Fred Daane, oud-directeur ASN Bank en lid van DFC
‘Had helaas ongelijk.’ Deze korte tweet stuurde Fred Daane begin vorig jaar de wereld in toen zijn voormalige werkgever SNS Reaal keihard afstevende op de ondergang. Met pijn in zijn hart had de oud-directeur van de duurzame dochter ASN toegezien hoe de bank vanaf de beursgang in 2006 het grote geld was gaan najagen. Hij hoopte dat de bestuurders geen ‘megalomane zakkenvullers’ en ‘drilsergeanten van het grootkapitaal’ zouden worden, had hij na die beursgang in zijn blog geschreven. En daar had hij dus ongelijk in gekregen, bedoelde hij met zijn tweet van jaren later.
Achttien jaar lang stond Daane (67) aan het roer van ASN, van 1988 tot eind 2005. Hij was in de jaren negentig de bedenker van de duurzame missie waarmee de bank zo bekend is geworden. Daar is hij nog steeds ‘beretrots’ op. Nu heeft hij opnieuw een missie: hij wil van ASN een coöperatie maken. Kort na de nationalisatie van SNS Reaal deed hij samen met oud-directeur van de PvdA John Huige in Trouw de oproep om de ASN Bank ‘uit de puinhopen van vandaag te tillen’. De spaarders moeten het ‘oppergezag’ krijgen, schreven de twee. Zíj zijn immers de echte kapitaalverschaffers en degenen die de bank groot hebben gemaakt. Zíj moeten er ook voor waken dat de bank niet meer wordt verleid door een hang naar meer groei, maar dat ze haar duurzame beloftes blijft nakomen.
‘Hartstikke goed, ga ermee door,’ schreven mensen hem. Maar ja, met alleen steunbetuigingen kom je niet zo ver, verzucht de oud-topbankier in zijn notabelenwoning aan de markt in Zut­phen. Uiteindelijk moet je mensen weten te mobiliseren en geldschieters vinden. Toen hij een half jaar geleden hoorde van de oprichting van De Financiële Coöperatie, rook hij zijn kans. Hij werd lid en toog naar de ledenbijeenkomst van eind november. Daar sprak hij een aantal mensen, van wie hij de indruk had dat ze wel verstand van bankieren hebben. Hij hoopt bij het initiatief van de burgerbank genoeg gegadigden te vinden die samen met hem een business plan willen schrijven voor de overname van de ASN Bank. Met dat plan in de hand zouden ze dan op zoek kunnen gaan naar vermogende partijen die hun initiatief willen ondersteunen.
Zoon van een slager
Er is maar weinig aan Daane dat zijn verleden als topbankier verraadt. Zo heeft hij een opvallend zachtaardige uitstraling. In zijn werk volgde hij het liefst zijn intuïtie. Van spreadsheets met inzicht in kosten en winstcijfers kreeg hij al snel de kriebels. En een hoog salaris boeide hem ook nooit zo. Met één ton per jaar verdiende hij ook maar een schijntje vergeleken bij zijn collega-bestuurders bij SNS Reaal.
Ondanks het feit dat hij niet de karaktertrekken heeft van een standaardbankier, heeft Daane vrijwel zijn hele werkzame leven in de financiële wereld doorgebracht. Al in de jaren zeventig begon hij bij de Centrale Arbeiders Ve­rze­keringsbank, een rechtsvoorganger van Reaal, opgericht door de vakbonden. Als zoon van een slager voelde hij zich sterk verbonden met de ideële achtergrond ervan: de spaarcentjes bewaken van de gewone man op straat zodat die een pensioentje op kan bouwen en zijn eigen begrafenis kan betalen. In die tijd stonden democratisering en beslissingsrecht van het personeel nog hoog in het vaandel. Daane zag de goede bedoelingen, maar ook hoe het onderlinge gekissebis de besluitvorming verlamde. Van systeemanalist groeide hij door naar controller en uiteindelijk hoofd van de informatievoorziening. Een paar fusies verder was Reaal geboren en kwam er een vacature voor het directeurschap van de ASN Bank. Daane solliciteerde en werd aangenomen.
De eerste jaren hadden de bestuurders van ASN nog alle vrijheid. Ze handelden vooral op gevoel. En ja, dat ging natuurlijk wel eens mis. Maar dan was Daane de eerste die zo’n fout erkende, zegt hij zelf. Zoals met die obligaties in Fokker. Weten jullie wel dat de vliegtuigfabriek investeert in de wapenindustrie, zei een onderzoeker tegen hem. Hij heeft de obligaties toen meteen van de hand gedaan.
Ten onder
Begin jaren negentig ging hij eens goed nadenken: wat is eigenlijk de achtergrond van de ASN Bank? Die is in 1960 opgericht door de Centrale voor de socialistische arbeidersbeweging. De bank behoorde tot de rode familie en was er om de arbeiders te verheffen. Als je dan nog wat verder doordenkt, kom je vanzelf terecht bij duurzaamheid, legt Daane uit. In 1992 formuleerde hij eigenhandig de duurzame missie en de afgebakende criteria die de bank tot op de dag van vandaag hanteert.
Maar langzamerhand begon het moederbedrijf haar tentakels steeds verder uit te steken. Dat begon zo midden jaren negentig, toen ‘mannen als Ronald Latenstein’ hun entree maakten en ‘allerlei dingen begonnen te roepen’. Uiteindelijk zou onder Latensteins leiding begin 2013 de hele club ten onder gaan, maar in 1995 werd hij nog binnengehaald als groot talent. Binnen no time was hij financieel directeur van Reaal. Winst, groei en rendement werden ineens belangrijke termen. De eisen werden steeds verder opgeschroefd, helemaal na de fusie van SNS en Reaal in 1997. Toen Daane begon bij ASN, was de bank, vertelt hij, nog maar ‘heel klein, met een balans van ongeveer tweehonderd miljoen’. Bij zijn vertrek, in 2005, was dat bedrag vertienvoudigd. En dat was nog vóór de beursgang.
Hij vond het lastig om verantwoording af te moeten leggen. Je baas is toch je natuurlijke vijand, dacht hij altijd. Maar de belangrijkste reden voor zijn afscheid was de dood van zijn vrouw. Ze kreeg eind vorige eeuw borstkanker en werd steeds zieker. Hij wilde haar per se zelf verzorgen en verwaarloosde in die periode zijn werk. Dat kon ook, dacht hij, met de goede mensen om hem heen. Later zou hij de draad wel weer oppakken. Intussen werd de afstand tussen hem en de bank steeds groter. Nadat zijn vrouw in 2003 was gestorven, zat hij weer dagelijks op kantoor. Maar hij was er niet meer bij met zijn hoofd en werd kortaf naar zijn medewerkers. Hij zat vol opgekropte boosheid over de dood van zijn vrouw, denkt hij nu zelf. Dat maakte hem tot een onuitstaanbare baas. Hij trof een regeling en vertrok. Zoals hij het zelf verwoordt: ‘De bank en ik gingen zonder wrok uit elkaar.’
Presteren, presteren, presteren
Zijn betrokkenheid bleef in de jaren daarna. Na de beursgang vreesde Daane dat ASN last zou krijgen van het juk waar alle beursondernemingen onder lijden: presteren, presteren, presteren. Alleen om maar die aandeelhouderswaarde tot grote hoogten te drijven. Van­daar dat hij dat blog schreef, waarin hij zijn onrust uitte over de motieven van de bestuurders. Hij hoopte dat ze het niet in hun bol zouden krijgen, maar uiteindelijk zijn ze in zijn ogen toch besmet geraakt met het bankiersvirus. Hun salarissen namen fors toe en de bonuscultuur rukte op.
De oud-topman van ASN kwam ze regelmatig tegen bij vergaderingen, de toenmalige CEO Sjoerd van Keulen en de financiële baas en latere bestuursvoorzitter Ronald Latenstein. Aardige mensen, hoor, zegt hij, vooral Ronald was ‘buitengewoon geestig’. Zijn jongensdroom was promoveren op financieel terrein, had hij Daane meermalen toevertrouwd. Na Latensteins gedwongen vertrek, begin vorig jaar bij de nationalisatie van de bank, stuurde Daane hem nog een mail. ‘Nou, daar heb je nu wel tijd voor,’ herinnerde hij de verguisde ex-bestuursvoorzitter fijntjes aan diens promotie-aspiraties. Hij bedoelde het echt goed, en bovendien jenden ze elkaar altijd een beetje. Maar een reactie heeft hij nooit gekregen.
Na zijn vertrek bij ASN had Daane zichzelf tot schrijver gebombardeerd. Hij hield een blog bij, schreef essays en werkte aan een manuscript. Dat laatste heeft hij net afgelopen maand afgerond, samen met een professionele tangodanser. ‘Schaduw op mijn buik’ luidt de werktitel. Ze moeten alleen nog een uitgever vinden. De strekking van het verhaal: een ontmoeting tussen twee mannen uit de financiële wereld. Een van hen was ooit als wiskundeknobbel een bank binnengehaald om daar ingewikkelde modellen te maken waarmee de klant verleid werd tot de aankoop van zinloze producten. Hij heeft last gekregen van zijn geweten, maar weet niet hoe hij los moet komen. De ander is tegenwoordig tangoleraar. De danser laat de bankier aan de hand van de tangobewegingen zien hoe leiden en volgen ongemerkt in elkaar over kunnen gaan. Hij was een marionet van zijn baas, realiseert de bankier zich steeds meer.
Het is niet autobiografisch, hoor, lacht Daane zelf de vraag weg. Maar er zitten natuurlijk wel ‘herkenbare elementen’ in. In feite was hij als directeur van ASN, toen de greep van SNS Reaal verstevigde, ook meer en meer een marionet. Destijds had hij al het wilde plan opgevat om met zijn kleine bank los te breken van het concern. En eigenlijk was dat idee nooit helemaal uit zijn hoofd verdwenen.
Na de nationalisatie stak het plan opnieuw de kop op en trok hij eindelijk de stoute schoenen aan. Hij deed de oproep in Trouw om ASN om te bouwen tot een coöperatie, haalde de opiniepagina van Het Financieele Dagblad en maakte ook al een rondje langs mogelijke investeerders. Sommigen, zoals de Stichting DOEN, waren wel geïnteresseerd, maar vroegen om een concreet businessplan. En zo belandde hij dus bij De Financiële Coöperatie, waar hij hoopt gelijkgestemden te ontmoeten.
Zijn missie is inmiddels bekend bij zijn ASN-opvolger Ewoud Goudswaard. Die is geïrriteerd. ‘Hij heeft me gevraagd ermee te stoppen,’ grijnst Daane. Geen haar op zijn hoofd die daaraan denkt. Vroeg of laat zet de staat alle onderdelen van SNS Reaal in de verkoop, dus ook ASN. Stel je voor dat zijn oude bank wordt opgeslokt door de ABN Amro, zegt Daane. ‘Dan gelooft toch niemand meer dat de duurzame beloftes worden nagekomen?’ Maar zijn belangrijkste motief: het is de ultieme kans om eindelijk een bank neer te zetten die écht naar de klant luistert. Let wel, hij draagt ASN nog steeds een warm hart toe en gaat ervan uit dat hun intenties onverminderd groen zijn. Maar: ‘Met alle respect: uiteindelijk heb je, net als bij de andere banken, ook daar als klant geen flikker te vertellen.’
Nee

Gerelateerd