<div class="lead">
<p>Ook bij gevorderde dementie staat de overheid euthanasie toe. De documentaire <em>Levenseindekliniek</em> maakte veel los. Zijn de voorwaarden streng genoeg? Bart de Koning zet de argumenten van het debat onder elkaar.</p>
</div>
<h4 class="normal">Voor</h4>
<h5 class="tussenkop">Principieel voor</h5>
<p><em>1. Dementie is ook ondraaglijk lijden.<br />
</em>Volgens de wet mag euthanasie bij ondraaglijk en uitzichtloos lijden. ‘Demente mensen geven zichtbare signalen af dat zij lijden. Zij huilen, staan steeds bij de deur naar buiten, vragen of ze mee naar huis mogen. En zolang er geen geneesmiddel bestaat tegen dementie, is dat lijden uitzichtloos.’ Petra de Jong, directeur van de Nederlandse Vereniging voor een Vrijwillig Levenseinde (NVVE), in Medisch Contact.</p>
<p><em>2. De handreiking stelt duidelijke eisen.<br />
</em>‘Veel artsen meenden dat euthanasie niet kan bij dementie,’ zegt voorzitter Margo Andriessen van de NVVE op NOS.nl: ‘Nu is weer bevestigd dat dat wel kan als de patiënt ernstig lijdt, een wilsverklaring heeft opgesteld en daarover vaker heeft gesproken met de arts.’</p>
<p><em>3. Niemand krijgt tegen zijn wil euthanasie.<br />
</em>‘Waar het om gaat, is dat je op de een of andere manier van de patiënt moet weten dat dit echt zijn of haar wil is,’ stelt Rutger Jan van der Gaag, voorzitter van de artsenfederatie KNMG, op NOS Radio 1. ‘Er blijven gevallen waarin je geen euthanasie kunt verlenen, omdat de patiënt niet weet waar het over gaat. Je kunt niet tegen iemand die niet dood wil zeggen: “U heeft het opgeschreven, dus gebeurt het.”’</p>
<h5 class="tussenkop">Praktisch voor</h5>
<p><em>1. Patiënten en familie willen massaal.<br />
</em>Er is veel draagvlak voor euthanasie bij dementie, zo blijkt uit een enquête van EenVandaag: 87 procent van ondervraagden vindt dat euthanasie mag. Van de mensen met een dementerende ouder of partner is 90 procent blij met de nieuwe handreiking. Zo kunnen ze de wens van de dementerende respecteren en deze onnodig lichamelijk of psychisch lijden besparen.</p>
<p><em>2. Gebeurt vrijwel nooit.<br />
</em>Er is geen glijdende schaal: euthanasie bij dementie komt nauwelijks voor. Van de 5306 meldingen van euthanasie in 2014 waren er 81 van dementerenden (1,5 procent), ‘allemaal patiënten die zich in de beginfase van dementie bevonden en die dus nog zelf een euthanasieverzoek konden indienen,’ schrijft Medisch Contact. Bij 26 wilsonbekwame en demente patiënten werd in drie jaar tijd niet één verzoek tot euthanasie gehonoreerd.</p>
<div class="figure--left">
<figure id="post-318526 media-318526" class="align-left"><img decoding="async" src="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2016/03/stock-photo-29869208-elderly-woman-in-a-nursing-home_preview.jpg" srcset="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2016/03/stock-photo-29869208-elderly-woman-in-a-nursing-home_preview-320x213.jpg 320w, https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2016/03/stock-photo-29869208-elderly-woman-in-a-nursing-home_preview-640x426.jpg 640w, https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2016/03/stock-photo-29869208-elderly-woman-in-a-nursing-home_preview-1280x853.jpg 1280w" alt="" /><figcaption>Foto: Bob Ingelhart</figcaption></figure>
</div>
<p><em>3. Dementerende is zichzelf niet, daarom wilsverklaring.<br />
</em><span style="font-size: 1em; line-height: 1.556em;">‘Mensen veranderen,’ zegt Petra de Jong in Medisch Contact. ‘In onze wilsverklaring aanvaardt de patiënt met zoveel woorden het risico dat er een eind aan zijn leven wordt gemaakt, ook als hij wilsonbekwaam, een andere persoon is geworden. Artsen kunnen ervan uitgaan dat hij deze situatie niet wil, en euthanasie verlenen.’</span></p>
<h4 class="normal">Tegen</h4>
<h5 class="normal">Principieel tegen</h5>
<p class="1"><em>1. Euthanasie bij dementie gaat te ver.<br />
</em>Klinisch ethicus Erwin Kompanje was na het zien van de documentaire Levenseindekliniek ‘verbijsterd, verwonderd en verontrust’, schrijft hij in de Volkskrant. De hoofdpersoon gaat naar een schaatswedstrijd, drinkt wijn, deint mee met muziek. ‘Ik zie op deze beelden op die momenten geen invoelbaar en ondraaglijk lijden.’</p>
<p class="1"><em>2. Glijdende schaal.<br />
</em>Bij de Euthanasiewet in 2002 begonnen we met ‘de klassieke doelgroep’, zoals mensen met uitbehandelde kanker, zo blogt het Bureau Morbidee: ‘En nu? Nu zitten we al op tientallen mensen met dementie of psychiatrische klachten per jaar. Het is aftellen tot de constatering wordt gemaakt dat mensen met dementie hun leven niet veilig zijn in Nederland, zeker niet als je een euthanasiaste partner hebt.’</p>
<p class="1"><em>3. Grens van lijden verschuift altijd.<br />
</em><span style="font-size: 1em; line-height: 1.556em;">Bij vrijwel alle patiënten schuift de grens voor euthanasie steeds op, zegt een huisarts tegen EenVandaag: ‘Bijvoorbeeld: ik wil euthanasie als ik niet meer zelf kan lopen, maar als het dan zover is, dan wil men toch pas euthanasie als men bedlegerig wordt, als dat dan zover is dan pas als ze ook incontinent erbij worden&#8230; Waarom zou een dergelijke verschuivende wens niet kunnen bij dementie? Helaas kunnen mensen dan niet meer terug.’</span></p>
<h5 class="tussenkop">Praktisch tegen</h5>
<p class="1"><em>1. Er zijn betere methodes bij dementie.<br />
</em>Bij dementie zijn betere opties, die in de praktijk veel vaker worden ingezet, zegt specialist ouderengeneeskunde Nienke Nieuwenhuizen in NRC: ‘Denk aan een behandelbeperking, het staken van een behandeling of palliatieve sedatie. Net als euthanasie leiden deze keuzes tot een pijnloos afscheid (&#8230;).’</p>
<div class="figure--right">
<figure id="post-318524 media-318524" class="align-left"><img decoding="async" src="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2016/03/niet-reanimeren-penning_preview.jpg" srcset="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2016/03/niet-reanimeren-penning_preview-320x236.jpg 320w, https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2016/03/niet-reanimeren-penning_preview-640x471.jpg 640w" alt="" /></figure>
</div>
<p class="1"><em>2. Meerderheid artsen wil niet.<br />
</em>Uit een enquête van EenVandaag blijkt dat 61 procent van de ondervraagde huisartsen het een slechte zaak vindt dat een wilsonbekwame dementerende in aanmerking kan komen voor euthanasie. Eugène Sutorius, oud-voorzitter van de NVVE, zei ooit: ‘Dat alle, maar dan ook alle verpleeghuisartsen in ons land weigeren om dergelijke wilsverklaringen bij dementie uit te voeren, terwijl ze niet tegen euthanasie zijn, zou ons aan het denken moeten zetten.’</p>
<p class="1"><em>3. Verklaring zegt niet genoeg.<br />
</em>‘Patiënten in het verpleeghuis zijn ver voorbij het stadium dat zij nog over hun verzoek kunnen praten,’ zegt specialist ouderengeneeskunde Bert Keizer in Medisch Contact: ‘Ach, wat heb je daar nou aan?’ zal een alzheimerpatiënt zeggen over zijn eigen verklaring.</p>
<div class="info-box">
<p><strong>Conclusie: Het mag, onder strenge voorwaarden.</strong></p>
<p>Euthanasie bij dementie mag, maar is medisch-ethisch zo complex en veeleisend dat het nauwelijks voorkomt. Alternatieven, zoals palliatieve sedatie en behandelverboden, werken beter en worden daarom veel vaker toegepast.</p>
</div>


Bart de Koning

Voor

Principieel voor

Gerelateerd