<div class="lead">
<p>Met de aanslagen in Parijs wil IS vooral de aandacht afleiden van het afbrokkelen van haar islamitische heilstaat. Zelfs haar strijders lijden er honger.</p>
</div>
<p>De aanslagen in Parijs komen op een moment dat het niet zo goed gaat met het kalifaat dat de islamitische groep IS ruim een jaar geleden in Syrië en Irak uitriep. Niet alleen kalft het grondgebied van de zelfverklaarde staat af, ook is het moreel onder de strijders tot een dieptepunt gezakt.</p>
<p>Vorige week meldden de Iraakse Koerden dat maar liefst zeventig IS-strijders zich in korte tijd hadden overgegeven aan een van de actieve frontlinies, met als opvallend detail dat sommigen dat deden om niet te sterven van de honger.</p>
<p>Een staat in oorlog die zijn strijders niet kan voeden, heeft een groot probleem. Dan is er op z’n minst sprake van een falende organisatie. Het kan een indicatie zijn dat de dagelijkse luchtaanvallen van de geallieerden onder leiding van de Verenigde Staten beginnen te bijten, dat belangrijke spelers in de organisatie zijn gedood en niet vervangen of dat de opvolger onvoldoende kennis en kunde heeft. Het kan ook betekenen dat IS in de strijd te veel hooi op z’n vork heeft genomen, en daarom niet in staat is alle frontlinies te bevoorraden.</p>
<p>Want sinds de Russen zich in de strijd in Syrië hebben gemengd, heeft IS daar met meer tegenstand te maken gekregen. Vorige week wist het Syrische leger met Russische hulp tussen Aleppo en Raqqa de strategisch belangrijke Kweres vliegbasis op IS te heroveren. En nadat de Syrische Koerden deze zomer de strategische grensstad Tal Abyat hadden ingenomen die voor IS de poort naar Turkije was, zijn ze nu bezig op te rukken richting Raqqa. Daarmee komt de Syrische hoofdstad van het kalifaat na stevige bombardementen door Syriërs, Russen en geallieerden, nu echt in gevaar.</p>
<h5>De weg naar Mosoel ligt open</h5>
<p>In Irak winnen regeringstroepen langzaam grond in hun offensief om de soennitische stad Ramadi te heroveren; zondag kregen ze het treinstation in handen. Tegelijkertijd vallen bij de strijd op andere fronten vooral strijders aan IS-zijde. Als klap op de voorpijl wisten de Iraakse Koerden er vorige week met geallieerde luchtsteun de yezidi-hoofdstad Sinjar in handen te krijgen, net als de laatste verbindingsroute tussen Mosoel,  de Iraakse hoofdstad van IS, en Raqqa, het Syrische hoofdkwartier.</p>
<p>Daarmee is het kalifaat in feite weer in tweeën gedeeld; terug naar de situatie van voor augustus vorig jaar. Grote transporten tussen de beide delen zijn vrijwel onmogelijk, al kunnen strijders, kleine handelaren en smokkelaars nog wel gebruik maken van sluipwegen door de woestijn.</p>
<p>De snelheid waarmee Sinjar na ruim een jaar ontzet werd geeft ook te denken. Hoewel IS haar strijders had gewaarschuwd dat wegvluchten met de dood zou worden bestraft (waarmee de deur naar het paradijs waarvoor de meesten juist strijden gesloten zou blijven), vertrokken de circa zeshonderd strijders ’s nachts met de staart tussen de benen via de opening die de Koerden daarvoor in hun omsingeling boden.</p>
<figure id="post-305622 media-305622" class="align-none"><img decoding="async" src="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2015/11/ANP-35001422.jpg" alt="" /><figcaption>13 november 2015: Iraakse Koerden en strijders van de yezidi-minderheid trekken de op IS-heroverde stad Sinjar binnen. Foto: Safin Hamed/AFP/ANP</figcaption></figure>
<p>Militair analisten zeggen dat hiermee de weg naar Mosoel openligt, en Koerdische generaals hebben al aangekondigd dat hun peshmerga-troepen een rol zullen spelen bij een herovering daarvan. En daarmee neemt dus ook voor de Iraakse hoofdstad van IS de dreiging toe.</p>
<h5>Aan alles tekort</h5>
<p>Deze gevoelige klap zal niet de aanleiding zijn geweest voor de aanslagen in Parijs, die weken zo niet maanden voorbereiding moeten hebben gevergd en getimed waren voor de ongeluksdag vrijdag de dertiende om de ‘kruisvaarders’ af te straffen voor hun eigen bijgeloof. En voor de voetbalwedstrijd tussen Duitsland en Frankrijk, twee belangrijke bondgenoten van Amerika in de strijd tegen IS. De Duitsers trainen de peshmerga en leveren de belangrijke Milan-antitankraketten die hen nieuwe daadkracht gaven aan het front, de Fransen voerden honderden luchtaanvallen uit op IS-doelen in Irak.</p>
<p>Maar de algehele malaise in het kalifaat zal wel een aanleiding zijn geweest. Want het wordt steeds duidelijker dat de zo ronkend aangekondigde islamitische staat geen groot succes is. De economie ligt in puin, er is nauwelijks stroom en bestuurlijk is het ook een zooitje. Het enige dat goed lijkt te werken, is het van de vroegere Iraakse dictator Saddam Hoessein geërfde veiligheidsapparaat en de executeurs die wekelijks inwoners van het kalifaat doden omdat ze vijanden of spionnen zouden zijn, overspel gepleegd zouden hebben of als homoseksueel zijn ontmaskerd, of simpelweg de strenge geloofsregels overtraden.</p>
<p>Daardoor is de bezette bevolking niet massaal overgelopen zoals IS had gepland. Maar ook doordat zij aan alles tekort hebben, terwijl de IS-leiders en de (buitenlandse) strijders juist overvloed kennen. Velen zijn werkloos en er is vrijwel geen ander werk dan bij IS, want fabrieken zijn ontmanteld en in onderdelen van Irak naar Syrië gebracht. Sinds de Iraakse overheid de salarisbetalingen aan haar voormalige ambtenaren in de door IS bezette steden een paar maanden geleden heeft stopgezet, begint de economische malaise daar steeds ernstiger vormen aan te nemen. Steeds meer mensen laten zich het kalifaat uitsmokkelen om naar Europa te vluchten. IS heeft er strenge waarschuwingen tegen geuit, omdat dat vertrek het gewenste imago van het kalifaat als veilige haven onderuit haalt.</p>
<h5>Het moreel onder de IS-strijders is laag</h5>
<p>Berichten van yezidi-vrouwen die in IS-gevangenschap met familie of kennissen in Iraaks Koerdistan weten te bellen, geven aan dat het moreel ook onder de strijders laag is. Zij melden lethargie en (verboden) alcoholgebruik. De strijders die zich aan de Koerden overgaven zeiden dat ze niet meer geloofden in het voortbestaan van het kalifaat.</p>
<p>Ook de manier van oorlogvoeren weerspiegelt de malaise. IS neemt steeds vaker haar toevlucht tot explosieven, wat wordt beschouwd als een teken van wanhoop. Pantservoertuigen vol bommen worden op de vijand ingereden. De Koerden kennen de truc inmiddels en weten de rijdende bommen voortijdig met hun Duitse mortieren tot ontploffing te brengen. Daarnaast laat IS overal waar ze moet vertrekken boobytraps en bermbommen achter, die de vijand vertragen maar ook veel schade aanrichten.</p>
<p>Onschadelijk is IS echter nog lang niet. De laatste weken heeft ze de frequentie van de bomaanslagen in Bagdad opgevoerd, en vlak voordat het toen al verwachte offensief bij Sinjar begon wist ze in een plaatsje nabij Kirkoek na een zelfmoordaanslag het gemeentehuis enige tijd te bezetten, waarbij vier doden vielen. Ten tijde van het Sinjar-offensief voerden IS-strijders een verrassingsaanval uit op het front nabij de Koerdische hoofdstad Erbil, waarbij twee peshmerga-strijders omkwamen.</p>
<p>Dit soort aanvallen worden in de IS-media breed uitgemeten om de eigen achterban te laten zien dat de groep nog steeds een vuist kan maken. Dat is van belang voor de werving van nieuwe rekruten. Speciaal voor hen is onlangs zelfs een muziekvideo in het Engels geproduceerd waarin de strijders als helden worden vereerd op wie in het paradijs de maagden wachten.</p>
<h5>Nieuw kanonnenvoer</h5>
<p>Aanslagen zoals die in Parijs zijn hard nodig om het moreel op te vijzelen, en achterban en (toekomstige) rekruten ervan te overtuigen dat het kalifaat zijn vijanden tot ver over de grenzen kan raken. Nadat de Amerikanen in augustus 2014 begonnen met bombarderen in Irak en later Syrië, heeft IS-leider Abu Bakr al-Baghdadi zijn aanhangers opgeroepen tot wraak. Toen de Russen het Amerikaanse voorbeeld in Syrië volgden, werden zij aan het lijstje van doelwitten toegevoegd.</p>
<p>Bagdadi’s oproep is inmiddels omgezet in beleid, waarbij niet alleen gelijkgestemde salafistische groepen tot steunbetuigingen zijn overgehaald, maar ook aanhangers uit Syrië en Irak naar Europa zijn gestuurd om daar slapende cellen in het leven te roepen. Nu de strijd in het kalifaat steeds moeizamer verloopt, is de aanvoer van nieuw kanonnenvoer steeds belangrijker geworden.</p>
<p>Met de aanslagen in Parijs wil IS vooral de aandacht afleiden van het afbrokkelen van haar islamitische staat, en de illusie ervan in stand houden als het belangrijkste van alle wervingsmiddelen van IS.</p>
<div class="info-box">
<p>Judit Neurink is correspondent in Irak, ze schreef dit artikel vanuit Erbil. Haar boek <em><a href="https://www.vn.nl.kpnis.nl/Winkel/Webwinkel/Web-winkel-Product/De-vrouwen-van-het-kalifaat-Judit-Neurink.htm" target="_blank">De vrouwen van het kalifaat</a></em> is vorige maand verschenen bij Uitgeverij Jurgen Maas.</p>
</div>


Gerelateerd