<div class="wpg-element paragraph">
14-02-2004 Door Thomas von der Dunk
Sinds Nixon zijn wij vanuit het Witte Huis nooit meer zo grof voorgelogen als het afgelopen jaar. Wanneer durft de Nederlandse regering onder ogen te zien dat zij enorm bedonderd is?
De afgelopen weken brachten de totale deconfiture van de Amerikaanse Irak-politiek. Een toenemend aantal aanslagen op steeds grotere schaal in plaats van toenemende stabiliteit. Een sjiitische meerderheid die zich steeds luidruchtiger tegen de bezetting keert. En bovenal: de ‘bewijsvoering’ tegen Saddam Hoessein die als een kaartenhuis in elkaar is gezakt. In Washington spreekt men elkaar steeds openlijker tegen. Waar Bush en vice-president Dick Cheney nog met veel gedraai aan hun ‘gelijk’ proberen vast te houden, moeten Colin Powell en CIA-chef George Tenet toegeven dat er gewoon geen massavernietigingswapens waren. Nog even en ze delen mee dat ze dat altijd al wisten en dat die hele diapresentatie in de Veiligheidsraad op eigenhandig geknoei beruste.
‘Gij zult geen valse getuigenis afleggen’: wanneer vindt onze boeteprediker Balkenende de moed om zijn zondige medechristen Bush aan het negende gebod te herinneren, in plaats van ons over satire lastig te vallen? De vrome jacobijnen van rechts drongen na Clintons kleine levensleugens over seks en sigaren Washington binnen met de boodschap de Waarheid in ere te zullen herstellen. En nu? Zoals Bush zelf zei: ‘De feiten worden duidelijker.’ Inderdaad. Sinds Nixon zijn wij vanuit het Witte Huis nooit meer zo grof voorgelogen als het afgelopen jaar. Maar voor sommigen is het erger dat je je vrouw bedriegt dan dat je de wereld ontwricht.
Wanneer durft de Nederlandse regering onder ogen te zien dat zij op ongekende schaal bedonderd is? Met naïef enthousiasme praatten de premier en zijn vorige minister van Buitenlandse Zaken alle fabeltjes na die hun werden voorgefluisterd, daarbij alles aan hun Atlantische hondentrouw opofferend om uiteindelijk met een ontbijt in huize Bush te worden beloond. Wee degenen die indertijd aan woord en beeld van Powell durfden te twijfelen – die kregen prompt Geert Wilders en Camiel Eurlings over zich heen. Maar wie zal nog het gelijk van Chirac en Schröder durven ontkennen?
En nu? Nederland steekt met beide voeten diep in het moeras en het toekomstperspectief is duister. Bush heeft met het oog op zijn herverkiezing – elke Amerikaanse lijkenzak meer is een republikeinse stem minder – beloofd om op 1 juli de macht over te dragen. Maar met de dag wordt het waarschijnlijker dat hij dat, hoe graag hij het misschien ook zal willen, straks helemaal niet zal kunnen omdat dan complete chaos uitbreekt. Het eerste voorbehoud dienaangaande is intussen al gemaakt.
Democratiseren is niet zo simpel als een democratische traditie en zelfs een rechtsstatelijke traditie ontbreekt. Bush staat een even onhoudbare combinatie voor ogen als in 1945 door de geallieerden voor Polen was afgesproken: tóén een democratie die tegelijk niet anti-Russisch is, nu eentje die tegelijk niet anti-westers is. Maar gezien het numerieke overwicht van de sjiieten zal een democratisch Irak meer op Iran lijken dan Washington lief is. Het feit dat de seculiere familiewetgeving recent voor een islamitische is ingeruild, is een veeg teken. Dat wordt straks nog een interessante paradox: onder de dictatuur van Saddam waren vrouwen beter af dan in de nieuwe democratie.
De strijd gaat nu om de aanstaande verkiezingen. De sjiieten staan op het westerse principe van one man, one vote: dan hebben ze namelijk straks de meerderheid en dus de macht. Dat kan al snel resulteren in een burgeroorlog met de Koerden en soennieten. De laatsten, de gewezen steunpilaren van Saddam, voelen zich toch al de grote verliezer van de invasie van Irak. De uitkomst zou dan weleens het uiteenvallen of noodgedwongen opdelen van het land kunnen betekenen.
Het is begrijpelijk dat Washington er weinig voor voelt om Irak in een Iran of Joegoslavië te zien veranderen, en dus voor een geleide vorm van democratie kiest. Hoe verstandig dit ook is, Washington zal ter plekke direct van baatzuchtige motieven worden verdacht, en het heeft tot nu toe in Iraakse ogen ook alles gedaan om die verdenking te rechtvaardigen. Denk alleen maar aan de vette opdrachten die het olieconglomeraat waar Cheney heeft gewerkt in de schoot vielen, en aan de aanpak van de wederopbouw als geheel.
Kortom, de kans is groot dat de Amerikanen hun belofte om op 1 juli te vertrekken, ooit gedaan om de eigen onbaatzuchtigheid te benadrukken, wel zullen móéten breken. Maar als dat dan inderdaad gebeurt, zullen de Arabieren niet concluderen dat Amerika zich niet aan zijn belofte kán houden, naar dat het zich daaraan niet wíl houden en dat ook nooit van plan is geweest. Cruciaal is dan niet wat Henk Kamp in onze Tweede Kamer voor redelijk houdt, maar wat de Bin Ladens de Irakezen als ‘redelijk’ weten wijs te maken. En Cheney en Rumsfeld dragen, gezien hun vroegere innige contacten met Saddam, te veel fout verleden met zich mee om nu geloofwaardig te zijn als goedwillende humaniteitsapostelen.
Dat betekent dat Amerika het komende halfjaar alles zal moeten doen om geen voedsel te geven aan het – bij verlenging van het Amerikaanse verblijf na 1 juli – onvermijdelijke gevoel van de Irakezen bedonderd te zijn.
De opluchting onder veel Irakezen over de vangst van Saddam bood de Amerikanen de laatste kans om de publieke opinie aan hun zijde te krijgen; zij hebben die kans verprutst, mede door de wederopbouw hoofdzakelijk aan eigen bedrijven te gunnen. Ook dat moge vanuit Amerikaans perspectief logisch zijn – wij sneuvelen en de Fransen leuk verdienen? – maar het is wel kortzichtig. De voorspelbare Iraakse interpretatie zal immers een andere zijn: de Amerikanen zijn ons land binnen gevallen om met onze olie-opbrengsten thuis werkgelegenheid te creëren.
Die interpretatie zal voor de overlevingskansen van de gemiddelde Amerikaanse soldaat van groter belang zijn dan de kijk van de Amerikaanse kiezer. Balkenende kan slechts hopen dat de Irakezen de bezetters van de provincie Al-Muthanna daarbij over het hoofd zullen zien.
</div>

Gerelateerd