Justitie
Het duurde even voordat Pim Fischer van het Haarlemse kantoor Fischer Advocaten zicht kreeg op de nieuwe strategie van zijn tegenstrevers. Als raadsman van de onderklasse (Fischer was onderwerp van een reportage in VN van 15 mei jl., zie www.vn.nl) raakte hij bedreven in het voeren van juridische procedures tegen gemeenten die menen dat elke uitgeprocedeerde vreemdeling per definitie aan zijn of haar lot mag worden overgelaten. Disproportioneel hardvochtig beleid is echter onderhevig aan de beperkingen van internationale wet- en regelgeving. Zo schrijven het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens en het VN Verdrag inzake de Rechten van het Kind voor dat humanitaire basisvoorwaarden van iedere wereldburger dienen te worden gerespecteerd. De uitkering van iemand die te ziek is om te werken kan bijvoorbeeld niet zonder meer worden stopgezet, een illegale verblijfstatus van de ouders geeft instanties niet het recht hen te scheiden van hun kinderen.
De gemeenten zijn sinds 2007 belast met de uitvoering van de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo), die onder meer voorziet in maatschappelijke opvang van dak- en thuislozen. Fischer en zijn kantoorgenoten wisten de rechter er in veel gevallen van te overtuigen dat hun cliënten aan de criteria voldoen om in het kader van de Wmo te worden geholpen.
In de praktijk betekent dit meestal dat er een &#8216;voorlopige voorziening&#8217; wordt getroffen in de vorm van uitkering en onderdak.
Terwijl het Haarlemse kantoor bij rechtbanken en beroepsinstanties in het hele land triomfeerde in zaken die tot gevolg hadden dat kwetsbare vreemdelingen tot de Wmo werden toegelaten, begon de rijksoverheid zich steeds meer zorgen te maken over de jurisprudentie die op plaatselijk niveau aan het ontstaan was. Zo beslisten alleen al in april dit jaar rechters in Utrecht, Zutphen en Leeuwarden in het voordeel van vreemdelingen, om de eenvoudige reden dat &#8211; zoals in een van de vonnissen treffend werd geformuleerd &#8211; &#8216;uitsluiting zich niet verdraagt met de internationale verplichtingen die het Koninkrijk op zich heeft genomen&#8217;.
Fischer had het in het hem zo vertrouwde Haarlem niet eerder meegemaakt dat hij in een kwestie waarbij de sociale zekerheid van een cliënt in het geding was een confrère tegenover zich vond die door een andere partij dan de gemeente was ingehuurd. In augustus werd tijdens een dergelijke zaak het woord gevoerd door de Haagse jurist Elmer van der Kamp (36), verbonden aan de voorname firma Pels Rijcken &#038; Droogleever Fortuijn die zich afficheert als &#8216;landsadvocaat&#8217; en dus betaald wordt door het Rijk. Het curriculum vitae van Van der Kamp vermeldt dat hij &#8216;na een start in het vreemdelingenrecht in 2001 de overstap heeft gemaakt naar het vastgoed&#8217;.
Naar blijkt heeft Van der Kamp in opdracht van een speciale werkgroep, de zogeheten &#8216;werkgroep juridische ondersteuning gemeenten&#8217; (met ambtenaren van Justitie en VWS en de uitvoerende organen IND en Dienst Terugkeer en Vertrek), zijn oude specialisme weer ter hand genomen. Op hem rust nu de ondankbare taak om rechters te overtuigen van de betrekkelijke status die internationale handvesten voor de Nederlandse praktijk hebben. Van der Kamp gaat zo ver dat hij per fax, telefoon en e-mail bij de Raad voor de Kinderbescherming en Bureau Jeugdzorg de oplossing aandraagt die hem het beste lijkt voor een minderjarige ingezetene van Haarlem &#8211; alsof een landsadvocaat niets beters heeft te doen.
De &#8216;werkgroep juridische ondersteuning gemeenten&#8217; kwam er in juni nadat demissionair minister Hirsch Ballin (Justitie) en de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) op 28 april in bestuurlijk overleg besloten &#8216;het probleem van ex-asielzoekers die onderdak zoeken te beperken&#8217;. Volgens Bert Schriever van de VNG kunnen gemeenten zelf beslissen of ze van de expertise van de werkgroep gebruik maken. Tot dusver gingen er &#8216;circa tien&#8217; overstag. Maar Rotterdam, Utrecht en Leeuwarden lieten al weten deze inmenging niet op prijs te stellen.
In de praktijk spitsen de meeste zaken zich toe op de stellige uitspraak van het European Committee of Social Rights dat vindt dat de overheid de opvang van minderjarigen in noodsituaties goed dient te regelen. Rechters en overheden denken nogal eens verschillend over de wijze waarop internationale afspraken moeten worden ingevuld &#8211; een patstelling die des te nijpender zal worden als het kabinet-Rutte straks een feit is. &#8216;In procedures voor opvang in het kader van de Wmo wordt vaak ingewikkelde internationale argumentatie naar voren gebracht waar een gemeentelijke advocaat niet in thuis is,&#8217; zegt VNG-ambtenaar Schriever. &#8216;Vandaar het aanbod van het ministerie om de gemeente te ondersteunen, eventueel door het beschikbaar stellen van de landsadvocaat.&#8217;
Thomas Hammarberg, de mensenrechtencommissaris van de Raad van Europa, vloog vorige week dinsdag over uit Straatsburg om in Den Haag te discussiëren met leden van de commissie van de Eerste Kamer. Volgens een kritisch rapport van Hammarberg schiet de bescherming van mensenrechten in Nederland op zesendertig punten tekort. Ons land zou het met diverse internationale verdragen niet zo nauw nemen.
Een gemeenteambtenaar in de Randstad herkent in het gemak waarmee het werkgroepje de landsadvocaat naar rechtbanken van Assen tot Zutphen laat uitrukken de contouren van toekomstig beleid. De uitvoering van de Wmo valt onder lokale verantwoordelijkheid, maar onder het mom van &#8216;juridische ondersteuning&#8217; proberen Justitie en VWS hun greep op de plaatselijke praktijk te verstevigen. Op dit moment kan een dolende vreemdeling zonder verblijfspapieren in de ene stad op meer clementie rekenen dan elders.
&#8216;Het beleid in onze stad gaat ervan uit dat kinderen niet op straat horen, maar recht hebben op onderdak,&#8217; legt de ambtenaar uit. &#8216;Wij zouden er vóór zijn als die werkgroep gemeenten gaat helpen om Wmo-aanvragen zodanig te beoordelen dat er rekening wordt gehouden met het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens en het internationale Verdrag inzake de Rechten van het Kind. Maar ons is duidelijk te verstaan gegeven dat dit juist niet de bedoeling is. Die werkgroep is er helemaal op gericht om zoveel mogelijk aanvragen afgewezen te krijgen.&#8217;

Gerelateerd