<div class="lead">Huilt u zoveel als u wilt, maar het liefst niet waar anderen bij zijn</div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p><i>Nu had ik het weer, dat ik word overmand door verdriet en begin te huilen. Deze keer terwijl ik het interview met Guus Luijters las in Vrij Nederland. </i></p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p><i>Op een of andere manier word ik sterk geraakt als ik geconfronteerd word met het lot van de Joden tijdens de Tweede Wereldoorlog, maar ook in eeuwen daarvoor. Bevreemdt me omdat ikzelf niet van Joodse komaf ben .‘Waarom,’ vraag ik me dan af, ‘raak ik zo geëmotioneerd, terwijl ook nu nog mensen elkaar de meest gruwelijke dingen aandoen.’ Onlangs wilde ik het Jiddische lied ‘Donaj, donaj’ op mijn repertoire nemen en toen ik de tekst tot me door liet dringen kwamen weer de tranen. Dat had echter veel van doen met een uitzending van politieke partijen van de PVV die sprak over het verwijderen van alle moslims uit Europa. En tijdens een fietstochtje in Drenthe kwamen wij ongewild op kamp Westerbork terecht. Het was een prachtige dag en mensen zaten te picknicken. Wij echter reden door, ik had ook geen oordeel over die schijnbare zorgeloosheid, maar wij waren het voormalig kamp nog niet uit en ik werd overmand door een verdriet, nooit heb ik me verdrietiger gevoeld. Telkens weer als de Holocaust mij zo raakt, vraag ik me af hoe dat kan en of anderen dat ook hebben, of dat ik de enige ben. Verontwaardiging, boosheid of wrok kan ik me voorstellen, maar een voor mij onverklaarbaar verdriet?</i><br />– Anton Greefkes</p>
<p>U bent zeker niet de enige die dit heeft. Jan Oegema schreef een interessant boek getiteld <i>Een vreemd geluk</i>. De publieke religie rond Auschwitz, waarin hij het fenomeen probeert te analyseren waarover u in uw brief schrijft. Ik raad u aan dat boek te lezen. Ik zie niet in waarom boosheid of wrok voorstelbaarder zouden zijn dan het onverklaarbare verdriet waarover u het heeft. Voor uw interesse in de Holocaust en uw betrokkenheid bij de slachtoffers hoeft u zich niet te schamen. Al geldt ook hier de deugd van de matiging.</p>
<p>Huilt u zoveel als u wilt, maar het liefst niet waar anderen bij zijn. U hoeft niet alleen om de slachtoffers van de nazi’s te huilen, u mag ook om kleiner, persoonlijker en banaler verdriet huilen op uw toilet.</p>
<p>Overigens heb ik moeite te geloven dat iemand als u op een prachtige dag ongewild in Westerbork uitkomt.</p>
<p><i>Mijn lieve moeder van 97 is lichamelijk tamelijk gezond maar haar gezichtsvermogen, gehoor en kortetermijngeheugen laten haar in de steek. Geneugten van vroeger zoals de krant of Teletekst lezen zijn er niet meer bij en een gesprek over wat er zojuist op het Journaal was te zien, lukt ook niet meer. Dement kun je het niet noemen want de vraag of bij het ingaan van de zomertijd de klok nou voor- of achteruit gaat weet ze nog haarfijn te beantwoorden. Als ik haar in het verzorgingshuis bezoek, deelt ze echter steevast mee dat het voor haar niet meer hoeft en dat ze hoopt dat ze morgen niet meer wakker wordt. Word ik geacht dit enthousiast te beamen en misschien zelfs enige actie te ondernemen of kan ik deze wens beter negeren? Of zal ik net als mijn tante, haar iets jongere zus, antwoorden met: ‘Ja, zo willen we allemaal wel dood.’</i><br />– Pieter</p>
<p>Hoewel ik niet gelovig ben, meen ik dat er zoiets als een noodlot bestaat, wat niet hetzelfde is als voorbeschikking, en dat de mens er goed aan doet om niet al te veel de lege plaats van de goden op te eisen. Daarom zou ik tegen uw moeder zeggen: ‘Je moet niet doodgaan, want ik heb je zo nodig.’</p>
</p></div>


Arnon Grunberg

Gerelateerd