld die je ‘verdient’ wordt bepaald door het land waar je wordt geboren, het inkomen van je ouders, de genen die je hebt meegekregen, je opleiding en nog een enorme berg mazzel. Het hele concept van ‘uit eigen verdienste’ is een denkfout. Conclusie: de ongelijkheid zou zo klein mogelijk moeten zijn.</p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p>De huidige situatie deugt niet. Vraag is: hoe moet het wel? Daar blijft het stil. Bregman en Frederik, toch echte vooruitgangsdenkers, voorspellen dat de ongelijkheid alleen maar zal toenemen, dat dit niet zal leiden tot grote opstanden en dat het steeds moeilijker zal worden er iets aan te doen. </p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p><b>Hypotheekrenteaftrek </b><br />Remoraliseren leidt niet tot een revolutie. Maar wat dan wel? Bregman en Frederik willen mensen ervan doordringen dat de verdeling van geld geen natuurwet is, maar een keuze. En we weten dat Nederlanders eigenlijk geen hypermeritocratie willen, maar juist een meer ontspannen, gelijkwaardiger samenleving.</p>
<p>En toch is de VVD de grootste partij. Daar ligt een praktisch probleem. Dat mensen wat ze eigenlijk willen niet laten meewegen bij de verkiezingen. Als ze al de moeite nemen om te stemmen, prevaleert het eigenbelang. Je wilt wel een gelijkwaardiger samenleving, maar je kán niet zonder die hypotheekrenteaftrek. Je weet heus: een erfenis is geen rechtvaardig verdiend vermogen, maar toch wil je graag je eigen kinderen wat meegeven.</p>
<p>Het remoraliseren van de economie begint met het mobiliseren van de massa. De Maand van de Filosofie is fantastisch, maar in boekhandel Donner of Pakhuis De Zwijger bereik je de massa niet. Mark Rutte slaagt daar wel in.</p>
<p>Populisme geeft woorden én concrete handelingsperspectieven aan lagere sentimenten. Het remoraliseren van de economie doet een beroep op hogere waarden, op het besef schatplichtig te zijn aan de samenleving, op het overstijgen van het eigen belang. Die waarden moeten steeds opnieuw onder woorden worden gebracht. Dank daarvoor aan Bregman en Frederik. Of er actie volgt, hangt af van ons allen. </p>
</p></div>


Gerelateerd