Maakt het eigen risico de zorg voor arme mensen onbetaalbaar, of is het onmisbaar? VN fileert het debat en zet de argumenten onder elkaar.

Voor

Principieel voor

1. Het is nodig voor kostenbewustzijn.
‘Nederlanders hebben geen idee wat de zorg daadwerkelijk kost. (…) Het eigen risico is een manier om mensen die zorg consumeren te laten voelen dat zorg geld kost. Dat helpt. Zelfs een eenvoudig en relatief laag eigen risico als het onze voorkomt al ruim een half miljard euro per jaar aan zorguitgaven. “Remgeld” noemen economen dat,’ schrijft Kees Kraaijeveld in Vrij Nederland.

2. Eigen risico leidt niet tot zorgmijding.
‘Wij kunnen geen rechtstreeks verband leggen tussen de verhoging van het eigen risico in 2013 en het percentage zorgmijders in de jaren daarna,’ stelt Peter Groenewegen van onderzoeksinstituut Nivel in Medisch Contact. Het afzien van zorg is niet per se ongewenst, schreef minister Schippers aan de Kamer: ‘Soms gebruiken mensen terecht geen (vervolg)zorg omdat bijvoorbeeld zonder zorg de klacht vanzelf overgaat.’

3. Eigen risico is heel fair.
‘Ik vind 385 euro eigen risico goed te verantwoorden. Het maximale verschil tussen iemand die extreem veel gebruikmaakt van zorg en iemand die nooit zorg nodig heeft, blijft 385 euro. Ik vind dat heel sociaal. Als je in Nederland een dure ziekte hebt, hoef je nooit een lening af te sluiten of een extra hypotheek,’ zegt Edith Schippers in NRC Handelsblad.

Praktisch voor

1. Meerderheid Nederlanders wil eigen risico.
Bijna driekwart van de Nederlanders is vóór het eigen risico, zo blijkt uit een enquête van marktonderzoeksbureau TNS: ‘Zij vinden echter wel dat het eigen risico lager zou moeten zijn: gemiddeld noemt deze groep een bedrag van 212 euro.’ Tweederde is er ook voor om het eigen risico inkomensafhankelijk te maken.

2. Eigen risico is overal heel normaal.
Nederlanders betalen in vergelijking met andere Europese landen relatief weinig uit eigen zak aan zorg, vertelt hoogleraar gezondheidseconomie Wim Groot aan RTL: ‘Bij ons is dat 7 à 8 procent, in België en Duitsland meer dan 10 en in Griekenland zelfs meer dan de helft.’

3. Afschaffen kost veel geld.
‘Ik vind dat te veel partijen doen alsof zorg gratis is. Dat zou ik ook wel willen, maar ergens moet iemand betalen. (…) Als je het eigen risico afschaft, gaat de premie die mensen voor hun zorgverzekering moeten betalen jaarlijks met zo’ n 284 euro omhoog. Dat is het eerlijke verhaal,’ zegt Edith Schippers in NRC.

Tegen

Principieel tegen

1. Eigen risico leidt tot zorgmijden.
Bijna de helft van de huisartsen heeft patiënten die om financiële redenen een verwijzing naar het ziekenhuis naast zich neer legden, zo bleek in 2014 uit een enquête. ‘Door zorg te mijden, lopen mensen onnodig lang rond met klachten (…) en lopen ze het risico op complicaties,’ zei Paulus Lips van de Landelijke Huisartsen Vereniging in Medisch Contact.

2. Argumenten voor zijn drogredenen.
‘Soms is de argumentatie dat het een rem zet op het zorggebruik, soms dat het de basispremie laag houdt,’ schrijft Mirjam de Rijk in De Groene: ‘De eerste redenering is opmerkelijk omdat het bij het eigen risico om zorg gaat waar een verwijzing van de huisarts voor nodig is. Blijkbaar vindt de huisarts doorverwijzing noodzakelijk, maar het eigen risico moet er voor zorgen dat dit advies (…) niet wordt opgevolgd.’ Bij de tweede redenering wordt ziekte ‘gezien als eigen schuld of eigen verantwoordelijkheid’.

3. Eigen risico bevordert ongelijkheid.
De afgelopen jaren is de ongelijkheid in toegang tot gezondheidszorg toegenomen, stelt Martin Buijsen, hoogleraar recht en gezondheidszorg in De Groene. ‘Een systeem dat gebaseerd is op individueel slim keuzes maken – voor polissen, voor zorgaanbieders, eventueel voor een hoger eigen risico – beloont de slimste kiezers, de hoger opgeleiden.’

Praktisch tegen

1. Ook een beetje zorgmijden is erg.
Volgens minister Schippers ziet slechts een half procent van de patiënten af van zorg door het eigen risico. Maar de minister ziet de armen over het hoofd, zegt huisarts Joost Swart in Het Parool. Een half procent gemiddeld voor Nederland lijkt niet significant, ‘maar in achterstandswijken als de Bijlmer is de situatie heel schrijnend’.

2. Eigen risico leidt tot betalingsproblemen.
‘Er zijn groepen mensen die in betalingsproblemen komen bij het verhogen van het eigen risico, daarom hebben we vorig jaar ook al een signaal afgegeven om het eigen risico niet verder te laten stijgen,’ vertelt een woordvoerder van Zorgverzekeraars Nederland tegen RTL.

4. De bezuinigingen van Schippers zijn nep.
Het lijkt wel alsof Schippers de afgelopen jaren veel bezuinigd heeft, maar dat is grotendeels schijn, schrijft Mirjam de Rijk in De Groene: ‘De kosten worden nog steeds gemaakt, maar zieken betalen ze nu zelf. Het gaat dan in de eerste plaats over het verhogen van het eigen risico. In 2011 waren de 13,5 miljoen Nederlandse premiebetalers nog maximaal 170 euro per jaar aan eigen risico kwijt, inmiddels is dat 385 euro.’